$
12591.71 UZS
-84.4
160.18 UZS
-1.38
14821.70 UZS
-153.86
40° Кечаси 25°

Мангу жасорат тимсоли — Собир Раҳимовнинг шафқатсиз ҳаёт йўли ҳақида

18:12 / 06.10.2024

Тошкент метрополитени “Олмазор” бекатининг собиқ номи Собир Раҳимов эди. Кейинги бекат Собир Раҳимов деганда ҳеч бўлмаса бир марта бу шахс ўзи ким экан деган савол хаёлингиздан ўтган бўлса керак.

Ўзбек ва поляк халқларининг қаҳрамони, “Темир генерал” дея танилган Собир Раҳимов 1902 йили 25 январда (баъзи маълумотларга кўра 1 январда) Тошкентда дунёга келган. Афсуски у тўлиқ оилада бошқа болалар каби меҳрга тўйиниб катта бўлмаган. Собирнинг отаси Умар Раҳим ўғли тегирмончи бўлган ва 1909 йили вафот этган. Кейин у тикувчига шогирдликка тушиб, онасига қарашган.

Орадан йиллар ўтади. 20 ёшдаги Собирни ҳарбий хизматга чақиришади. Бокудаги ҳарбий мактабни 1925 йили муваффақиятли тугатади. Сўнг Самарқанддаги Ўзбек отлиқ аскарлар дивизиясида ҳарбий хизматни ўташга киришиб кетади. Ушбу дивизия собиқ иттифоқдаги энг илғор ва намунали ҳарбий қисмлардан бўлиб, унга машҳур саркарда Миркомил Миршарипов қўмондонлик қилган.

Унинг ҳаёти бир текисда давом этмаган. Собир Раҳимовни ҳам қамоққа олишган. Бу ҳақида Oyina.uz сайтида тарих фанлари бўйича фалсафа доктори Баҳром Ирзаев мақоласида шундай ёзилган: “1935 йил январдан дивизия қўмондонлигига И.В.Селиванов (1886–1942) тайинланади. Бироқ, 19-Ўзбек тоғ-отлиқ дивизиясида И.В.Селиванов ўзининг тажанглиги, ахлоқсиз тили билан тез орада ҳурматсизланади. У аҳволни тузатиш мақсадида айрим маҳаллий зобитларни сотиб олишга киришади. Жумладан, 1936 йил 30 апрелда Собир Раҳимовни ҳам босмачилар билан курашда кўрсатган қаҳрамонликлари учун деб “Қизил юлдуз” ордени билан тақдирлайди. Шунга қарамай у Селивановнинг орденига учиб дўстларига хиёнат қилмади ва тоталитар тузумнинг қатағон рўйхатидан ўрин олди”.

1938 йил 17 март куни битилган ордер асосида Собир Раҳимов қамоққа олинади. Шахсий анкетасига кўра бу вақтда унинг оила аъзолари сифатида турмуш ўртоғи Раҳима Ҳасанова ва унинг онаси Шосирўй хонимларнинг номлари келтирилган. У илк сўроқдаёқ ўзига қўйилган айбловларни мутлақ рад этади. Шунга қарамай, 1938-йил 28 март куни унга ЎзССР ЖКнинг 57-(чет эл жосуси) ва 67-(аксилинқилобий ташкилот аъзоси) моддаларини қўллаб ҳукм чиқаришади. 1938-йил 1 апрелдан терговчилар ундан аксилинқилобий ташкилот аъзоси эканлигини тан олишини талаб қилади. У таҳқир ва қийноқларга сабот билан бардош беради. 1938-йил 7-8 апрель кунлари терговчи Василев аввал мушт, сўнг 1,20 метрлик метал калтак билан тинимсиз савалайди. Шундан сўнг 7 кун давомида тик оёқда турғизиб қўйиб, муттасил жисмоний қийноқлар қўллайди. 15 апрель куни ақлдан озиш даражасига келган Собир Раҳимов қўлига тутилган қоғозларга имзо чекади ва шу куни уни камерага судраб олиб келишади.

Собир Раҳимовни 1938 йил 19 май куни яна терговга чақирадилар. Бу гал ундан дивизияда мавжуд аксилинқилобий ташкилот аъзосисан ва қолган аъзоларнинг номларини ҳам келтирасан, деб талаб қилишади. У 19-Ўзбек тоғ-отлиқ дивизиясида ҳеч қандай аксилинқилобий ташкилот йўқ деб жавоб беради. Шундан сўнг Василев уни таҳқирли сўзлар билан ҳақоратлаб, “Миршаропов марши”ни куйлагансан, “Руслар устимиздан тўла ҳукмронлик қилмоқчи, бу даюслар бизни командир сифатида тан олмаяпти”, дегансан, энди ҳаммасига жавоб берасан, дейди. Собир бирорта айбловни тан олмаслигини ва бирор жойга имзо чекмаслигини маълум қилади. 22 май кунидан бошлаб яна 4 кун мобайнида тик оёқда сақлаб, қийноққа соладилар. Зулм ва очликдан ҳолсизланган Собир Раҳимов 1938 йил 25 май куни ҳушидан кетиб йиқилади.

