Burun bitib, nafas olishning qiyinlashishi, albatta, yoqimsiz holat. Hozirda ko‘pchilik bitgan burinni tezgina ochish uchun burun tomchi dorilaridan surunkali foydalanishga o‘tib olgan. Ular dorixonalardan mutaxassis tavsiyasisiz ham bunday vositalarni sotib olishga odatlanib bo‘lishdi. Xo‘sh, bilib-bilmay ulardan foydalanish zararli emasmi? Bu vositalarga o‘rganib qolganlar endi undan qanday xalos bo‘lishadi? Aslida, muammo qayerda? Xabardor.uz bu safar LOR-shifokori, mutaxassis Botir Mirzakarimovga murojaat qildi.  

Burun nega bitadi?

Burun bitishining bir nechta sabablari bor. Ular ichidan eng ko‘p uchraydigani bu oddiy tumovdir. Tumov bo‘lganda, burun shilliq qavati shishadi va buning ta’sirida havo o‘tuvchi yo‘l torayadi. Burunning surunkali va o‘tkir yallig‘lanish kasalliklari, burun to‘sig‘ining anotomik qiyshiqligi, allergik rinit kabilar ham burunda nafas olishning qiyinlashishiga sabab bo‘lishi mumkin. 

Ko‘pchilik burni bitdi deguncha, darrov burun ochadigan tomchi dorilaridan foydalanishga tushadi. Aytingchi, bu kabi vositalarni bilib-bilmay, me’yoridan ortiq foydalanish zararli emasmi?

Burun ochuvchi tomchi vositalar aslida tomirlarni toraytiradigan dori vositalari bo‘lib, ularni yallig‘lanish paytida ma’lum bir muddat qo‘llash mumkin. Lekin asosiy kasallikni davolamasdan turib, faqatgina vaqtinchalik chora sifatida bu vositalardan foydalanish organizmda o‘rganish, tobelikni paydo qiladi. Bu tabiiyki, zararli asoratlarga olib keladi.

Nima uchun odam bu doriga o‘rganib qolishini esa dorining ta’siri bilan izohlash mumkin. Nafas olish qiyinlashgan vaqtda undan foydalanish burun tomirlarini tez toraytirib, nafas olishni osonlashtiradi. Har qanday burun tomirlarini toraytiruvchi dorilar arzonidan tortib qimmatigacha – barchasi ko‘nikish, o‘rganib qolishni chaqiradi. Unga hatto narkotiklarga bo‘lgani kabi bog‘lanib qolish mumkin.  
Unutmang, bu kabi vositalardan belgilangan vaqtda – uch, besh yoki yetti kun foydalanish mumkin. 

Asoratlari bilan xavfli

Ulardan uzoq vaqt foydalanish oqibatida burun shilliq qavati quriydi, hid sezish pasayadi. Shuning uchun bu kabi dorilardan faqatgina zarur vaqtdagina foydalaning (iloji bo‘lsa 3-5 kundan ortiq foydalanmang). Burun hadeb bitib qolib, insonni qiynab qo‘yayotgan bo‘lsa, burun bitishining asosiy sababini aniqlash kerak bo‘ladi. 

Xalq tabobati yordamida burun bitishini davolash mumkinmi?
Xalq tabobatidan foydalanishda ham ehtiyotkor bo‘lish kerak. Masalan, ayrimlar burnaki o‘simligidan burunni ochish uchun foydalanishadi. Ammo, shuni alohida ta’kidlash kerakki, bu o‘simlik turi kuchli allergen hisoblanadi. U organizmda kuchli allergiya chaqirishi hisobiga burun shilliq qavati shishib, undan ko‘p shilliq ajraladi. Odamlar ko‘p shilliq ajralishini sinusit (burun yondash bo‘shliqlarining yallig‘lanishi), gaymorit davolandi, deb o‘ylab yanglishadi. Aslida, unday emas! U tanani battar zaharlab uni qiynab qo‘yishi mumkin.

Xalqona vositalardan eng bezarari bu kuchsiz tuzli eritmadir. Bu eritmalar dorixonalarda ham sotiladi (izotonik eritma, fiziologik eritma). U bilan burunni chayib turish mumkin. Hozirgi kunda dengiz suvidan tayyorlangan yoki kam miqdordagi kuchsiz eritmali vositalar ham mavjud bo‘lib, ular bilan burunni yuvish zarar keltirmaydi.

Davolash usullari
Burun bitishini davolash uchun eng avvalo, uning sababini aniqlash, mutaxassisga murojaat qilib, endoskopik yoki tomografiya tekshiruv usullari bilan kasallikning sababini aniqlash kerak. Agar bemorda aniqlangan sabab yengil bo‘lsa, uni konservativ (dori-darmon) davolash orqali bartaraf etish mumkin. Agar burunda anotomik o‘zgarishlar bor bo‘lsa, uni instrumental tekshiruv yo‘li orqali aniqlab, to‘g‘ri davo turini tanlab olish kerak.

Tomchi dorilarga allaqachon o‘rganib qolganlar uchun

Burun tomchilariga o‘rganib qolgan insonlarga tavsiyalar:
1. Doridan foydalanish miqdorini sekin-asta kamaytirib borish kerak;
2. Kuchli dorilar o‘rniga yengilroq dozadagi vositalardan foydalanish maqsadga muvofiqdir;
3. Burunni yuqorida aytib o‘tilgan tuzli eritmalarda chayib, sekin-asta dori qamrovidan chiqib ketish zarur; 
4. Burun tomchilaridan qutulishda insonning irodasi ham muhim ahamiyatga ega. Irodani qo‘lga olish orqali bu tobelikdan batamom xalos bo‘lish mumkin.

Nargiza Utepova, Ahror Hayrullayev tayyorladi

Tasvirchi: Davletyar Mambetniyazov