$
12496.94 UZS
-62.32
159.38 UZS
-0.79
14405.22 UZS
-7.79
38° Kechasi 24°

Dunyodagi birinchi kompyuter

13:25 / 11.12.2015

Mana yuz yildan ortiq vaqt o‘tibdiki, Nyu-Yorkdagm Markaziy vokzalning yerto‘lasida mahalliy ishchilar tarixdagi dastlabki kompyuter deb ataydigan “Westinghouse Electric” kompaniyasiga tegishli qurilma saqlanadi. 2013 yilda munitsipalitet u yerga ekskursiya uyushtira boshladi va ommaviy axborot vositalarida sirli kompyuter haqida bir qatr hikoyalar paydo bo‘ldi. Biroq bu qurilmaning qanday ishlashi haligacha noma'lum.

Westinghouse Electric” kompyuteri

Westinghouse Electric” kompaniyasi 1886 yilda injyener va tadbirkor, o‘zgaruvchan tokning kashfiyotchilaridan biri Jorj Vestingauz tomonidan tashkil etilgan. 1888 yilda Vestingauz Nikola Teslani maslahatchi sifatida ishga olgan va olimning o‘zgaruvchan tokka olgan patentini litsenziyalab, uni tijorat yo‘lida ishlatishga huquq olgan.

Nyu-Yorkdagi “Grand Central” nomi bilan ham tanilgan Markaziy vokzal 1913 yilda ochilgan. Stansiya ochilganidan yuz yil o‘tgach Nyu-York munitsipal injyenerlari birlashmasi maxfiy yerto‘laga ekskursiya uyushtira boshladi.

Grand Central” bo‘ylab sayohatlarni tarixchi, “Metropolitan Transportation Authority” transport kompaniyasi xodimi Deniel Bruker olib boradi. Uning “Westinghouse Electric” kompyuteri haqidagi videohikoyasi 2013 yilda paydo bo‘lgan, 2015 yilning avgustida “Business Insider” u haqda to‘laroq hikoya qildi, oktyabrning o‘rtalarida esa “The Gothamist” nashri batafsil ma'lumotni chop etdi.

Deniel Bruker.  

Tarixchining hikoyasiga ko‘ra, 1913 yilda Nyu-York Markaziy vokzali uchun maxsus tayyorlangan “Westinghouse Electric” kompaniyasi qurilmasi «dunyodagi eng-eng birinchi elektron kompyuter» bo‘lgan. Brukerning aytishicha, «Apple dohiylari» har yili yerosti muzeyiga kelishadi va bu kompyuterga hurmat bajo keltirishadi.

1913 yilda qurilmadan tunnellardagi to‘xtab qolgan poyezdlarni topish uchun foydalanilgan, deydi tarixchi. Avariya holati yuz berganida mexanik oynadan qo‘lini chiqarib tunnel devori bo‘ylab tortilgan simni qimirlatgan. Bu qurilmaga qaysi yo‘lda nosozlik yuz bergani haqida signal bergan, shundan so‘ng kompyuter poyezdning aniq joylashgan joyini aniqlab bergan va uni qog‘ozga chop etgan, deydi Bruker.

Kompyuter qanday tarzda ishlashini Bruker batafsil aytib berolmaydi va manbalarda ham bu haqda hech qanday ma'lumot yo‘q. Masalan, u hatto dastlabki lampali kompyuterlar ro‘yxatiga ham kiritilmagan: eng birinchi bunday qurilma sifatida 1942 yilda yaratilgan Atanasov-Berri kompyuteri e'tirof etilgan.

Tarixchining aytishicha, Markaziy vokzaldagi yerto‘lada joylashgan bu qurilma haqida 1980-yillargacha sir tutilgan. Ikkinchi jahon urushi davrida nemis josuslari qurilmani yo‘q qilish uchun suvosti kemasida Nyu-Yorkka kelishgan, biroq qo‘lga tushib qolishgan.

1922 yilga kelib radialoqaning ommalashishi bois tizim eskirgan va metropoliten bu qurilmadan foydalanishni to‘xtatgan. Ammo xodimlar kompyuterni qanday holatda bo‘lsa o‘shandayligicha saqlab qo‘yishgan.

