2022 йилда Самарқанд шаҳрида Шанхай Ҳамкорлик Ташкилотига (ШҲТ) аъзо давлатлар раҳбарларининг навбатдаги саммити ўтказилиши сабабли Амир Темур (Гўри Амир) мақбарасида таъмирлаш-тиклаш ишларини олиб бориш белгиланган. Бу ҳақда Маданий мерос агентлиги маълум қилди.

Тегишли ташкилотлар томонидан ушбу ёдгорликда реставрация ишларини бажариш мақсадида илмий асосланган хулосалар ёрдамида лойиҳа таклифлари ишлаб чиқилган ҳамда агентлик ҳузуридаги Илмий-эксперт кенгашида маъқулланган.

Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2022 йил 10 мартдаги “2022 йилда туризм ва маданий мерос объектлари инфратузилмасини ривожлантириш чора-тадбирлари тўғрисида” 110-сон қарорига асосан Самарқанд шаҳрида жойлашган Амир Темур мажмуасида гумбаз ва девор олд қисми, галереянинг пол қисмлари ва пештоқ муқарнасларини қайта таъмирлаш учун 3 млрд. сўм маблағ ажратилган.

Эслатиб ўтамиз Амир Темур мақбарасини реставрация қилиш ишлари бундан ярим асрдан зиёд вақт олдин яъни 1941 йилда амалга оширилган, 1996 йилда эса қисман таъмирлаш ишлари олиб борилган.

6 асрлик тарихга эга Буюк саркарда сағасанида олиб борилаётган реставрация жараёнлари Маданий мерос агентлиги назорати остида ва малакали уста-реставратор, хаттот, олим, инженерлар ва бошқа соҳа мутахассисларини жалб этилган.

“2021 йилда Эрон ва Туркия давлатларидан келган малакали мутахассислар Самарқанд, Бухоро, Хива ва Шаҳрисабз шаҳарларидаги моддий маданий мерос объектларини ўрганишган. Экспертлар томонидан тарихий обидаларнинг ҳолати, уларда асрашга доир ишларни амалга ошириш юзасидан хулосалар берилган. Ҳозирда амалга оширилаётган ишлар ҳам айнан хорижий тажрибани ўрганган ҳолда, жаҳоннинг етук мутахассисларининг илмий асосланган хулосалари асосида маҳаллий уста-реставраторлар томонидан амалга оширилмоқда”, – дейилади хабарда.

Хорижий тажрибани ўрганган ҳолда хорижий экспертларнинг хулосаларини инобатга олган ҳолда маҳаллий уста реставраторлар томонидан таъмирлаш тиклаш ишлари амалга оширилмоқда.

Обида тарихи

Марказий Осиё меъморчилигининг ноёб асари сифатида эътироф этиладиган Амир Темур мақбараси Самарқанднинг жанубий-ғарбий қисмида жойлашган бўлиб, ХIV аср охирида Темурий шаҳзода Муҳаммад Султон томонидан қурилган мадраса ёнида тикланган. Мақбара қурилиши Амир Темур ҳукмронлиги даврида бошланиб, Мирзо Улуғбек даврида тугалланган.

Темурий ҳукмдор Мирзо Улуғбек буюк бобосига юксак эҳтироми ифодаси ўлароқ мақбарани Темурийлар авлоди дафн қилинадиган мақбарага айлантиради. Мақбара битгач Амир Темурнинг маънавий устози Мир Саййид Бараканинг жасади шу мақбарага кўчирилади. Бинонинг ички безаклари янгиланади, мақбара саҳнига дахмалар қўйилиб, атрофига мармар тошдан нафис панжара ишланади. 1424 йилда унинг шарқ томонига мақбарага олиб кирувчи кўп гумбазли галерея қурилган.

Мақбарада Амир Темурнинг ўғиллари – Мироншоҳ ва Шоҳруҳ султонлар дафн қилинган. Мақбаранинг ғарб ва жануб томонига ёндош қилиб қурила бошланган, лекин чала қолган улкан иморатлар Мирзо Улуғбек ҳукмронлигининг сўнгги йилларига тўғри келади. 1449 йилда вафот этган Мирзо Улуғбек ҳам ушбу мақбарага дафн қилинган.

• Амир_Темур
• Самарқанд