$
12634.34 UZS
-18.98
162.37 UZS
0.48
14821.34 UZS
-0.76
32° Кечаси 21°

Темурий малика Гулбаданбегим ким эди?

16:54 / 13.11.2024

Темурийлар сулоласи деганда жудаям катта тарих кўз олдимизга келади. Темурийлар сулоласи тарихда иккита муҳим империя – Эрон, Ироқ, Сурия ва Ўрта Осиёда жойлашган Темурийлар империяси (1370-1507) ва Ҳиндистон яриморолида жойлашган Темурий-Бобурийлар империясини туздилар (1526-1857). Мана шу вақт ичида нечталаб маликалар яшади, айримлари сиёсатга аралашди, айримлари эса ижод билан шуғулланди.

Қанчасининг номи машҳур бўлгану, қанчаси оммага номаълум.

Машҳурлари: Бибихоним, Гавҳаршодбегим, Сарой Мулкхоним, Хонзодабегим, Гулбаданбегим, Нуржаҳонбегим, Жаҳон Оробегим, Зебуннисобегим ва Аржумандбону (Мумтоз Маҳал).

Темурийлар тарихи тадқиқотчиси Турғун Файзиев уларга атаб “Темурий маликалар” номли китоб ёзган.

Ушбу мақолада сизларга “Ҳумоюннома” асарини ёзган малика Гулбаданбегим ҳақида маълумотлар берамиз.

Гулбаданбегим кимнинг фарзанди?

Гулбаданбегим 1523 йили Кобулда туғилган. У Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг Дилдорбегим исмли аёлидан дунёга келган 3-қизи. Бобур қизини Ҳумоюн Мирзонинг онаси, яъни Моҳимбегим тарбиялаши ҳақида фармон беради. Чунки Моҳимбегим Бобурнинг энг суюкли ва энг катта рафиқаси бўлиб, саройда ҳам бошқалардан ўзининг ақл-идроки билан ажралиб турарди.

Гулбаданбегим ўз онасини ҳам, тарбиячисини ҳам бирдек ҳурмат қилиб, туққан онасини Дилдорбегим, Моҳимбегимни эса “онам ҳазратлари” деб чақирган.

Бобур Ҳиндистонни босиб олгач, Аграга кўчиб ўтади ва 16 ёшида уни Хизрхўжа исмли кишига турмушга беришади. Улар 2 ўғил ва 1 нафар қиз фарзандли бўлишади.

1556 йилда Ҳумоюншоҳ вафот этади. Унинг ўрнига ҳукумдорликка ўғли Акбаршоҳ танланади. Акбаршоҳ аммаси Гулбаданбегимни жудаям қаттиқ ҳурмат қиларди. Шу сабабдан уни Деҳлидаги саройига таклиф қилади. Гулбаданбегимга илм олиши ва ижод қилиши учун шароит яратиб қўяди.

“Ҳумоюннома”ни ёзиш фикри қаердан келган?

Бир куни Акбаршоҳ аммасига сулолага оид қандай воқеаларни билса ёзишини таклиф қилади ва Гулбаданбегим бу таклифни қабул қилади. Шоҳнинг илтимосига биноан, Бобур Мирзо ва Ҳумоюнларнинг ҳаёти, умр йўлларидаги воқеалари, феъл-атвори ҳақида, қолаверса саройдаги ҳаёт тарзи, маданияти, ҳукумдорнинг оиласига оид тўй, аъза билан боғлиқ воқеалар тафсилотини баён қилган ҳолда “Ҳумоюннома” асарини ёзади. Бу асар “Бобурнома”нинг мантиқий давоми деб ҳисобланади. Айрим саналарга ва воқеаларга аниқлик киритади. 1552 йилда Комрон Мирзонинг кўзига миль тортилиши воқеасининг баёни билан тугалланмай қолади. Минг афсуски, “Ҳумоюннома”нинг охирги қисми ўша замоннинг шафқатсиз йилларида йўқ бўлиб кетган. Ҳозирда асарнинг 83 варақдан иборат ягона қўлёзма нусхаси Англиянинг Британия музейида сақланади.

