$
12496.94 UZS
-62.32
159.38 UZS
-0.79
14405.22 UZS
-7.79
38° Kechasi 24°

Dunyodagi birinchi kompyuter

13:25 / 11.12.2015

Mana yuz yildan ortiq vaqt o‘tibdiki, Nyu-Yorkdagm Markaziy vokzalning yerto‘lasida mahalliy ishchilar tarixdagi dastlabki kompyuter deb ataydigan “Westinghouse Electric” kompaniyasiga tegishli qurilma saqlanadi. 2013 yilda munitsipalitet u yerga ekskursiya uyushtira boshladi va ommaviy axborot vositalarida sirli kompyuter haqida bir qatr hikoyalar paydo bo‘ldi. Biroq bu qurilmaning qanday ishlashi haligacha noma'lum.

Westinghouse Electric” kompyuteri

Westinghouse Electric” kompaniyasi 1886 yilda injyener va tadbirkor, o‘zgaruvchan tokning kashfiyotchilaridan biri Jorj Vestingauz tomonidan tashkil etilgan. 1888 yilda Vestingauz Nikola Teslani maslahatchi sifatida ishga olgan va olimning o‘zgaruvchan tokka olgan patentini litsenziyalab, uni tijorat yo‘lida ishlatishga huquq olgan.

Nyu-Yorkdagi “Grand Central” nomi bilan ham tanilgan Markaziy vokzal 1913 yilda ochilgan. Stansiya ochilganidan yuz yil o‘tgach Nyu-York munitsipal injyenerlari birlashmasi maxfiy yerto‘laga ekskursiya uyushtira boshladi.

Grand Central” bo‘ylab sayohatlarni tarixchi, “Metropolitan Transportation Authority” transport kompaniyasi xodimi Deniel Bruker olib boradi. Uning “Westinghouse Electric” kompyuteri haqidagi videohikoyasi 2013 yilda paydo bo‘lgan, 2015 yilning avgustida “Business Insider” u haqda to‘laroq hikoya qildi, oktyabrning o‘rtalarida esa “The Gothamist” nashri batafsil ma'lumotni chop etdi.

Deniel Bruker.  

Tarixchining hikoyasiga ko‘ra, 1913 yilda Nyu-York Markaziy vokzali uchun maxsus tayyorlangan “Westinghouse Electric” kompaniyasi qurilmasi «dunyodagi eng-eng birinchi elektron kompyuter» bo‘lgan. Brukerning aytishicha, «Apple dohiylari» har yili yerosti muzeyiga kelishadi va bu kompyuterga hurmat bajo keltirishadi.

1913 yilda qurilmadan tunnellardagi to‘xtab qolgan poyezdlarni topish uchun foydalanilgan, deydi tarixchi. Avariya holati yuz berganida mexanik oynadan qo‘lini chiqarib tunnel devori bo‘ylab tortilgan simni qimirlatgan. Bu qurilmaga qaysi yo‘lda nosozlik yuz bergani haqida signal bergan, shundan so‘ng kompyuter poyezdning aniq joylashgan joyini aniqlab bergan va uni qog‘ozga chop etgan, deydi Bruker.

Kompyuter qanday tarzda ishlashini Bruker batafsil aytib berolmaydi va manbalarda ham bu haqda hech qanday ma'lumot yo‘q. Masalan, u hatto dastlabki lampali kompyuterlar ro‘yxatiga ham kiritilmagan: eng birinchi bunday qurilma sifatida 1942 yilda yaratilgan Atanasov-Berri kompyuteri e'tirof etilgan.

Tarixchining aytishicha, Markaziy vokzaldagi yerto‘lada joylashgan bu qurilma haqida 1980-yillargacha sir tutilgan. Ikkinchi jahon urushi davrida nemis josuslari qurilmani yo‘q qilish uchun suvosti kemasida Nyu-Yorkka kelishgan, biroq qo‘lga tushib qolishgan.

1922 yilga kelib radialoqaning ommalashishi bois tizim eskirgan va metropoliten bu qurilmadan foydalanishni to‘xtatgan. Ammo xodimlar kompyuterni qanday holatda bo‘lsa o‘shandayligicha saqlab qo‘yishgan.