 

Vestingauz 1914 yilning boshida vafot etgan, lekin uning kompaniyasi faoliyat ko‘rsatishda va rivojlanishda davom etgan. Yadro energiyasidan foydalanish bilan bog‘liq biznesining bir qismi 1996 yilda Britaniyaning “BNFL” kompaniyasiga sotilgan, kompaniya esa 2006 yilda uni Yaponiyaning “Toshiba” kompaniyasiga sotgan. 2014 yilga kelib, “Westinghouse Electric” jahondagi tijorat energobloklari bozorining yarmini egalladi va yadro yoqilg‘isi ishlab chiqarish bo‘yicha yetakchiga aylandi.


Bu ham qiziq

Oyatulloh Ali Xominaiy: “Eron xalqi hech qachon taslim bo‘lmaydi”

Oyatulloh Ali Xominaiy: “Eron xalqi hech qachon taslim bo‘lmaydi”

Xominaiy, shuningdek, AQSh tomonidan bo‘ladigan har qanday harbiy aralashuvga munosib javob berilishini va’da qildi.
16:51 / 18.06.2025
Yuridik universitet huzuridagi akademik litseylar bitiruvchilari suhbat asosida o‘qishga qabul qilinadi

Yuridik universitet huzuridagi akademik litseylar bitiruvchilari suhbat asosida o‘qishga qabul qilinadi

Hukumat qarori bilan “Toshkent davlat yuridik universiteti huzuridagi akademik litseylarning iqtidorli bitiruvchilarini “yur…
16:19 / 18.06.2025
19-iyun kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

19-iyun kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

O‘zbekiston Respublikasi Gidrometeorologiya xizmati agentligining xabar berishicha, 19-iyun kuni Toshkentda havo biroz bulut…
14:10 / 18.06.2025
AQSh Eronning ehtimoliy javob hujumiga tayyorgarlik ko‘rmoqda

AQSh Eronning ehtimoliy javob hujumiga tayyorgarlik ko‘rmoqda

“Tramp ma’muriyati Erondan ehtimoliy qasos hujumiga tayyorgarlik ko‘rmoqda, aynan keyingi 48 soat jiddiy xavotir uyg‘otmoqda…
15:34 / 22.06.2025
Eron yadro dasturi bo‘yicha Germaniya, Buyuk Britaniya va Fransiya bilan muzokara o‘tkazadi

Eron yadro dasturi bo‘yicha Germaniya, Buyuk Britaniya va Fransiya bilan muzokara o‘tkazadi

Reuters’ning xabar berishicha, Germaniya, Fransiya va Buyuk Britaniya Tashqi ishlar vazirlari Jenevada ertaga, 20-iyun kuni …
15:07 / 19.06.2025
AQShda OITSdan 100 foiz himoyalaydigan birinchi vaksina ishlab chiqildi

AQShda OITSdan 100 foiz himoyalaydigan birinchi vaksina ishlab chiqildi

Yeztugo preparatini yiliga faqat ikki marta qabul qilish kerak. U allaqachon 7,000 kishi ishtirok etgan klinik sinovlardan o…
14:35 / 20.06.2025
UFC. Jon Jons faoliyatini yakunladi

UFC. Jon Jons faoliyatini yakunladi

Endilikda Tom Aspinall to‘laqonli chempionga aylandi.
11:45 / 22.06.2025
Yaman husiylari Qizil dengizdagi AQSh harbiy kemalariga zarba bermoqchi

Yaman husiylari Qizil dengizdagi AQSh harbiy kemalariga zarba bermoqchi

Bu haqda husiylar siyosiy byurosining a’zosi Muhammad al-Buheyti Al Jazeera telekanaliga bergan intervyusida ma’lum qildi.
16:47 / 22.06.2025
Mirziyoyev Qashqadaryoga tashrifini “Alp texno servis” korxonasi bilan tanishuvdan boshladi

Mirziyoyev Qashqadaryoga tashrifini “Alp texno servis” korxonasi bilan tanishuvdan boshladi

Prezident Shavkat Mirziyoyev 19-iyun kuni Qashqadaryo viloyatiga bordi.
11:48 / 19.06.2025
Xorazmda 18 yoshli o‘smir Tico’da YTHga uchrab, vafot etdi

Xorazmda 18 yoshli o‘smir Tico’da YTHga uchrab, vafot etdi

Bu haqda viloyat Yo‘l harakati xavfsizligi boshqarmasi xabar berdi.
15:26 / 18.06.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!