$
12844.21 UZS
-11.72
127.35 UZS
-0.81
13508.26 UZS
-62.46
15° Кечаси

Темурий малика Гулбаданбегим ким эди?

16:54 / 13.11.2024

Темурийлар сулоласи деганда жудаям катта тарих кўз олдимизга келади. Темурийлар сулоласи тарихда иккита муҳим империя – Эрон, Ироқ, Сурия ва Ўрта Осиёда жойлашган Темурийлар империяси (1370-1507) ва Ҳиндистон яриморолида жойлашган Темурий-Бобурийлар империясини туздилар (1526-1857). Мана шу вақт ичида нечталаб маликалар яшади, айримлари сиёсатга аралашди, айримлари эса ижод билан шуғулланди.

Қанчасининг номи машҳур бўлгану, қанчаси оммага номаълум.

Машҳурлари: Бибихоним, Гавҳаршодбегим, Сарой Мулкхоним, Хонзодабегим, Гулбаданбегим, Нуржаҳонбегим, Жаҳон Оробегим, Зебуннисобегим ва Аржумандбону (Мумтоз Маҳал).

Темурийлар тарихи тадқиқотчиси Турғун Файзиев уларга атаб “Темурий маликалар” номли китоб ёзган.

Ушбу мақолада сизларга “Ҳумоюннома” асарини ёзган малика Гулбаданбегим ҳақида маълумотлар берамиз.

Гулбаданбегим кимнинг фарзанди?

Гулбаданбегим 1523 йили Кобулда туғилган. У Заҳириддин Муҳаммад Бобурнинг Дилдорбегим исмли аёлидан дунёга келган 3-қизи. Бобур қизини Ҳумоюн Мирзонинг онаси, яъни Моҳимбегим тарбиялаши ҳақида фармон беради. Чунки Моҳимбегим Бобурнинг энг суюкли ва энг катта рафиқаси бўлиб, саройда ҳам бошқалардан ўзининг ақл-идроки билан ажралиб турарди.

Гулбаданбегим ўз онасини ҳам, тарбиячисини ҳам бирдек ҳурмат қилиб, туққан онасини Дилдорбегим, Моҳимбегимни эса “онам ҳазратлари” деб чақирган.

Бобур Ҳиндистонни босиб олгач, Аграга кўчиб ўтади ва 16 ёшида уни Хизрхўжа исмли кишига турмушга беришади. Улар 2 ўғил ва 1 нафар қиз фарзандли бўлишади.

1556 йилда Ҳумоюншоҳ вафот этади. Унинг ўрнига ҳукумдорликка ўғли Акбаршоҳ танланади. Акбаршоҳ аммаси Гулбаданбегимни жудаям қаттиқ ҳурмат қиларди. Шу сабабдан уни Деҳлидаги саройига таклиф қилади. Гулбаданбегимга илм олиши ва ижод қилиши учун шароит яратиб қўяди.

“Ҳумоюннома”ни ёзиш фикри қаердан келган?

Бир куни Акбаршоҳ аммасига сулолага оид қандай воқеаларни билса ёзишини таклиф қилади ва Гулбаданбегим бу таклифни қабул қилади. Шоҳнинг илтимосига биноан, Бобур Мирзо ва Ҳумоюнларнинг ҳаёти, умр йўлларидаги воқеалари, феъл-атвори ҳақида, қолаверса саройдаги ҳаёт тарзи, маданияти, ҳукумдорнинг оиласига оид тўй, аъза билан боғлиқ воқеалар тафсилотини баён қилган ҳолда “Ҳумоюннома” асарини ёзади. Бу асар “Бобурнома”нинг мантиқий давоми деб ҳисобланади. Айрим саналарга ва воқеаларга аниқлик киритади. 1552 йилда Комрон Мирзонинг кўзига миль тортилиши воқеасининг баёни билан тугалланмай қолади. Минг афсуски, “Ҳумоюннома”нинг охирги қисми ўша замоннинг шафқатсиз йилларида йўқ бўлиб кетган. Ҳозирда асарнинг 83 варақдан иборат ягона қўлёзма нусхаси Англиянинг Британия музейида сақланади.