 

Vestingauz 1914 yilning boshida vafot etgan, lekin uning kompaniyasi faoliyat ko‘rsatishda va rivojlanishda davom etgan. Yadro energiyasidan foydalanish bilan bog‘liq biznesining bir qismi 1996 yilda Britaniyaning “BNFL” kompaniyasiga sotilgan, kompaniya esa 2006 yilda uni Yaponiyaning “Toshiba” kompaniyasiga sotgan. 2014 yilga kelib, “Westinghouse Electric” jahondagi tijorat energobloklari bozorining yarmini egalladi va yadro yoqilg‘isi ishlab chiqarish bo‘yicha yetakchiga aylandi.


Bu ham qiziq

22-iyun kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

22-iyun kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

2-iyun kuni Toshkentda havo biroz bulutli bo‘ladi, yog‘ingarchilik kutilmaydi. Sharqdan sekundiga 3-8 metr tezlikda shamol e…
15:26 / 21.06.2025
Surxondaryo viloyati Boysun tumanida o‘rmon yong‘ini yuz berdi

Surxondaryo viloyati Boysun tumanida o‘rmon yong‘ini yuz berdi

Kecha, 17-iyun kuni soat 17:45 da Surxondaryo viloyati FVBga Boysun tumani Kengdala o‘rmon xo‘jaligi bo‘limiga qarashli arch…
13:55 / 18.06.2025
Mirziyoyev Qashqadaryoga tashrifini “Alp texno servis” korxonasi bilan tanishuvdan boshladi

Mirziyoyev Qashqadaryoga tashrifini “Alp texno servis” korxonasi bilan tanishuvdan boshladi

Prezident Shavkat Mirziyoyev 19-iyun kuni Qashqadaryo viloyatiga bordi.
11:48 / 19.06.2025
23-iyun kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

23-iyun kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

23-iyun kuni Toshkentda havo biroz bulutli bo‘ladi, yog‘ingarchilik kutilmaydi. Sharqdan sekundiga 3-8 metr tezlikda shamol …
13:16 / 22.06.2025
AQSh Eronning ehtimoliy javob hujumiga tayyorgarlik ko‘rmoqda

AQSh Eronning ehtimoliy javob hujumiga tayyorgarlik ko‘rmoqda

“Tramp ma’muriyati Erondan ehtimoliy qasos hujumiga tayyorgarlik ko‘rmoqda, aynan keyingi 48 soat jiddiy xavotir uyg‘otmoqda…
15:34 / 22.06.2025
“O‘zgidromet” 4 ta viloyatda sel-suv toshqinlaridan ogohlantirdi

“O‘zgidromet” 4 ta viloyatda sel-suv toshqinlaridan ogohlantirdi

Joriy yilning 20–22-iyun kunlari kutilayotgan yomg‘ir yog‘ishi sababli respublikaning tog‘oldi va tog‘li hududlarida sel-suv…
17:00 / 19.06.2025
Turkmaniston orqali Erondan 60 ga yaqin o‘zbekistonliklar vatanga qaytarildi

Turkmaniston orqali Erondan 60 ga yaqin o‘zbekistonliklar vatanga qaytarildi

“Yaqin Sharqdagi murakkab vaziyat tufayli qator davlatlar, jumladan O‘zbekiston ham o‘z fuqarolarini xavfsiz ravishda Vatani…
14:32 / 21.06.2025
Peskov AQShning Eronga yadroviy zarbasi falokatli oqibatlarga olib kelishini aytdi

Peskov AQShning Eronga yadroviy zarbasi falokatli oqibatlarga olib kelishini aytdi

Rossiya prezidenti matbuot kotibi Dmitriy Peskov AQSh Eronga nisbatan taktik yadroviy qurol qo‘llash ehtimoli haqidagi xabar…
10:47 / 21.06.2025
Xorazmda 18 yoshli o‘smir Tico’da YTHga uchrab, vafot etdi

Xorazmda 18 yoshli o‘smir Tico’da YTHga uchrab, vafot etdi

Bu haqda viloyat Yo‘l harakati xavfsizligi boshqarmasi xabar berdi.
15:26 / 18.06.2025
Qashqadaryodagi 20 ming oilada uy-joyga ehtiyoj bor

Qashqadaryodagi 20 ming oilada uy-joyga ehtiyoj bor

Shu munosabat bilan joriy yilda 7 ming 700 ta xonadon qurilishini yakunlash, aholi zich bo‘lgan Shahrisabz va Qarshi shahri,…
17:41 / 20.06.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!