Сиёсий таҳлилчи Камолиддин Раббимов хорижликларнинг Ўзбекистонга келиб, дуч келаётган муаммоларидан бири сифатида мобиль телефондан фойдаланишда IMEI рўйхатидан ўтказиш бўлганини ёзмоқда. 

“Ўзбекистонга келган ҳар қандай янги шахс, дунёнинг бошқа давлатларида деярли учрамайдиган холатга тўқнашади. Бу ҳам бўлса, телефон номери оладиган бўлса, уни IMEI рўйхатидан ўтказиш зарурати. Янги номер олган шахс, 30 кун ичида IMEI тизими орқали рўйхатдан ўтиши керак бўлади. Буни эслатувчи СМСлар келаверади. Рўйхатдан ўтишда, телефон аппаратининг маркаси, модели, параметрлари ёзиб олинади. Бу, эркин дунёда яшаб юрган шахсларнинг зеҳниятига, жуда қаттиқ таъсир қилади. Яъни, “бу давлат нега мени телефонимни параметрларигача ёзиб олаяпди экан?!” деб ўйланиб бошлайди. Ўзининг телефонда гаплашиш эркинлигини, фикрлашини, ҳатти-ҳаракатини назоратга сола бошлайди. Маълум муддат, ўзини тотал назорат остига олинаётгандек ҳис қилиши мумкин”, – деб ёзади Раббимов.

Шунингдек,у IMEIни рўйхатга олиш учун, почта марказларида, жуда кўплаб чет элликларни кўрганини, уларнинг юз ифодасида норозилик, ишонсизлик ҳислари ҳукмрон эканлигини айтади. 

“Навбатлар жуда узун. Ярим-бир соатлаб кутиш – одатий хол. Қолаверса, IMEIдан рўйхатдан ўтказиш учун, пул ҳам тўлаш лозим бўлади. Расмий почталарда, қиммат эмас – 5 доллар атрофида. Хусусий хизмат марказларида эса, 15-20 долларгача олинар экан”, – деб гувоҳлик бермоқда Камолиддин Раббимов. 

Сиёсий таҳлилчи давлатнинг стратегик репутацияси, узоқ муддатли манфаатлари борасида хавфсизлик қимматли ресурс эканлигини, бироқ бу эркинликларни чеклаш билан юзага чиқарилса, “тараққиёт тўхташи, инқироз пайдо бўлиши”ни таъкидлайди.

У ушбу фаолият турининг дунё мамлакатларида қандай олиб борилиши ҳақида тўхталиб, аксарият давлатларда IMEI рўйхатга олинмаслигини, аммо ша билан бирга хавфсизлик тизимлари жуда яхши ишлашини айтади. 

“Тизим, муассасалар, ходимлар ўзларининг ишларини билиб қилишади. Жамият эркин ва фаровон, давлат институтлари эса оҳиста ва қудратли салоҳиятга эга”, – дейди у.

Шунингдек, Камолиддин Раббимов давлат хавфсизлигини таъминлаш бу қадар қўпол ва мамлакат обрўсига путур етказадиган кўринишда бўлмаслиги керак, деб ҳисоблайди.

“Агар мендан “Қайси иш Ўзбекистоннинг обрўйига фойдасидан кўра, зарари кўп бўлаяпди? ”деб сўрашса, жумладан, IMEI рўйхатини айтган бўлар эдим. Хавфсизликни таъминлаш бу қадар қўрс-қўпол, оммавий ва давлатнинг репутациясига ўта салбий таъсир қилувчи бўлмаслиги керак. Божхона тизими янги телефон аппаратларини солиққа тортишни бошқа йўлларини топишлари керак. Хавфсизликни деб, ташқи дунёга давлатни қўрқинчли кўринишига йўл қўймаслик керак”, – деб ёзади Раббимов.

Эслатиб ўтамиз, 2019 йилнинг 1 апрелидан бошлаб республикамизда мобил қурилмалар IMEI кодларини автоматик равишда рўйхатдан ўтказиш ишлари бошланган.

2019 йил 1 ноябрдан эса IMEI кодини рўйхатдан ўтказиш SMS/USSD сўровлар, UZIMEI тизими оператори ва бошқа усуллар орқали амалга оширилган ҳамда 1 декабргача бу амалиёт бепул бўлган. 

• Биласизми?