1938 йил 12 сентябрь куни яна сўроққа чақирилади. Бу гал унинг олдига гувоҳ Муҳаммад Зиёев деган кимсани келтиришади. Юзлаштиришда Муҳаммад Зиёев 1932 йил май ойида Самарқандда, аксилинқилобий ташкилот йиғинида уни кўрганлигини айтади. Собир Раҳимов индамай тинглайди ва ўзининг айнан ўша вақтда Самарқандда эмас, Тошкентда бўлганини исботлаб беради. Бу гал ҳам иши ўхшамаган терговчилар С.Раҳимовни 14–19 сентябрь кунлари яна тик ҳолатда, мислсиз қийноқларга солади. Собир Раҳимов ўзига қўйилган барча бўҳтонларни қатъий рад этиб, бирорта айбловни тан олмаслигини маълум қилади.

Собир Раҳимовнинг 1939 йил 30 апрель куни Берияга ёзган аризаси, бахтли тасодифми, унинг қўлига етиб боради. Мазкур ариза асосида 1939 йил 17 май куни С.Раҳимов иши юзасидан қайта текширишлар бошланади. 1939 йил 25 июнь кунги сўроқда Собир Раҳимов ўзига нисбатан қилинган бўҳтон, ноқонуний қийноқ ва таҳқирларни сўзлайди. 1939 йил 29 июнь куни қайта тергов якунланиб, унга қўйилган ЎзССР ЖКнинг 57-2, 63-, 65-, 67-моддаларида кўзда тутилган жиноятлар далиллар билан исботини топмагани учун оқлашга қарор чиқарилади. 1939 йил 2 июль куни Собир Раҳимовдан қамоқда қўлланилган қийноқлар ва сўроқларни мутлоқ сир тутишга сўз берувчи тилхат олинади ва турмадан чиқиши учун талон берилади.

1939 йил 9 октябрь куни Собир Раҳимов билан бирга Йўлдош Шокиров, Солижон Мелиев, Иван Анваров, Қўшоқ Тўхтабоев, Абдуқодир Абдураҳимов, Маҳмуд Эшматов, Ҳамид Исмоилов каби қатағонга учраган ўзбек зобитларининг озодликка чиққани қонунийлаштирилади.

Собир Раҳимов узоқ давом этган сарсон-саргардонликлардан сўнг, 1940 йил охирига келиб қуролли кучлар сафига қайта тикланишга муваффақ бўлади ва Ғарбий махсус ҳарбий округга жўнатилади. 

Раҳимовнинг Иккинчи жаҳон урушига кириб келиши

1941 йилнинг июнь ойида майор унвонида, мотоўқчилар полкининг командири ўринбосари лавозимида Иккинчи жаҳон урушига кириб келган. Ғарбий фронтда Беларус ва Смоленск вилоятидаги мудофаа жангларида қатнашган. Шу йилнинг июль ойида яраланиб, госпиталга жўнатилган.

Даволанади ва яна урушга қайтарилади, 1942 йил январда яна яраланади, тузалади ҳамда қайта урушга киришади. Унинг дивизияси Шимолий Кавказдаги ҳужум операцияларида жонбозлик кўрсатган.

1943 йилнинг 19 март санасида Собир Раҳимов генерал-майор ҳарбий унвони билан тақдирланган.

Тақдирлов варақасида у ҳақда шундай дейилади:

“Иродали, саводли, ўсувчи ўртоқ. Уруш бошидан буён гитлерчи босқинчиларга қарши фронтда бўлган, яраланган ва соғайганидан сўнг 353-ўқчи дивизияга полк командири этиб жўнатилган. Полкка қўмондонлиги давомида ишини аъло даражада бажарган… Ўртоқ Раҳимов барча турдаги қўшинларни бирлаштиришни уддалай олади ва жанговар вазифани бажариш учун уларнинг барчасини сафарбар қилади”.

1943 йил 8 апрелда генерал-майор Раҳимов дивизион бошқарувидан озод қилиниб, Москвага, Ворошилов номидаги бош штаб ҳарбий академиясига ўқишга юборилади.

Академияни тугатгач, Раҳимов фронтга қайтади ҳамда 1944 йили ноябрда ўқчилар дивизиясига командир этиб тайинланади.

