1. Навоий буюк шоир, тадбиркор, иқтисодчи ва миллиардер бўлган.
“Фахри Ҳиротий”га асосланиб Бертеснинг маълумот беришича, Навоийнинг 1 кунлик даромади 75 минг динор бўлиб, шундан 15 минг динорини харажатлари учун сарфлаган. Навоийнинг 1 кунлик маоши бугунги ҳисобда 15 миллион 900 минг доллар, харажатлари 3 миллион 800 минг доллар, соф даромади эса 12 миллион 720 минг долларни ташкил этган. Бу кўрсаткич бир йилда 4 миллиард 642 миллион 800 минг долларни ташкил этган. Навоий бу даромадларини илм-фан йўлида, мамлакат ободончилиги йўлида сарф этган.
2. Навоийнинг фарзандлари бўлганми? Тарихий манбаларга кўра, Навоий оила қурмаган, лекин буни аниқ факт дея олмаймиз.
Навоийшунос олим Муҳаммаджон Маҳмуднинг “Навоий ҳаёти ва ижодига янгича қараш” номли рисоласида келтирилишича: Навоийнинг ҳақиқатдан ҳам ўз пуштикамаридан бўлган фарзандлари бўлмаган, аммо фарзанд сифатида қабул қилган шогирдлари бўлган. Улар Мир Иброҳим ҳамда Хожимуҳаммад ҳисобланади. Уларнинг ҳар иккиси ҳам Навоий хонадонида суюкли фарзанд ва билимдон шогирд сифатида эъзозланган. Бунга мисол тариқасида эса “Мажолис ун-нафоис” асарида Мир Иброҳимга нисбатан “Ўғилчилай”, яъни “Ўғилчадай асрабмен” дея келтирилган сатрларни мисол қилиш мумкин.
3. Навоий дасхатинимарҳума Навоийшунос олим Суюма Ғаниева 1991 йил мустақиллик совғаси сифатида Эроннинг “Кўҳи Гулистон” музейидан олиб келган. Суюма опагача бу дасхатни жуда кўплаб Навоийшунос олимлар жумладан, Ҳамид Сулаймон ҳам излаган бўлиб, дасхатни топишнинг иложи йўқ деган хулосага келган.
4. Навоий муҳрига қандай сатрлар битилганини биласизми?
Навоий муҳрига араб ҳарфлари билан “Сен бу дунёда бир йўловчидек, бир фақирдек яшагин, фақир Навоий”, деган сатрлар битилган экан.
5. Илк роботлар ҳақида Навоий ёзиб қолдирган десам ишонасизми?У Фарҳод ва Ширин достонида:
Бўлур, дарвоза ичра ошкоро,
Темир жисмики қилмиш пайкар аро.
Яъни, одамга жуда ўхшаш бўлган темир таннинг ичи қувватга тўладир, дея ёзиб қолдирган.
6. Телевизорни ким кашф қилган? Грабовиский ва Белянискийларми? Йўқ, Алишер Навоий ўзининг Фарҳод ва Ширин достонида:
Ғаройиб кўп ҳувайдо бўлғусидир,
Басанда шакл пайдо бўлғусидир, - дея ёзади.
Яъни, ғаройиб жисм ичида турли шакллар пайдо бўлади. Унинг номи ойнаижаҳон деб номланади.
7. 5 аср олдин дивегател, яъни мотор ҳақида ким ҳам ўйлабди дейсиз? Шубҳасиз, Навоий:
Киши ҳайрати бирла жумбуш намоил,
Ул оташгоҳ ичра ҳарорат фузой.
Яъни, одам гавдасига ўхшайдиган нарса ичида олов ёниб, ҳарорат етилади.
8. Навоий лифт ва эскалаторнинг ишлаш тизими ҳақида ёзганида Америкалик кашфиётчи Жесси Ренодан ном-нишон ҳам йўқ эди. Унинг “Саббаи сайёр”достонида шундай мисралар бор:
Поялар маҳдамида бўлгай паст,
Айлагай бир-бирининг юзига нишаст.
Яъни, шоҳ бу тахтга чиқадиган бўлса, тиллапоялар унга томон пасайиб, ёки кўтарилиб бир-бирининг устига ётади.
9. Навоий 5 аср олдин светофор ҳақида айтиб ўтган:
Ҳилқатиким то айламиш жонон қизил, сариғ, яшил,
Шулайи оҳим чиқар, ҳар он қизил, сариғ, яшил.
У пайт автомобиллар бўлмаган, шунинг учун Навоий бу рангларда ёр кайфиятини ифодалаган, холос.
10. Портловчи модда-бомба ҳам Навоийнинг ғояси десам ишонаверинг. Шоир:
Бориб тушди адо аросиға чуст,
Азим ун чиқарди тегиб ерга руст.
Яъни, коптоксимон жисм ерга тушиб ўзидан даҳшатли садо чиқарди.
Юқоридаги мисоллардан шуни англаймизки, аввал ғоялар, кейин ихтиролар пайдо бўлган!
Тайёрлади: Сабоҳат Саидризо
Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!
Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!