Гулбаданбегим ўзи ёшлигидан адабиёт ва тарихга жудаям қизиққан. Айрим манбаларга кўра, унинг ғазал ёзишдаям уқуви борлиги айтилган.

Гулбаданбегимнинг вафоти ва Акбаршоҳнинг муносабати

“Акбарнома” асарининг муаллифи Абул Фазл 1575 йилда Гулбаданбегим Каъба зиёратига кетиб, минг машаққатлар билан 1582 йилда у ердан қайтиб келгани ҳақида маълумотлар берган. 1603 йилда нодир малика Гулбаданбегим 80 ёшида вафот этган. Акбаршоҳ эса аммасининг тобутини ўғил сифатида кўтариб, дафн маросимида ўғиллик бурчини бажарган.

Темурий маликалардан бўлган Гулбаданбегим фақат ўзбек тарихида эмас, балки жаҳон тарихида ўзининг “Ҳумоюннома” асари, илми ва ахлоқи билан муносиб жой олган.

Мақола муаллифи: Мунисахоним Ирисова


Фойдали


														
														Зумерлар аслида ким?

Зумерлар аслида ким?

Бугунги ахборот даврида кўплаб янгидан-янги атамалар пайдо бўлмоқда ёки эски атамалар ижтимоий тармоқларнинг ривожланиши нат…
10:31 / 23.11.2024

														
														Темурий малика Гулбаданбегим ким эди?

Темурий малика Гулбаданбегим ким эди?

Темурийлар сулоласи деганда жудаям катта тарих кўз олдимизга келади. Темурийлар сулоласи тарихда иккита муҳим империя – Эрон…
16:54 / 13.11.2024

														
														Одамлар ис газидан нега заҳарланади?

Одамлар ис газидан нега заҳарланади?

ФВВ масъули қандай қилиб ис газидан заҳарланиш юзага келиши ҳамда у нега инсон ўлимига олиб келишини тушунтирди.
11:02 / 09.11.2024

														
														Табиий маҳсулотлар ёрдамида она сутини кўпайтириш мумкин

Табиий маҳсулотлар ёрдамида она сутини кўпайтириш мумкин

Янги оқ узум. Бир кунда икки ҳисса янги оқ узум истеъмол қилиш она сутини кўпайтиради.
15:18 / 02.11.2024

														
														Балиқ ейишнинг фойдаларини билиб олинг

Балиқ ейишнинг фойдаларини билиб олинг

Ҳафтасига 2 бўлак балиқ гўшти истеъмол қилганларда ўлим хавфи 3 мартадан 1 мартагача камайиши мумкин.
15:15 / 02.11.2024

														
														Овқатни яхшилаб чайнаб ейишнинг фойдаларини билиб олинг

Овқатни яхшилаб чайнаб ейишнинг фойдаларини билиб олинг

Таомни яхши чайнаган, кам чайнаганга нисбатан кам еб-ичади. Чунки таом қувватини камчиликсиз қабул қилган бўлади.
11:33 / 31.10.2024

														
														Бармоқларингизни массаж қилиб туринг, чунки…

Бармоқларингизни массаж қилиб туринг, чунки…

Бош бармоқ массаж қилинганда, мия фаолияти кучаяди ва бош оғриғи енгиллашади;Кўрсаткич бармоқ массаж қилинганда ошқозон-ичак…
11:10 / 28.10.2024

														
														Кундалик ҳаётингизда қанча миқдорда гўшт ейишингиз кераклигини билиб олинг

Кундалик ҳаётингизда қанча миқдорда гўшт ейишингиз кераклигини билиб олинг

Гўшт истеъмол қилишнинг нормаси турли омилларга, жумладан ёш, жисмоний фаоллик даражаси ва умумий соғлиғингизга боғлиқ бўлиш…
10:56 / 28.10.2024

														
														Ибн Сино нон ҳақида нималар деган эди?

Ибн Сино нон ҳақида нималар деган эди?

