Biror bir kuyni tinglayotganingizda teringiz jimirlab, belingizdan shabada o‘tganday bo‘ladimi? Agar javobingiz “ha” bo‘lsa – sizda noyob xususiyat bor, – deydi Neuroscience News. Bu his “frisson” deb ataladi, u fransuzchada “estetik shabada” degan ma’noni anglatadi. 

Nima uchun hamma buni his qilolmaydi?

O‘rganishlar shuni isbotladiki, odamlarning uchdan bir qismi hayotida hech bo‘lmasa bir marta frissonni his qilgan. Reddit sayti foydalanuvchilari esa frisson’ni his qilishga sabab bo‘ladigan san’at asarlarini muhokama qilish maqsadida alohida forum tashkil qilishgan. 
“Taxminimizcha, inson musiqiy asarni tinglashga intellektual jihatdan qanchalik  kirishsa, stimul bilan chuqur aloqa tufayli shunchalik katta ehtimol bilan frisson’ni his qiladi, – deydi Yuta shtati (AQSh) universitetining falsafa fanlari doktori Mitchell Kolver. 

Tadqiqotchilar tinglovchilarning musiqa tinglashga chuqur sho‘ng‘ib ketishini ularning avvalo qaysi shaxs guruhiga taalluqliligi bilan bog‘liq deb hisoblashyapti. 
“Bu taxminimizni tekshirib ko‘rish uchun tadqiqot ishtirokchilariga ular terisining ma’lum bir ko‘rsatkichlarini o‘lchaydigan moslama biriktirildi. Shundan so‘ng, ishtirokchilar bir nechta musiqiy asarlar, jumladan, Air Supply qo‘shiqlari, Xans Zimmer musiqalari, shuningdek, Shopenning klassik ijodini” tinglashdi, – deydi Music Feeds a’zosi Sem Merfi. 
Bu musiqiy asarlarning har birida frisson chaqira oladigan hayajonli yoki kulminatsion lahza borligi taxmin qilingan. 

Tadqiqot ishtirokchilaridan shaxsni o‘rganuvchi testdan o‘tish so‘ralgan. Shundan so‘ng ular orasidan frisson his qilganlarida “yangi tajribalarga nisbatan ochiqlik” xususiyati mavjudligi ma’lum bo‘gan.  

“Tadqiqotlar shuni ko‘rsatdiki, bunday xususiyatga ega odamlarning tasavvuri faol. Ular go‘zallikni qadrlaydi, tabiatni yaxshi ko‘radi, yangi hissiyotlar qidiradi, o‘z hislari haqida o‘ylanadi va hayotdagi rang-baranglikni yoqtiradi, – deya qayd etadi Kolver.

Tadqiqotchilar avval ham shu kabi xulosalarga kelishgan, biroq Kolver musiqaga nisbatan bunday reaksiya shaxsning hissiy emas, balki intellektual xususiyatlariga bog‘liq ekanini isbotladi. Bu, masalan, odam musiqiy kompozitsiya qanday rivojlanishini tasavvur qilganida yoki ongida musiqani tasavvur qilishga intilganida ro‘y beradi. Shu tariqa, musiqani berilib tinglaydigan odamlarda uni shunchaki yoqimli fon sifatida eshitadiganlarga nisbatan aqliy jarayonlar faolroq bo‘ladi va ular frisson’ni his qilishadi.