Detektiv kinokomediya hisoblangan “Brilliant qo‘l” filmi 1969-yilning 28-aprelida ekranlarga chiqqan. Quyida aslida “Kontrabandistlar” deb nomlanishi mo‘ljallangan filmning paydo bo‘lish tarixi haqida qiziqarli faktlarni keltirib o‘tamiz.

• Ushbu film syujeti haqiqiy voqealarga asoslangan bo‘lib, g‘oya Yakov Kostyukovskiy gazetada Shveysariya kontrabandachilari qimmatbaho buyumlarni gips bilan olib o‘tishga uringanlari haqida maqola o‘qib qolganidan keyin kelib chiqqan. Shundan keyin ssenariy mualliflari tasodifan chet elda gastrol bilan shug‘ullanish markaziga tushib qolgan Semyon Semyonovich haqida hikoya yozadi.

• Ssenariy muallifi Kostrukovskiy va Slobodskiylar “Brilliant qo‘l” filmidagi asosiy qahramon obrazini aynan Yuriy Nikulinga moslab yozishgan.

• Mironov ijro etgan rol aslida Georgiy Vitsinga nasib qilishi mumkin edi. Biroq badiiy kengash “Avvalgi qahramonlariga o‘xshab ketyapti” degan ta’riflardan so‘ng, bu rol Mironovga nasib etgan.

• Filmda bosh qahramonning ayoli “sen juda ishonuvchansan” deb ko‘p bora takrorlayveradi. Bu so‘zlar ssenariyda yo‘q edi. Uni hayotda o‘z ayolidan deyarli har kuni eshitishga odatlangan film rejissyori Gayday bu so‘zni filmga ham ko‘chirishga ahd qilgandi.

• Eng qizig‘i, filmdagi “Barzangi” rolini “Smena” jurnalining muxbiri Pleshakov ijro etgan. Muxbir bu epizodda suratga tushishga o‘sha paytlarda juda mashhur bo‘lgan Yuriy Nikulindan oladigan intervyusi evaziga rozi bo‘lgan.

• Filmning “Chet el” qismi – Ozarbayjonda, “Gorbunkova shahri” esa Sochida suratga olingan.

• “Мосфильм” rahbariyati ssenariyni ma’qullaydi, ammo asosiy o‘zgarishlar kiritishni talab qiladi – politsiyaning rolini yana-da obro‘li va faol ko‘rsatish, kundalik sahnalarni qisqartirish, siyosiy rangdagi iboralarni kesib tashlash, uy boshqaruvchisi bilan ba’zi sahnalarni olib tashlash, shuningdek, kontrabandachi roliga Jorj Vitsinni olish. Ammo Gayday tavsiyalarga quloq solmaydi. Lekin “Rahbarning so‘zlariga ko‘ra, bizning biznesimizdagi asosiy narsa bu – sotsialistik realizm” kabi so‘zlar olib tashlangan.

• Yiqilish sahnasi Mironovda bir martada o‘xshagan, ammo Yuriy Nikulin hech “o‘xshatib” yiqila olmagan. Banan va tarvuz po‘stloqlari ham foyda bermaganidan so‘ng, Nikulinning o‘rniga Leonid Kanevskiy yiqilib bergan. Ushbu sahna Bokuda suratga olingan.

• Filmda kontrabandachilar va yengil tabiatli qiz tomonidan aytilgan chet tilidagi nutq Leonid Gayday hamda Leonid Kanevskiylar tomonidan o‘ylab topilgan.

• Baliq ovlash sahnasi juda uzoq davomida suratga olingan va aktyor Anatoliy Papanov suv harorati +8 darajadan yuqori bo‘lmagan joyda o‘tirishiga to‘g‘ri kelgan. Operatorning aybi bilan yana bir dubl barbod bo‘lganida, Papanov suvdan chiqib “Ahmoq” deb baqiradi. Bu kameraga tasodifan tushib qolgan va Gaydayga aktyorning reaksiyasi juda yoqib qolgan. Shunday qilib, ushbu epizod ham filmdan joy egallagan.

“Brilliant qo‘l” filmining muvaffaqiyatidan tomoshabinlar, tanqidchilar va matbuot hayratga tushdi. Filmni 76 milliondan ortiq kishi tomosha qildi. U nafaqat kassalarda, balki millionlab tomoshabinlar qalbida ham birinchi o‘rinni egalladi. Ushbu film sobiq sovet ittifoqi filmlari tarixidagi kuchli uchlikka kira olgan filmlardan biri hisoblanadi.

Guljahon Sanjarbekova tayyorladi