Нон тузли, яхши оширилган бўлиши, тандирда яхши пиширилиши, бир кечадан кейин ейилиши керак.
17:37 / 27.10.2024

														
														Ёнғоқнинг фойдаларини билиб олинг

Ёнғоқнинг фойдаларини билиб олинг

Ушбу мўъжизавий маҳсулот антибиотик хусусиятга ҳам эгадир.
17:34 / 27.10.2024

Бу ҳам қизиқ

Трамп Украинага ёрдам кўрсатишга мажбурми?

Трамп Украинага ёрдам кўрсатишга мажбурми?

“АҚШ Конгресси Киевга ёрдам бериш тўғрисидаги қонунни ўзгартиришга ҳаракат қилмоқда, шундан сўнг Трамп лавозимга киришиб, ун…
12:41 / 23.11.2024
Ўзбекистон 10 ой давомида рекорд даражада газ импорт қилди

Ўзбекистон 10 ой давомида рекорд даражада газ импорт қилди

2024 йил январь-октябрь ойларида Ўзбекистон рекорд даражадаги 1,36 миллиард долларга газ импорт қилган. Бу ҳақда Президент ҳ…
18:00 / 23.11.2024
Японияда одамларни ювадиган кир машина яратилди

Японияда одамларни ювадиган кир машина яратилди

2025 йил апрель ойида Осака шаҳрида бўлиб ўтадиган Бутунжаҳон кўргазмасида инсонлар фойдаланиши учун мўлжалланган кир ювиш м…
14:41 / 23.11.2024
24 ноябрь куни Тошкентда ҳаво бироз булутли бўлади, вақти-вақти билан ўзгариб туради, ёғингарчилик бўлмайди. Кечаси ва эрталаб туман тушиши мумкин

24 ноябрь куни Тошкентда ҳаво бироз булутли бўлади, вақти-вақти билан ўзгариб туради, ёғингарчилик бўлмайди. Кечаси ва эрталаб туман тушиши мумкин

Ўзбекистон Республикаси Гидрометеорология хизмати агентлигининг хабар беришича, 24 ноябрь куни Тошкентда ҳаво бироз булутли …
17:54 / 23.11.2024
23 ноябрь куни қандай об-ҳаво кузатилади?

23 ноябрь куни қандай об-ҳаво кузатилади?

Ҳарорат кечаси 3-5, кундузи 12-14 даража илиқ бўлади.
23:34 / 22.11.2024
Ўзбекистон Президенти Россия делегациясини қабул қилди

Ўзбекистон Президенти Россия делегациясини қабул қилди

Ўзбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 21 ноябрь куни амалий ташриф билан мамлакатимизда бўлиб турган Россия Фед…
15:42 / 22.11.2024
2025 йил июль ойидан бошлаб Қирғизистонда электрон сигареталар бутунлай тақиқланади

2025 йил июль ойидан бошлаб Қирғизистонда электрон сигареталар бутунлай тақиқланади

Қирғизистон етакчиси матбуот хизматининг хабарига кўра, Қирғизистон президенти Садир Жапаров 2025 йил 1 июлдан бошлаб мамлак…
17:35 / 23.11.2024
Тошкент метрополитени учун 26 та янги поезд сотиб олинади

Тошкент метрополитени учун 26 та янги поезд сотиб олинади

2017-2019 йилларда метрода 36 та поезд ишлаган. 2024 йил ҳолатига кўра уларнинг сони 65 тага етди.
20:04 / 22.11.2024
“Яшил макон” лойиҳаси доирасида 80 миллион туп дарахт ва бута кўчатларини экиш режалаштирилган

“Яшил макон” лойиҳаси доирасида 80 миллион туп дарахт ва бута кўчатларини экиш режалаштирилган

Президент Шавкат Мирзиёев 23 ноябрь куни “Яшил макон” умуммиллий лойиҳаси доирасида барпо этилаётган янги боққа кўчат экди.
14:09 / 23.11.2024
Тошкентда сохта ИИО ходимлари ушланди

Тошкентда сохта ИИО ходимлари ушланди

Муқаддам бир неча бор судланган бу икки шахс олдидан кучли таъсир қилувчи дорига ўхшаш моддалар топилган.
11:37 / 22.11.2024

Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!

Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!