Choy butasi 5 yilda pishib yetiladi. Ana shundan keyingina uning barglarini terib olish mumkin.
Texnologiyasi
Qora choy va ko‘k choy jarayoni
1. Hosilni terish
Shimoli-sharqiy Hindiston, Xitoy, Yaponiyada choy butasi hosili bir yilda bir necha marta teriladi. Tropik mamlakatlarda esa bu ish butun yil davomida amalga oshiriladi. Istalgan yaproqni yulish mutlaqo mumkin emas. Novda uchidagi kurtakdan endi chiqqan birinchi va uchinchi yaproq qo‘lda olinadi, xolos. Bir buta 10-14 kun ichida yangidan hosil berishi mumkin.
Ishchilar barglarni polipropilen xaltachalarga solishadi. Savatlar esa reklamalar uchun.
2. Tashish
Terilgan choy yaproqlari bir necha soat ichida fabrikalarga yetkazib berilishi shart. Ularni fermentatsiya (fermentlar ishtirokidagi kimyoviy reaksiya)ga tez olib keluvchi turli zararlardan, ezilishdan, qizib ketishidan saqlash lozim.
3. Quritish
8-18 soat ichida yaproqdagi namlik 60-64 foizga yetadi. Yaproq 2 usulda quritiladi.
1-usul. Quritish uchun maxsus yasalgan yog‘och ramkalarda ochiq havoda tabiiy sharoitda quritiladi. Bunda havo harorati 20-24°, namligi esa 70 foiz bo‘lishi kerak.
2-usul. Issiq havo purkovchi maxsus moslamalarda sun’iy usulda quritiladi. Bunda havo harorati 32-33°, namligi 50-60 foiz bo‘ladi.
Fiksatsiya
Barglarda o‘z-o‘zidan sodir bo‘ladigan oksidlanish jarayonini to‘xtatish maqsadida butadan terib olingan zahoti qayta ishlash boshlanadi. Shu tariqa ko‘k choy tarkibidagi polifenollar, darmondorilar, kofein va boshqa foydali moddalar saqlab qolinadi.
1-usul. Metall idishlarga joylab 80-90° daraja issiqlikda 3 daqiqa ushlab turiladi.
2-usul. Savatlarga joylab suv qaynab turgan qozonning bug‘ida 1-3 daqiqa mobaynida ushlab turiladi. Undan so‘ng ortiqcha namlikni yo‘qotish maqsadida maxsus moslamada 90-95 ° daraja haroratda 15 daqiqa mobaynida quritiladi.
4. Burash
Bu ish maxsus moslama – rollerlarda amalga oshiriladi. Jarayonda choy yaprog‘i tuzilishiga putur yetadi, hujayra eziladi, sharbati ajralib chiqadi va kislorod bilan reaksiyaga kirishadi. Olinajak choyning sifati va navi burash muddati va sanog‘iga, shuningdek, jarayondagi bosim kuchiga bog‘liq bo‘ladi. Qancha ko‘p hujayraga shikast yetsa va ko‘p shira ajralib chiqsa, fermentatsiya jarayoni shu darajada faolroq kechadi. Ko‘k choy uchun hujayralarning ezilishi 45-55 foiz, qora choy uchun esa 75-85 foiz bo‘lishi lozim.
5. Fermentatsiya
Yaproqlar quyosh nuri bevosita tushmaydigan va harorati 20-25°, namligi 90 foizdan yuqori bo‘lgan xonalarga yupqa qatlam qilib taxlanadi. Burash vaqtida ozod bo‘lgan fermentlar oksidlanish jarayoniga kirishadi. Bir necha soat ichida yaproqlar rangi qizil, jigarrang tusga kiradi. Yaproq qancha uzoq muddat fermentlansa, choy rangi shunchalik to‘q bo‘ladi. Jarayonni mutaxassis to‘xtatadi. Faqat ugina zarur hid va maza hosil bo‘lganini aniqlay oladi.
6. Quritish
Issiq havo oqimi ostida choyni qurituvchi maxsus mashinalarda amalga oshiriladi. Natijada fermentatsiya to‘la to‘xtaydi va choy namligi 3-5 foizga tushadi. Ko‘k choy 95-105° daraja issiqlikda quritiladi. Qora choyni quritish esa 2 bosqichdan iborat bo‘ladi: dastlab 90-95°, undan keyin 80-87° daraja issiqlik qo‘llaniladi. Quritilgan choylar hidlanmasligi va chirimasligi uchun aylanib turuvchi katta idishlarda sovitiladi.
7. Navlarga ajratish
Quritilgan choylar yirikligiga qarab navlanadi. Buning uchun ular turli hajmli elaklardan o‘tkaziladi. Natijada bir necha nav paydo bo‘ladi: yirik yaproqli, bo‘lingan, kepaksimon va maydalangan. Ko‘k choyda esa faqat yirik yaproqli va bo‘lingan navlar mavjud.
8. Aralashtirish
Bir xil choy navidan standartlarga javob beruvchi bir turdagi aralashmalarni yaratish fabrikaning o‘zida amalga oshiriladi.
9. Qadoqlash
Tayyor choylar hid himoyasi qoplamiga ega qog‘oz xaltalarga joylanadi. Xaridorga jo‘natiladigan qog‘oz qoplar xalqaro talablarga mos ravishda qadoqlanadi.
10. Namunalarni xaridorga yuborish
Har bir guruh namunasi folgadan yasalgan xaltachaga solinadi va choy qadoqlovchi fabrikalarga (shu jumladan, chet elga ham) yuboriladi.
11. Tatib ko‘rish va baholash
Choyni qayta ishlovchi fabrikalardan kelgan namunalarning sifatini aniqlash qadoqlash fabrikasi degustatoriga yuklatiladi.
12. Laboratoriya tekshiruvi
Degustator nazoratidan o‘tgan choy namunalari uning kimyoviy tarkibini baholash uchun laboratoriyaga jo‘natiladi. Ekspertiza choy namligini, tarkibidagi efir moylari va kofein konsentratsiyasini, pestitsidlar bor-yo‘qligi va boshqa jihatlarini o‘rganadi.
13. Choy oldi-sotdisi
Choy uchun Xitoy va Hindistonning istalgan ishlab chiqaruvchisiga buyurtma berish mumkin. Yoki choy auksionlaridagi (misol uchun, Shri-Lanka) dallollar orqali sotib olish mumkin.
14. Takroriy ekspertiza
Xaridorlar buyurtmasi yetib kelganidan keyin uni namunasi bilan qiyoslash maqsadida qayta degustatsiya va kimyoviy ekspertizadan o‘tkazishadi. Agar namuna bilan to‘g‘ri kelmasa, norozi xaridor buyurtmani qaytarib yuborishi mumkin. Xarajatlar sotuvchi tarafidan qoplanadi.
15. Qorishmalarni tayyorlash va qadoqlash
Titester choy aralashmasining retseptini yaratadi. Ishlab chiqaruvchi qadoqlangan choy qutisiga to‘plamning tarkibini, hajmi va choy navini ko‘rsatishga majbur.
O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!
O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!