Гулбаданбегим ўзи ёшлигидан адабиёт ва тарихга жудаям қизиққан. Айрим манбаларга кўра, унинг ғазал ёзишдаям уқуви борлиги айтилган.

Гулбаданбегимнинг вафоти ва Акбаршоҳнинг муносабати

“Акбарнома” асарининг муаллифи Абул Фазл 1575 йилда Гулбаданбегим Каъба зиёратига кетиб, минг машаққатлар билан 1582 йилда у ердан қайтиб келгани ҳақида маълумотлар берган. 1603 йилда нодир малика Гулбаданбегим 80 ёшида вафот этган. Акбаршоҳ эса аммасининг тобутини ўғил сифатида кўтариб, дафн маросимида ўғиллик бурчини бажарган.

Темурий маликалардан бўлган Гулбаданбегим фақат ўзбек тарихида эмас, балки жаҳон тарихида ўзининг “Ҳумоюннома” асари, илми ва ахлоқи билан муносиб жой олган.

Мақола муаллифи: Мунисахоним Ирисова


Фойдали


														
														Йодланган ош тузи истеъмол қилиш қанчалик зарур?

Йодланган ош тузи истеъмол қилиш қанчалик зарур?

Нега бу масалага глобал миқёсида қаралади?
20:07 / 06.07.2025

														
														Телефонларнинг ҳаётимизга ва руҳиятимизга таъсири

Телефонларнинг ҳаётимизга ва руҳиятимизга таъсири

Мобил телефонлар аллақачон ҳаётимизнинг ажралмас қисмига айланишга улгурган. Кун давомида бу қурилма қўлимизда туради.
15:23 / 23.01.2025

														
														Зумерлар аслида ким?

Зумерлар аслида ким?

Бугунги ахборот даврида кўплаб янгидан-янги атамалар пайдо бўлмоқда ёки эски атамалар ижтимоий тармоқларнинг ривожланиши нат…
10:31 / 23.11.2024

														
														Темурий малика Гулбаданбегим ким эди?

Темурий малика Гулбаданбегим ким эди?

Темурийлар сулоласи деганда жудаям катта тарих кўз олдимизга келади. Темурийлар сулоласи тарихда иккита муҳим империя – Эрон…
16:54 / 13.11.2024

														
														Одамлар ис газидан нега заҳарланади?

Одамлар ис газидан нега заҳарланади?

ФВВ масъули қандай қилиб ис газидан заҳарланиш юзага келиши ҳамда у нега инсон ўлимига олиб келишини тушунтирди.
11:02 / 09.11.2024

														
														Табиий маҳсулотлар ёрдамида она сутини кўпайтириш мумкин

Табиий маҳсулотлар ёрдамида она сутини кўпайтириш мумкин

Янги оқ узум. Бир кунда икки ҳисса янги оқ узум истеъмол қилиш она сутини кўпайтиради.
15:18 / 02.11.2024

														
														Балиқ ейишнинг фойдаларини билиб олинг

Балиқ ейишнинг фойдаларини билиб олинг

Ҳафтасига 2 бўлак балиқ гўшти истеъмол қилганларда ўлим хавфи 3 мартадан 1 мартагача камайиши мумкин.
15:15 / 02.11.2024

														
														Овқатни яхшилаб чайнаб ейишнинг фойдаларини билиб олинг

Овқатни яхшилаб чайнаб ейишнинг фойдаларини билиб олинг

Таомни яхши чайнаган, кам чайнаганга нисбатан кам еб-ичади. Чунки таом қувватини камчиликсиз қабул қилган бўлади.
11:33 / 31.10.2024