Полшадаги жонбозлик

Генерал Собир Раҳимов 1-Белоруссия фронти қўшинлари таркибида Белоруссия ва Полшанинг Барановичи, Слоним, Белосток, Граудентс ва бошқа шаҳарларини озод қилишда қатнашган. Айниқса унинг дивизияси жонбозлиги билан ажралиб турган. Гданск кўчаларига ҳам биринчи бўлиб кириб келди. 1945 йил 26 март куни Гданск шаҳрини озод этиш учун бўлган жангда ҳужумга ўтган душман кемалари артиллериясидан отилган катта калибрли тўплардан дивизиянинг кузатув пункти йўқ қилинади. Кузатув постида бўлган генерал-майор Собир Раҳимовнинг боши снаряд парчасидан оғир яраланди ва саккиз соатдан кейин ҳушига келмасдан касалхонада вафот этади. Унинг жасади 1945 йилнинг май ойида кремация қилиниб, темир қутида Тошкентга олиб келинган ва Ҳукумат уйида видолашув маросими ўтказилган.

“Темир генерал” нинг хотираси абадийдир

Собир Раҳимовни нафақат ўзбек халқи, балки поляклар ҳам ардоқлашади. Унинг номи Гданск шаҳридаги мактаб ва кўчаларга берилган. Унга ўлимидан сўнг “Совет Иттифоқи Қаҳрамони” унвони берилган. 1947 йили генерал-полковник П.Батов томонидан ёзилган “Ўзбек халқининг муносиб ўғлони” номли китоби нашр этилган. Раҳимов ҳақида 1967-1968 йилларда “Генерал Раҳимов” номли фильм ҳам олинган. Тошкентдаги “Ғалаба боғи”да генерал Собир Раҳимов ва барча ўзбекистонлик ҳарбийлар ҳамда қўмондонларнинг хотирасига атаб “Мангу жасорат” монументи барпо этилган.

Унинг жасорати барча учун ўрнак бўлишга арзийди.

Мақола муаллифи Мунисахоним Ирисова

 



														
														3 июль куни кутилаётган об-ҳаво маълумоти

3 июль куни кутилаётган об-ҳаво маълумоти

3 июль куни Тошкентда ҳаво бироз булутли бўлади, ёғингарчилик бўлмайди. Шарқдан секундига 3-8 метр тезликда шамол эсади. Кеч…
16:02 / 02.07.2025

														
														Андижонда ИИБ ходими пичоқлаб ўлдирилди

Андижонда ИИБ ходими пичоқлаб ўлдирилди

Олган жароҳати натижасида кўрсатилган ёрдамга қарамасдан А. Абдувалиев шифохонага олиб кетилаётган вақтида вафот этган.
14:45 / 02.07.2025

														
														Туркиядаги депортация марказларидан 50 нафар ўзбекистонлик аёл ватанга қайтарилди

Туркиядаги депортация марказларидан 50 нафар ўзбекистонлик аёл ватанга қайтарилди

Миграция агентлиги ҳамда Туркия Республикаси Меҳнат ва ижтимоий ҳимоя вазирлиги масъуллари ўртасида Туркияда ноқонуний мақом…
13:13 / 02.07.2025

														
														Мирзиёев Озарбайжонга жўнаб кетди

Мирзиёев Озарбайжонга жўнаб кетди

Ўзбекистон етакчиси Хонкенди шаҳрида ўтказиладиган Иқтисодий ҳамкорлик ташкилотининг навбатдаги саммитида ҳам иштирок этади.
11:19 / 02.07.2025

														
														“Мактаб – техникум (лицей) – университет” тамойили асосида кадрларни тайёрлаш йўлга қўйилади

“Мактаб – техникум (лицей) – университет” тамойили асосида кадрларни тайёрлаш йўлга қўйилади

Қарорга кўра, 2025/2026-ўқув йилидан тегишли таълим дастурлари бўйича амалий машғулот ва лаборатория ишларининг камида 25 фо…
10:49 / 02.07.2025

														
														Тошкентда электромобиль ёниб кетди

Тошкентда электромобиль ёниб кетди

Ҳозирда ёнғин сабаби ва келтирилган моддий зарар миқдори аниқланмоқда.
10:02 / 02.07.2025

														
														Тошкентда 3 млн АҚШ доллари миқдорида кредит олиб бермоқчи бўлган фирибгарлар ушланди

Тошкентда 3 млн АҚШ доллари миқдорида кредит олиб бермоқчи бўлган фирибгарлар ушланди

Ҳозирда мазкур шахсларга нисбатан Жиноят Кодексининг 168-моддаси 4-қисми “а” банди ва 28,211-моддаси 3-қисми “а” банди билан…
09:23 / 02.07.2025

