$
12926.51 UZS
-9.17
156.00 UZS
-2.8
14092.48 UZS
-72.09
30° Кечаси 16°

Мангу жасорат тимсоли — Собир Раҳимовнинг шафқатсиз ҳаёт йўли ҳақида

18:12 / 06.10.2024

Тошкент метрополитени “Олмазор” бекатининг собиқ номи Собир Раҳимов эди. Кейинги бекат Собир Раҳимов деганда ҳеч бўлмаса бир марта бу шахс ўзи ким экан деган савол хаёлингиздан ўтган бўлса керак.

Ўзбек ва поляк халқларининг қаҳрамони, “Темир генерал” дея танилган Собир Раҳимов 1902 йили 25 январда (баъзи маълумотларга кўра 1 январда) Тошкентда дунёга келган. Афсуски у тўлиқ оилада бошқа болалар каби меҳрга тўйиниб катта бўлмаган. Собирнинг отаси Умар Раҳим ўғли тегирмончи бўлган ва 1909 йили вафот этган. Кейин у тикувчига шогирдликка тушиб, онасига қарашган.

Орадан йиллар ўтади. 20 ёшдаги Собирни ҳарбий хизматга чақиришади. Бокудаги ҳарбий мактабни 1925 йили муваффақиятли тугатади. Сўнг Самарқанддаги Ўзбек отлиқ аскарлар дивизиясида ҳарбий хизматни ўташга киришиб кетади. Ушбу дивизия собиқ иттифоқдаги энг илғор ва намунали ҳарбий қисмлардан бўлиб, унга машҳур саркарда Миркомил Миршарипов қўмондонлик қилган.

Унинг ҳаёти бир текисда давом этмаган. Собир Раҳимовни ҳам қамоққа олишган. Бу ҳақида Oyina.uz сайтида тарих фанлари бўйича фалсафа доктори Баҳром Ирзаев мақоласида шундай ёзилган: “1935 йил январдан дивизия қўмондонлигига И.В.Селиванов (1886–1942) тайинланади. Бироқ, 19-Ўзбек тоғ-отлиқ дивизиясида И.В.Селиванов ўзининг тажанглиги, ахлоқсиз тили билан тез орада ҳурматсизланади. У аҳволни тузатиш мақсадида айрим маҳаллий зобитларни сотиб олишга киришади. Жумладан, 1936 йил 30 апрелда Собир Раҳимовни ҳам босмачилар билан курашда кўрсатган қаҳрамонликлари учун деб “Қизил юлдуз” ордени билан тақдирлайди. Шунга қарамай у Селивановнинг орденига учиб дўстларига хиёнат қилмади ва тоталитар тузумнинг қатағон рўйхатидан ўрин олди”.

1938 йил 17 март куни битилган ордер асосида Собир Раҳимов қамоққа олинади. Шахсий анкетасига кўра бу вақтда унинг оила аъзолари сифатида турмуш ўртоғи Раҳима Ҳасанова ва унинг онаси Шосирўй хонимларнинг номлари келтирилган. У илк сўроқдаёқ ўзига қўйилган айбловларни мутлақ рад этади. Шунга қарамай, 1938-йил 28 март куни унга ЎзССР ЖКнинг 57-(чет эл жосуси) ва 67-(аксилинқилобий ташкилот аъзоси) моддаларини қўллаб ҳукм чиқаришади. 1938-йил 1 апрелдан терговчилар ундан аксилинқилобий ташкилот аъзоси эканлигини тан олишини талаб қилади. У таҳқир ва қийноқларга сабот билан бардош беради. 1938-йил 7-8 апрель кунлари терговчи Василев аввал мушт, сўнг 1,20 метрлик метал калтак билан тинимсиз савалайди. Шундан сўнг 7 кун давомида тик оёқда турғизиб қўйиб, муттасил жисмоний қийноқлар қўллайди. 15 апрель куни ақлдан озиш даражасига келган Собир Раҳимов қўлига тутилган қоғозларга имзо чекади ва шу куни уни камерага судраб олиб келишади.

Собир Раҳимовни 1938 йил 19 май куни яна терговга чақирадилар. Бу гал ундан дивизияда мавжуд аксилинқилобий ташкилот аъзосисан ва қолган аъзоларнинг номларини ҳам келтирасан, деб талаб қилишади. У 19-Ўзбек тоғ-отлиқ дивизиясида ҳеч қандай аксилинқилобий ташкилот йўқ деб жавоб беради. Шундан сўнг Василев уни таҳқирли сўзлар билан ҳақоратлаб, “Миршаропов марши”ни куйлагансан, “Руслар устимиздан тўла ҳукмронлик қилмоқчи, бу даюслар бизни командир сифатида тан олмаяпти”, дегансан, энди ҳаммасига жавоб берасан, дейди. Собир бирорта айбловни тан олмаслигини ва бирор жойга имзо чекмаслигини маълум қилади. 22 май кунидан бошлаб яна 4 кун мобайнида тик оёқда сақлаб, қийноққа соладилар. Зулм ва очликдан ҳолсизланган Собир Раҳимов 1938 йил 25 май куни ҳушидан кетиб йиқилади.

