Dmitriy Mendeleyev barcha zamonlar va xalqlarning eng buyuk olimlaridan biri hisoblanadi. Ko‘pchilik yaratgan jadvali bilan eslasa-da, u fanning bir necha tarmoqlarida yangiliklar qilgan. Buning uchun insoniyat undan juda minnatdor bo‘lishi kerak. Quyida uning hayoti va faoliyatiga doir qiziqarli ma’lumotlar bilan tanishamiz.

•  Buyuk olimning 16ta aka va opasi bo‘lgan. Oilada u eng kenjasi edi.
•  Pedagogik intitutda o‘zlashtirishi yaxshi bo‘lmagani uchun Mendeleyev ikkinchi yilga qoldirilgan.
•  U aroqni o‘ylab topmagan. Mendeleyevning suv va spirtni qo‘shish haqidagi ilmiy ishidan keyin bu afsona yuzaga kelgan. Ilmiy ish e’lon qilinishidan oldin ham aroq ishlab chiqarilardi. 
• Mendeleyev umrining 30 yilini Sankt-Peterburg universitetida ishlashga bag‘ishladi. Talabalar so‘z erkinligini uchun petetsiya uyushtirganida xalq ta’limi vaziri inkor qiladi. Norozilik belgisi sifatida Mendeleyev universitetni tark etadi.
•  Mendeleyev ikki marta uylangan, uning 6ta farzandi bo‘lgan.
•  Mendeleyev haqida yana bir afsona – mashhur elementlarning davriy jadvalini tushda ko‘rganidir. Afsona olimning hayotlik chog‘idayoq yuzaga kelgan – u bu haqida eshitganida juda xafa bo‘ladi. Kashfiyot ustida qariyb yigirma yil ishlaganini, tayyor holicha hech ham tushda ko‘rmaganini aytgan. Jadval 1869-yilning 1-martida tayyor bo‘lgan.

•  Buyuk olim klassik musiqaga befarq bo‘lmagan. Uning sevimli kompozitori Betxoven edi.
•  Mendeleyevning xuddi o‘ziniki singari ism-sharifli jiyani bor edi. Ularni tez-tez adashtirib yuborishardi.
•  Elementlar jadvalini tuzar ekan, olim hali ochilmagan elementlarning xususiyatlarini oldindan tahmin qilgan va ularga bo‘sh katakchalar tashlab ketgan.
•  Mendeleyev qo‘l mehnatini yoqtirardi. Ayniqsa, jomadonlar tayyorlashga usta edi, qariligida butunlay ko‘zi ojiz bo‘lib qolganida ham jomadon yasashda davom etgan.
•  U bir necha bor Nobel mukofotiga nomzod bo‘lgan, biroq Bokuda olingan neft masalasida aka-uka Nobellar bilan ziddiyat tufayli mukofotni ololmagan degan gaplar yuradi. XIX asrning oxiriga kelib, tashabbuskor shvedlar Boku nefti orqali boyib ketadilar va Rossiya konlarining 13 foizidan ortig‘ini nazorat qila boshlaydilar. 1886-yilda, neft narxi keskin tushganda, aka-uka Nobellar hukumatga ushbu kon tezda tugaganini aytib, soliqni oshirishni taklif qilishadi. Neft uchun narxning oshishi ularning raqobatchilardan qutulishini ta’minlardi. Davlat mulki vazirligi huzurida maxsus komissiya tuziladi va uning tarkibiga Mendeleyev ham kiritiladi. Olim soliq oshirilishiga qarshi edi va neftning kamaygani haqidagi mish-mishlarni rad etadi. Bu esa aka-uka shvedlarga yoqmaydi.

•  1887-yilda Mendeleyev yolg‘iz o‘zi bir qancha o‘lchovlarni amalga oshirish uchun havo sharida uch kilometr yuqoriga ko‘tariladi. Parvoz uch soatga yaqin davom etgan.

•  Mendeleyev ishlarining bor-yo‘g‘I 10 foizi kimyoga oid.
•  Olim dunyodagi ilk muzyorar kema “Yermarka” qurilishida faol ishtirok etgan.
•  Mendeleyevning qizi shoir Aleksand Blokka turmushga chiqqan.

•  Aynan Mendeleyev neft quvurlarini o‘ylab topgan. Ungacha neftni bochkalarda tashishgan.
•  Qisman Mendeleyevning sharofati bilan Rossiyada ayollar oliy ta’lim olish huquqiga ega bo‘lgan. U ayol tinglovchilarga dars o‘tgan ilk ma’ruzachilardan edi.
•  Umri davomida olim 431ta ilmiy ish chop ettirgan.
•  Mendeleyev irqchilik va uning tarafdorlari bo‘lgan odamlardan nafratlanardi.

Sarvinoz Omonova tayyorladi