														
														Бармоқларингизни массаж қилиб туринг, чунки…

Бармоқларингизни массаж қилиб туринг, чунки…

Бош бармоқ массаж қилинганда, мия фаолияти кучаяди ва бош оғриғи енгиллашади;Кўрсаткич бармоқ массаж қилинганда ошқозон-ичак…
11:10 / 28.10.2024

														
														Кундалик ҳаётингизда қанча миқдорда гўшт ейишингиз кераклигини билиб олинг

Кундалик ҳаётингизда қанча миқдорда гўшт ейишингиз кераклигини билиб олинг

Гўшт истеъмол қилишнинг нормаси турли омилларга, жумладан ёш, жисмоний фаоллик даражаси ва умумий соғлиғингизга боғлиқ бўлиш…
10:56 / 28.10.2024

Бу ҳам қизиқ

12 июль куни кутилаётган об-ҳаво маълумоти

12 июль куни кутилаётган об-ҳаво маълумоти

Кечаси 19-21 даража илиқ, кундузи 35-37 даража иссиқ бўлади
18:27 / 11.07.2025
Президент профилактика инспекторга муддатидан олдин капитан унвонини берди

Президент профилактика инспекторга муддатидан олдин капитан унвонини берди

Президент бу борада тегишли масъулларга кўрсатма берди
18:58 / 11.07.2025
Киевда Украина Хавфсизлик хизмати полковниги ўлдириб кетилди

Киевда Украина Хавфсизлик хизмати полковниги ўлдириб кетилди

“2025 йил 10 июль тонгида Киевнинг Голосеев туманида Украина Хавфсизлик хизмати (СБУ) полковниги ўлдирилди”, – деб хабар бер…
16:51 / 10.07.2025
Божхоначилар 2025 йилнинг ярмига келиб, 20 000 тага яқин контрабанда ҳолатларини аниқлади

Божхоначилар 2025 йилнинг ярмига келиб, 20 000 тага яқин контрабанда ҳолатларини аниқлади

Божхона органларининг ҳайъат мажлисида контрабанда масаласига алоҳида тўхталиб ўтилди
22:25 / 10.07.2025
АҚШ давлат котиби ва Россия ташқи ишлар вазири Малайзияда учрашди

АҚШ давлат котиби ва Россия ташқи ишлар вазири Малайзияда учрашди

Учрашувда Украинадаги уруш ҳам муҳокама қилинди
19:57 / 10.07.2025
Магистратурага қабул давом этмоқда

Магистратурага қабул давом этмоқда

Магистратура босқичига аризалар қабули давом этмоқда. Бунгача 6 минг 270 та ариза келиб тушган. Қабул 30 июлгача (шу куни ҳа…
13:54 / 11.07.2025
Бу йилги тест синовлари учун қанча абитуриент рўйхатдан ўтди?

Бу йилги тест синовлари учун қанча абитуриент рўйхатдан ўтди?

Бугун ўтказилган брифингда бу йилги қабул масалаларига батафсил тўхталиб ўтилди
19:44 / 11.07.2025
Иккинчи мутахассисликка қабул бошланди

Иккинчи мутахассисликка қабул бошланди

Иккинчи ва ундан кейинги олий маълумот бўйича ўқитиш тўлов-контракт асосида амалга оширилади.
09:50 / 11.07.2025
Бахтиёр Саидов Афғонистон ташқи ишлар вазири билан учрашди

Бахтиёр Саидов Афғонистон ташқи ишлар вазири билан учрашди

Учрашувда кўплаб долзарб масалалар муҳокама қилинди
21:23 / 11.07.2025
Республикада қанча электромобиль рўйхатга олингани маълум қилинди

Республикада қанча электромобиль рўйхатга олингани маълум қилинди

Миллий статистика қўмитаси маълумотларига кўра, 2025 йилнинг 1 апрель ҳолатига Ўзбекистон Республикасида 65,2 мингта электро…
14:59 / 11.07.2025

Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!

Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!