1938 йил 12 сентябрь куни яна сўроққа чақирилади. Бу гал унинг олдига гувоҳ Муҳаммад Зиёев деган кимсани келтиришади. Юзлаштиришда Муҳаммад Зиёев 1932 йил май ойида Самарқандда, аксилинқилобий ташкилот йиғинида уни кўрганлигини айтади. Собир Раҳимов индамай тинглайди ва ўзининг айнан ўша вақтда Самарқандда эмас, Тошкентда бўлганини исботлаб беради. Бу гал ҳам иши ўхшамаган терговчилар С.Раҳимовни 14–19 сентябрь кунлари яна тик ҳолатда, мислсиз қийноқларга солади. Собир Раҳимов ўзига қўйилган барча бўҳтонларни қатъий рад этиб, бирорта айбловни тан олмаслигини маълум қилади.

Собир Раҳимовнинг 1939 йил 30 апрель куни Берияга ёзган аризаси, бахтли тасодифми, унинг қўлига етиб боради. Мазкур ариза асосида 1939 йил 17 май куни С.Раҳимов иши юзасидан қайта текширишлар бошланади. 1939 йил 25 июнь кунги сўроқда Собир Раҳимов ўзига нисбатан қилинган бўҳтон, ноқонуний қийноқ ва таҳқирларни сўзлайди. 1939 йил 29 июнь куни қайта тергов якунланиб, унга қўйилган ЎзССР ЖКнинг 57-2, 63-, 65-, 67-моддаларида кўзда тутилган жиноятлар далиллар билан исботини топмагани учун оқлашга қарор чиқарилади. 1939 йил 2 июль куни Собир Раҳимовдан қамоқда қўлланилган қийноқлар ва сўроқларни мутлоқ сир тутишга сўз берувчи тилхат олинади ва турмадан чиқиши учун талон берилади.

1939 йил 9 октябрь куни Собир Раҳимов билан бирга Йўлдош Шокиров, Солижон Мелиев, Иван Анваров, Қўшоқ Тўхтабоев, Абдуқодир Абдураҳимов, Маҳмуд Эшматов, Ҳамид Исмоилов каби қатағонга учраган ўзбек зобитларининг озодликка чиққани қонунийлаштирилади.

Собир Раҳимов узоқ давом этган сарсон-саргардонликлардан сўнг, 1940 йил охирига келиб қуролли кучлар сафига қайта тикланишга муваффақ бўлади ва Ғарбий махсус ҳарбий округга жўнатилади. 

Раҳимовнинг Иккинчи жаҳон урушига кириб келиши

1941 йилнинг июнь ойида майор унвонида, мотоўқчилар полкининг командири ўринбосари лавозимида Иккинчи жаҳон урушига кириб келган. Ғарбий фронтда Беларус ва Смоленск вилоятидаги мудофаа жангларида қатнашган. Шу йилнинг июль ойида яраланиб, госпиталга жўнатилган.

Даволанади ва яна урушга қайтарилади, 1942 йил январда яна яраланади, тузалади ҳамда қайта урушга киришади. Унинг дивизияси Шимолий Кавказдаги ҳужум операцияларида жонбозлик кўрсатган.

1943 йилнинг 19 март санасида Собир Раҳимов генерал-майор ҳарбий унвони билан тақдирланган.

Тақдирлов варақасида у ҳақда шундай дейилади:

“Иродали, саводли, ўсувчи ўртоқ. Уруш бошидан буён гитлерчи босқинчиларга қарши фронтда бўлган, яраланган ва соғайганидан сўнг 353-ўқчи дивизияга полк командири этиб жўнатилган. Полкка қўмондонлиги давомида ишини аъло даражада бажарган… Ўртоқ Раҳимов барча турдаги қўшинларни бирлаштиришни уддалай олади ва жанговар вазифани бажариш учун уларнинг барчасини сафарбар қилади”.

1943 йил 8 апрелда генерал-майор Раҳимов дивизион бошқарувидан озод қилиниб, Москвага, Ворошилов номидаги бош штаб ҳарбий академиясига ўқишга юборилади.

Академияни тугатгач, Раҳимов фронтга қайтади ҳамда 1944 йили ноябрда ўқчилар дивизиясига командир этиб тайинланади.