														
														2 июль куни кутилаётган об-ҳаво маълумоти

2 июль куни кутилаётган об-ҳаво маълумоти

2 июль куни Тошкентда ҳаво бироз булутли бўлади, ёғингарчилик бўлмайди. Шарқдан секундига 3-8 метр тезликда шамол эсади. Кеч…
15:19 / 01.07.2025

														
														Ўзбекистонда ҳарорат 46 даражагача кўтарилади

Ўзбекистонда ҳарорат 46 даражагача кўтарилади

“Ўзгидромет” 2–5 июль кунлари учун об-ҳаво прогнозини эълон қилди.
15:10 / 01.07.2025

														
														Ногиронлик пенсиялари ҳам фуқаронинг мурожаатисиз тайинланади

Ногиронлик пенсиялари ҳам фуқаронинг мурожаатисиз тайинланади

Ушбу маълумот фуқароларга СМС-хабар кўринишида юборилади.
13:07 / 01.07.2025

Бу ҳам қизиқ

Тошкентда электромобиль ёниб кетди

Тошкентда электромобиль ёниб кетди

Ҳозирда ёнғин сабаби ва келтирилган моддий зарар миқдори аниқланмоқда.
10:02 / 02.07.2025
АҚШ Сенати Трампнинг “Ягона, катта ва гўзал” номли қонун лойиҳасини маъқуллади

АҚШ Сенати Трампнинг “Ягона, катта ва гўзал” номли қонун лойиҳасини маъқуллади

Хабар берилишича, АҚШ Сенати “Оne Big Beautiful Bill” номли солиқлар ва бюджет харажатларига оид кенг қамровли қонун лойиҳас…
16:40 / 02.07.2025
Ўзбекистонда ҳарорат 46 даражагача кўтарилади

Ўзбекистонда ҳарорат 46 даражагача кўтарилади

“Ўзгидромет” 2–5 июль кунлари учун об-ҳаво прогнозини эълон қилди.
15:10 / 01.07.2025
Озарбайжон Россияда фуқароларининг вафот этиши юзасидан жиноий иш қўзғатди

Озарбайжон Россияда фуқароларининг вафот этиши юзасидан жиноий иш қўзғатди

Бу ҳақда Озарбайжон Бош прокуратураси матбуот хизматига таяниб, Qafqazinfo хабар берди.
16:51 / 01.07.2025
“Мактаб – техникум (лицей) – университет” тамойили асосида кадрларни тайёрлаш йўлга қўйилади

“Мактаб – техникум (лицей) – университет” тамойили асосида кадрларни тайёрлаш йўлга қўйилади

Қарорга кўра, 2025/2026-ўқув йилидан тегишли таълим дастурлари бўйича амалий машғулот ва лаборатория ишларининг камида 25 фо…
10:49 / 02.07.2025
Ногиронлик пенсиялари ҳам фуқаронинг мурожаатисиз тайинланади

Ногиронлик пенсиялари ҳам фуқаронинг мурожаатисиз тайинланади

Ушбу маълумот фуқароларга СМС-хабар кўринишида юборилади.
13:07 / 01.07.2025
1 июль куни кутилаётган об-ҳаво маълумоти

1 июль куни кутилаётган об-ҳаво маълумоти

1 июль куни Тошкентда ҳаво бироз булутли бўлади, ёғингарчилик бўлмайди. Шарқдан секундига 3-8 метр тезликда шамол эсади. Кеч…
16:22 / 30.06.2025
Украина дронлари Ижевскдаги корхонага ҳужум қилди

Украина дронлари Ижевскдаги корхонага ҳужум қилди

Маълумот учун, Ижевск Россия Федерациясидаги Удмуртия Республикасининг пойтахти ҳисобланади. Шаҳар машинасозлик ва қурол-яро…
14:42 / 01.07.2025
Ўқишга кира олмаган мактаб битирувчиларини банд этиш бўйича дастур қабул қилинди

Ўқишга кира олмаган мактаб битирувчиларини банд этиш бўйича дастур қабул қилинди

Ўзбекистонда ўқишга кира олмаган мактаб битирувчилари ҳамда техникум ва олийгоҳларни тугатаётган талабаларни банд этиш бўйич…
14:43 / 30.06.2025
Зиплайн ва канатли парк қуриш режалаштирилган туман ва шаҳарлар рўйхати эълон қилинди

Зиплайн ва канатли парк қуриш режалаштирилган туман ва шаҳарлар рўйхати эълон қилинди

Ўзбекистонда тадбиркорлик субъектларининг тоғли ва чўл ҳудудларда зиплайн хизматлари ва канатли парк (тайпарк) экстремал тур…
16:46 / 29.06.2025

Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!

Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!