Ma’lum bo‘lishicha, saqich 1848-yil 23-sentyabr kuni amerikalik Jon Kurtis tomonidan ishlab chiqarilgan ekan. U bu ixtironi o‘z uyida amalga oshirgan. Bu voqeaga ham 171 yil bo‘ldi. 
 
Biroq bu dunyodagi ilk saqish emasdi. Qadimgi odamlar miloddan avvalgi VII-II asrlardan boshlab daraxtlardan ajralib chiqadigan qatronni saqich sifatida chaynashgan. Bu orqali ular og‘izdan keluvchi noxush hidni bartaraf qilishgan.

 Janubiy Amerikada Maya qabilasi ignabargli daraxtlardan ajralib chiqadigan shirani (qatron) chaynashgan.

2007-yilda Finlandiya provinsiyalaridan birida arxeologlar tomonidan olib borilgan qazishma ishlarida qatronda odam tishlarining izini topishgan, bu “saqich”ning yoshi, taxminan, 5 ming yilni tashkil etishini anglatadi.

 Jon Kurtis saqichiga turli aramatizatorlar qo‘shishiga qaramay uning tarkibida qatron bo‘lganligi sababli saqich yaxshi sotilmagan.
 
Keyinchalik 1869-yilda ixtirochi Tomas Adams saqich tarkibidan qatronni chiqarib tashlashga muvaffaq bo‘lgan.
 
1871-yilda Adams saqichni avtomatik ravishda ishlab chiqarish uchun dastgoh ixtiro qilib, patentlagan. Keyin esa u mahsulotni yaxshi sotilishi uchun uning ta’mini yaxshilab, qizilmiya ekstraktini qo‘shdi.

Birinchi saqich 5 sentdan sotilgan. O‘shanda o‘rtacha qutida qadoqlangan saqich bir dollardan sotilgan.

Yangicha mahsulotni odamlarga tanitish uchun saqichlar dastlab do‘konlarga bepul tarqatilgan. 

Ikkinchi Jahon urushi paytida Orbit saqichi askarlar ratsioniga kiritilgan - bu stressni yengillashtirish va dam olishga yordam berishiga ishonishgan.

Eng qizig‘i, (garchand bu yoqimsiz bo‘lsada, lekin fakt) 1954-yilda “Saqichdan eng katta pufak hosil qilish” bo‘yicha tanlov o‘tkazilgan. 

Bugungi kunda barcha saqichlar bitta formulaga binoan tayyorlanadi, faqat ingredientlar farq qilishi mumkin: ya’ni bitta saqich tarkibida 20% kauchuk, 60% shakar (yoki uning o‘rnini bosuvchi moddalar), 19% makkajo‘xori siropi va 1% aramatizator bo‘ladi.

Dunyo bo‘ylab har yili, taxminan, 100 ming tonna saqich chaynalar ekan.

Yutib yuborilgan saqich oshqozonda 7 yilgacha saqlanib turadi, degan qarashda biroz xatolik bor. Aslida u organizimga hech qachon yopishib qolmaydi.

 Chekishni tashlamoqchi bo‘lganlar uchun saqich katta yordam beradi. Chunki uning tarkibida oz miqdorda bo‘lsa ham nikotin bor. 

Umuman olganda saqich og‘iz bo‘shlig‘idagi noxush hidni yo‘q qiladi. Bundan tashqari u ichak faoliyatini yaxshilaydi.

Xullas, har narsaning foydali jihati bor, bunda faqat me’yorni unutmaslik zarur. 

Nozima RAHMATOVA tayyorladi