Полшадаги жонбозлик

Генерал Собир Раҳимов 1-Белоруссия фронти қўшинлари таркибида Белоруссия ва Полшанинг Барановичи, Слоним, Белосток, Граудентс ва бошқа шаҳарларини озод қилишда қатнашган. Айниқса унинг дивизияси жонбозлиги билан ажралиб турган. Гданск кўчаларига ҳам биринчи бўлиб кириб келди. 1945 йил 26 март куни Гданск шаҳрини озод этиш учун бўлган жангда ҳужумга ўтган душман кемалари артиллериясидан отилган катта калибрли тўплардан дивизиянинг кузатув пункти йўқ қилинади. Кузатув постида бўлган генерал-майор Собир Раҳимовнинг боши снаряд парчасидан оғир яраланди ва саккиз соатдан кейин ҳушига келмасдан касалхонада вафот этади. Унинг жасади 1945 йилнинг май ойида кремация қилиниб, темир қутида Тошкентга олиб келинган ва Ҳукумат уйида видолашув маросими ўтказилган.

“Темир генерал” нинг хотираси абадийдир

Собир Раҳимовни нафақат ўзбек халқи, балки поляклар ҳам ардоқлашади. Унинг номи Гданск шаҳридаги мактаб ва кўчаларга берилган. Унга ўлимидан сўнг “Совет Иттифоқи Қаҳрамони” унвони берилган. 1947 йили генерал-полковник П.Батов томонидан ёзилган “Ўзбек халқининг муносиб ўғлони” номли китоби нашр этилган. Раҳимов ҳақида 1967-1968 йилларда “Генерал Раҳимов” номли фильм ҳам олинган. Тошкентдаги “Ғалаба боғи”да генерал Собир Раҳимов ва барча ўзбекистонлик ҳарбийлар ҳамда қўмондонларнинг хотирасига атаб “Мангу жасорат” монументи барпо этилган.

Унинг жасорати барча учун ўрнак бўлишга арзийди.

Мақола муаллифи Мунисахоним Ирисова

 



														
														21 март куни қандай об-ҳаво кузатилади?

21 март куни қандай об-ҳаво кузатилади?

Ҳарорат кечаси 12-14 даража илиқ, кундузи 27-29 даража илиқ бўлади.
22:53 / 20.03.2025

														
														Тошкент аэропортида янги юк терминали очилди

Тошкент аэропортида янги юк терминали очилди

Тошкент аэропортида йилига 120 000 тоннагача юк ташиш имкониятига эга бўлган янги юк терминали фойдаланишга топширилди. 5,2 …
20:55 / 20.03.2025

														
														Шавкат Мирзиёев Озарбайжон Республикаси Президенти Илҳом Алиевни Наврўз айёми билан табриклади

Шавкат Мирзиёев Озарбайжон Республикаси Президенти Илҳом Алиевни Наврўз айёми билан табриклади

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев ва Озарбайжон Республикаси Президенти Илҳом Алиев 20 март куни бўлиб ўтга…
19:18 / 20.03.2025

														
														Кўп миқдордаги хорижий валютанинг ноқонуний олиб чиқилишига чек қўйилди

Кўп миқдордаги хорижий валютанинг ноқонуний олиб чиқилишига чек қўйилди

Давлат хавфсизлик хизмати ходимлари томонидан божхона идоралари билан ҳамкорликда Тошкент вилоятининг Тошкент туманида жойла…
18:35 / 20.03.2025

														
														Байрам кунлари электр энергияси учун онлайн тўлов қилишда узилишлар кузатилади

Байрам кунлари электр энергияси учун онлайн тўлов қилишда узилишлар кузатилади

“Ҳудудий электр тармоқлари” АЖ “ҲЕТ BILLING” дастурий комплексини такомиллаштириш мақсадида зарур техник ишлар олиб борилиши…
18:09 / 20.03.2025

														
														Қозоғистон бахтлилик даражаси бўйича Ўзбекистондан юқорида

Қозоғистон бахтлилик даражаси бўйича Ўзбекистондан юқорида

World Happiness Report нашри мамлакатларнинг бахтлилик даражасини кўрсатувчи рейтингни эълон қилди. Рейтингда биринчи ўринни…
16:36 / 20.03.2025

														
														Тошкент трактор заводи даҳасигача 10 та метро бекати қурилади

Тошкент трактор заводи даҳасигача 10 та метро бекати қурилади

Президент Шавкат Мирзиёев 20 март куни Тошкент шаҳрида амалга оширилаётган қурилиш ва ободонлаштириш ишлари билан танишди.
14:44 / 20.03.2025

