$
12674.37 UZS
-37.68
161.23 UZS
0.13
14470.33 UZS
-54.46
32° Kechasi 21°

Hisoblashda qiynalasizmi? Ushbu matematik layfxaklar bilan barchasi oson

22:32 / 30.01.2020

Bu g‘aroyib usullar matematika hayotda qanchalik yordam berishini isbotlaydi. 

Matematika – maktabdagi eng e’tibor talab fanlardan biridir. E’tiborsiz bo‘lganlar esa kichik hisobga ham hisoblagich (kalkulyator) qidirib qolishadi. Ammo u hamma vaqt ham topilavermaydi. Biz kundalik hayotda asqatadigan eng sara matematik usullarni to‘pladik.  

Tez foiz chiqarish  

Bu usulni har ikkala son ham 0 bilan tugaganda qo‘llagan ma’qul. Foiz chiqarilishi lozim bo‘lgan har ikkala son oxiridagi 0 ni olib tashlang. Hosil bo‘lgan raqamlarni bir-biriga ko‘paytiring. Masalan:

300 dan 40 %
30 x 4 = 120
Javob: 300 ning 40 foizi 120 bo‘ladi

Yaponcha ko‘paytirish

Bu usul to‘g‘ri chiziqlar chizish va o‘zaro kesishgan nuqtalarni sanashga asoslanadi. Uni ko‘rgazmali tarzda tushuntirgan ma’qul. Shuning uchun videoqo‘llanmani ko‘rishni tavsiya etamiz:  

Har qanday yo‘nalishda bir xil o‘qiladigan sonlar – palindromni paydo qilish
Bu “teskari qo‘yish keyin qo‘shish” deb nomlanuvchi usul yordamida amalga oshiriladi. Usul juda oddiy: siz istalgan bir raqamni olishingiz va uni teskari o‘qiladigan raqami bilan qo‘shishingiz kerak. Agar palindrom birinchi martada hosil bo‘lmasa, olingan natija bilan yana o‘sha jarayonni takrorlashingiz kerak bo‘ladi.    
67 + 76 = 143 143 + 341 = 484
yoki
234 + 432 = 666
Bu usulni 196 raqami va Lishrel sonlari bilan qo‘llab bo‘lmaydi. Chunki, bu sonlarda mazkur amalni palindrom hosil bo‘lgunicha cheksiz davom ettirish kerak bo‘ladi. 
 

Kvadratga ko‘paytirish   

Oxiri 5 bilan tugaydigan ko‘p xonali sonlarda bu usulni qo‘llash mumkin. Birinchi raqamni o‘z-o‘ziga 1 qo‘shgan holda ko‘paytiring. Oxiriga 25 raqamini qo‘ying. Buni quyidagicha amalga oshiring: 
25 = (2x(2+1)) & 25 
2x3 = 6 & 25 
=> 625


9 ga ko‘paytirish 
Bu qoida 1 dan 9 gacha bo‘lgan hamma sonlar uchun amal qiladi. 9 ga ko‘paytirish jarayonida birinchi sondan 1 ni oling va yozib qo‘ying. Keyin 9 dan o‘sha sonni ayiring-da, yana yozib qo‘ying. Natijada, ko‘paytma hosil bo‘ladi:   
3 x 9 = 27 
27 = (3-1) va (9 -(3-1)) = 2 va 7


Haftaning sanasi va kunlarini tez hisoblash  

Har oyda hafta kunlari bor va 7 raqami tushadigan hafta kunlari ham mavjud. Siz oylarning 7-sanasi dushanbagami yoki seshanbagami, umuman haftaning qaysi kuniga to‘g‘ri kelishini “Dekabr dushanbalari”, “Avgust payshanbalari” tariqasida eslab qolishingiz kerak bo‘ladi. Oyning hafta kunlari, sanasini zarur bo‘lganida tezgina topib olasiz: 
– Keling, 15-iyunda uchrashaylik... Bo‘ladimi?    
– Yo‘q, bu oy “Iyun shanbalari”, 15-iyun yakshanba. To‘g‘ri kelmaydi. Men mehmonga ketaman.
  


Kapalak usulida bo‘lish

Kasrlarni qo‘shish kerak bo‘lganda qo‘llaniladi.  
 
