11-aprel – Xalqaro Parkinson kasalligi bilan kurashish kuni. Aynan ushbu sananing tanlanishi ham tasodif emas. 1755-yilning 11-aprelida mashhur shifokor va olim, Parkinson kasalligini tavsiflab bergan shaxs – Jeyms Parkinson tug‘ilgan kun. Parkinson o‘zi qanday kasallik? Uning davosi bormi? Quyida shu haqda.

Kasallik va uning kelib chiqish sabablari
• Parkinson kasalligi – markaziy nerv sistemasining surunkali kasalligi bo‘lib, ateroskleroz, ensefalit va jismoniy shikastlanish natijasida paydo bo‘ladigan klinik sindrom hisoblanadi. Ushbu kasallik 1817-yilda J.Parkinson tomonidan tavsiflangan. 

• Parkinson sindromida muskullar taranglashadi, yuz harakatsiz bo‘lib, qotib qoladi, bemorning harakatlari cheklanadi, hatto kiyinishda, tugmalarni qadashda qiynaladi. Titroq, falaj ko‘proq qo‘l panjalaridan boshlanadi (bemor go‘yo barmoqlari bilan sharchalar yasayotgandek harakat qiladi), bemorning boshi, oyoqlari titraydi. Qimirlamay turganda yoki hayajonlanganida titroq odatdagidan kuchayadi, harakatlanganida kamayadi, uxlaganida esa bosiladi. Bemor buyruqlar bilan osonroq harakat qiladi.

• Ushbu kasallik is gazi, marganets moddasi bilan zaharlanish, rezerpin yoki boshqa kimyoviy vositalarni iste’mol qilishda ham paydo bo‘ladi. Shu bilan birga ushbu xastalikka moyillik nasldan-naslga o‘tishi bilan ham xavflidir.

• Statistik ma’lumotlarga qaraganda, parkinsonizm 60 yoshdan oshgan har yuz kishidan birida kuzatiladi. Biroq kasallik yoshlarda uchramaydi, degan fikr noto‘g‘ri. Tushkunlik va qo‘rquv parkinsonizm sindromini yoshlarda ham keltirib chiqarishi hech gap emas. Shuningdek, bemorlar orasida ayollarga qaraganda erkaklar ko‘proqni tashkil etadi.

Ushbu xastalikning davosi bormi?
• Uy sharoitida shifokor tavsiyasiga ko‘ra, muskullar taranglashuvini turli xil mashqlar yordamida bartaraf  etish mumkin. Mashqlarni iliq suvda bajargan ma’qul, chunki iliq suv mushaklar bo‘shashuvini osonlashtiradi.

• Bemorlar tinch sharoitda qo‘l, oyoq va tanani mashq qildirishi uchun yengil gimnastika bilan shug‘ullanishi lozim. Shu bilan birga mozaikalar yig‘ishi, bolalar kubiklarini terish ham foydalidir.

• Ushbu xastalikni ellikka yaqin dori-darmon bilan ham davolash mumkin. Bu dorilar tarkibida mushaklar tonusini oshirib, harakatlanishni osonlashtiradigan va organizmda dofamin ishlab chiqarilishini me’yorlashtiradigan kimyoviy moddalar mavjud. Dorilar esa, shifokor tavsiyasiga ko‘ra tanlanadi va qabul qilinadi. Shuningdek, so‘nggi paytlarda Parkinson kasalligi bilan og‘rigan bemorlarga dofamin ishlab chiqaruvchi hujayralarni jarrohlik usuli bilan o‘tkazish amaliyoti ham bajarilmoqda.

Parkinsonizmga chalingan mashhurlar
• Salvador Dali ushbu kasallikka chalinganligini 1981-yilda bilib qoladi. Bemorning so‘nggi ijodiy ishi “Xo‘rozlar jangi” bo‘ldi.

• Microsoft asoschisi Bill Geyts bu kasallikka chalinganini 2012-yilda ma’lum qilgan. Bu paytga kelib Parkinson kasalligiga chalinganiga allaqachon 10 yil bo‘lgandi. Milliarder tadbirkor farzandlari undan yuz o‘girishi mumkinligini o‘ylab, kasalligini ulardan yashirgan.

• “Kelajakka qaytib” filmi qahramoni Maykl Jey Foksda ushbu kasallik 1991-yilda aniqlangan bo‘lsa-da, o‘z muxlislariga bu haqda rasman 1998-yilda ma’lum qilgan. U uzoq vaqt davomida ushbu kasallik bilan kurashgan. Shuningdek, Jey Foks xayriya fondi tashkil qilib, ushbu kasallik bo‘yicha izlanishlar uchun 350 million dollar yig‘gan.
Shu bilan birga ushbu kasallikdan Muhammad Ali, Nina Urgant, Robin Uilyams, Falastin sobiq rahbari Yosir Arofat, Ozzi Osborn va Rim Papasi Ioann Pavel II’lar ham aziyat chekishgan.

Guljahon Sanjarbekova tayyorladi