														
														Марказий банк асосий ставкани оширди

Марказий банк асосий ставкани оширди

Марказий банк бошқаруви инфляцион босимларнинг юқори сақланиб қолиши, талабнинг барқарор ўсиб бориши ва инфляцион кутилмалар…
14:32 / 20.03.2025

														
														МДҲ давлатлари коррупцияга қарши биргаликда курашади

МДҲ давлатлари коррупцияга қарши биргаликда курашади

МДҲ давлатлари коррупцияга қарши биргаликда курашни кучайтиради. Қозоғистон Сенати келишувни ратификация қилди.
13:56 / 20.03.2025

														
														Эндиликда “свет” ва газ нархи ҳар 3 йилда ўзгаради

Эндиликда “свет” ва газ нархи ҳар 3 йилда ўзгаради

Ўзбекистонда электр энергияси ва табиий газ учун нархлар 2026 йилдан бошлаб, уч йилдан кам бўлмаган муддатга амал қилади.
13:15 / 20.03.2025

Бу ҳам қизиқ

“Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган эколог” фахрий унвони таъсис этилди

“Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган эколог” фахрий унвони таъсис этилди

Ўзбекистон Республикасининг “Ўзбекистон Республикасида хизмат кўрсатган эколог” фахрий унвонини таъсис этиш тўғрисидаги қону…
14:49 / 19.03.2025
Тошкент аэропортида янги юк терминали очилди

Тошкент аэропортида янги юк терминали очилди

Тошкент аэропортида йилига 120 000 тоннагача юк ташиш имкониятига эга бўлган янги юк терминали фойдаланишга топширилди. 5,2 …
20:55 / 20.03.2025
Мактаб директорлари, уларнинг ўринбосарлари ҳамда боғча раҳбарлари маошлари оширилади

Мактаб директорлари, уларнинг ўринбосарлари ҳамда боғча раҳбарлари маошлари оширилади

– Яна бир муҳим ўзгариш – авваллари мактабларимизнинг бўш турган бинолари ижарасидан тушган маблағларнинг 40 фоизигина ўша м…
11:29 / 19.03.2025
Имомўғлунинг ҳибсга олиниши ортидан Туркияда намойиш бошланди

Имомўғлунинг ҳибсга олиниши ортидан Туркияда намойиш бошланди

Туркияда президентлик сайловларида мухолифатдан асосий номзод, Истанбул мери Экрем Имомўғлу қўлга олинган.
16:12 / 19.03.2025
Алишер Усмоновнинг синглиси Швейсария санкциялар рўйхатидан чиқарилди

Алишер Усмоновнинг синглиси Швейсария санкциялар рўйхатидан чиқарилди

Швейсария санкциялар рўйхатидан Алишер Усмоновнинг синглиси Гулбаҳор Исмоиловани, шунингдек олтита бошқа Россия фуқароларини…
20:08 / 20.03.2025
Ўзбекистонда ноқонуний ҳаж ва умра сафарини ташкил этган 19 та сайёҳлик фирмаси жаримага тортилди

Ўзбекистонда ноқонуний ҳаж ва умра сафарини ташкил этган 19 та сайёҳлик фирмаси жаримага тортилди

Ўзбекистонда ҳаж ва умранинг ноқонуний ташкил этилишининг олдини олишга қаратилган текширувлар ўтказилди.
22:00 / 19.03.2025
Ўзбекистон мудофаа харажатлари бўйича Марказий Осиёда етакчи

Ўзбекистон мудофаа харажатлари бўйича Марказий Осиёда етакчи

2024 йилда Ўзбекистон мудофаага 2,8 миллиард доллар сарфлади ва Марказий Осиёда ҳарбий харажатлар бўйича биринчи ўринни эгал…
18:41 / 19.03.2025
Ўзбекистон ва Малайзия жиноят ишлари бўйича ҳамкорликни кучайтиради

Ўзбекистон ва Малайзия жиноят ишлари бўйича ҳамкорликни кучайтиради

Ўзбекистон Республикаси раҳбари Шавкат Мирзиёев Малайзия билан жиноят ишлари бўйича ўзаро ҳуқуқий ёрдам тўғрисидаги шартнома…
12:52 / 20.03.2025
20 март куни қандай об-ҳаво кузатилади?

20 март куни қандай об-ҳаво кузатилади?

Ҳарорат кечаси 12-14 даража илиқ, кундузи 25-27 даража илиқ бўлади.
23:14 / 19.03.2025
19 март куни қандай об-ҳаво кузатилади?

19 март куни қандай об-ҳаво кузатилади?

Ҳарорат кечаси 8-10 даража илиқ, кундузи 25-27 даража илиқ бўлади.
22:46 / 18.03.2025

Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!

Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!