Ko‘paytirishning umumiy qoidalari:
5 ga ko‘paytirish: 10 ga ko‘paytiring va 2 ga bo‘ling. 
6 ga ko‘paytirish: dastlab, 3 ga, keyin 2 ga ko‘paytiring. 
9 ga ko‘paytirish: 10 ga ko‘paytiring va dastlabki sonni ayiring.  
16 ga ko‘paytirish: agar, istasangiz 4 marta 2 ga ko‘paytiring yoki avval 8 ga ko‘paytirib, keyin yana 2 ga ko‘paytiring.   
19 ga ko‘paytirish: 20 ga ko‘paytiring va dastlabki sonni ayiring. 
99 ga ko‘paytirish: 100 ga ko‘paytiring va dastlabki sonni ayiring.


Bu ham qiziq

Mobiuz kompaniyasi xalqaro sotuvga qo‘yildi

Mobiuz kompaniyasi xalqaro sotuvga qo‘yildi

Mobiuz mobil aloqa operatorini sotib olishga qiziquvchilardan arizalar qabuli boshlandi.
10:13 / 10.06.2025
Bo‘stonliqda restoran yonib ketdi

Bo‘stonliqda restoran yonib ketdi

Yong‘in natijasida restoranning taxminan 300 kv.m maydonda tomi, shifti, ichki qismi va jihozlari yonib zararlangan.
13:16 / 10.06.2025
Bugun JCh-2026 yo‘llanmasiga ega chiqqan O‘zbekiston MTJ Qatar bilan o‘ynaydi

Bugun JCh-2026 yo‘llanmasiga ega chiqqan O‘zbekiston MTJ Qatar bilan o‘ynaydi

Ma’lumot uchun, Osiyo mintaqasi saralashining 3-bosqichida “A” guruhidan o‘rin olgan O‘zbekiston terma jamoasi o‘tgan turda …
09:50 / 10.06.2025
Navoiyga Xitoydan 42 ta zamonaviy avtobuslar olib kelindi

Navoiyga Xitoydan 42 ta zamonaviy avtobuslar olib kelindi

O‘zbekiston rahbarining 2023-yil 16-fevraldagi PQ–59-son qarorida belgilangan vazifalar ijrosi doirasida Navoiy shahrida aho…
12:33 / 10.06.2025
11-iyun kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

11-iyun kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

11-iyun kuni Toshkentda havo biroz bulutli bo‘ladi, vaqti-vaqti bilan o‘zgarib turadi, kunning ikkinchi yarmida qisqa muddat…
15:26 / 10.06.2025
AQShda migrantlar deportatsiyasiga qarshi norozilik namoyishlari bo‘lib o‘tmoqda

AQShda migrantlar deportatsiyasiga qarshi norozilik namoyishlari bo‘lib o‘tmoqda

Noroziliklar Nyu-York shtatiga tarqaldi. Hozirda u yerda ham politsiya bilan to‘qnashuvlar kuzatilmoqda.
14:12 / 08.06.2025
Ko‘ksaroyda Bolgariya Prezidenti rasmiy kutib olindi

Ko‘ksaroyda Bolgariya Prezidenti rasmiy kutib olindi

10-iyun kuni Ko‘ksaroy qarorgohida O‘zbekistonga rasmiy tashrif bilan kelgan Bolgariya Respublikasi Prezidenti Rumen Radevni…
11:59 / 10.06.2025
Kaliforniya shtati Tramp ma’muriyatini sudga berdi

Kaliforniya shtati Tramp ma’muriyatini sudga berdi

Da’vo arizasida AQSh prezidenti ma’muriyati federal qonunchilik va Konstitutsiyani buzganligi aytiladi.
11:11 / 10.06.2025
Bugundan akademik litseylarga qabul boshlanadi

Bugundan akademik litseylarga qabul boshlanadi

10-iyundan 2025/2026-o‘quv yili uchun akademik litseylarga umumta’lim maktablarining joriy yil 9-sinf bitiruvchilaridan hujj…
09:21 / 10.06.2025
Fransiya kompaniyasi Ukrainada dronlar ishlab chiqaradi

Fransiya kompaniyasi Ukrainada dronlar ishlab chiqaradi

Renault kompaniyasi Fransiya Mudofaa vazirligi ularga “dronlarni ishlab chiqarish imkoniyati to‘g‘risida murojaat qilganini”…
09:28 / 09.06.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!