1922 йилнинг 4 ноябрm куни археолог Говард Картер раҳбарлигидаги экспедиция қадимги Миср фиръавни – Тутанхамон мақбарасини топди. У бугунги кунга қадар дунёдаги энг машҳур топилмалардан бири сифатида эътироф этилади.

Учта тобут

Археологлар мақбарага кириш йўли топилганидан кейин орадан 2 йил вақт ўтиб, 1924-йилда улкан ёғоч қути жойлаштирилган хонани очдилар. Қути иероглифлар ҳамда турли суратлар билан безатилганди. Тутанхамонга тегишли бўлган тош саркофаг бевосита мана шу қутининг ичида бўлган. Саркофагдан эса бир-бирининг ичига солинган учта тобут чиқади. Учинчи, нисбатан кичик тобут соф олтиндан ишланган бўлиб, умумий оғирлиги 100 килограммни ташкил қилган. Айнан мана шу тобутнинг ичида Тутанхамоннинг мўмиёланган жасади ётарди. Суратларда Тутанхамон тобути сифатида акс эттириладиган ҳашаматли саркофаг – ана шу учинчи тобут бўлиб, у кейинчалик нафақат Тутанхамоннинг, балки қадимги Мисрнинг барча фиръавнлари ташриф қоғозига айланган. Ушбу олтин тобут айни вақтда Қоҳирадаги Миср музейида сақланади, тош саркофаг эса 2007 йилда Фиръавнлар водийсидаги мақбарага қайтарилган.

Тутанхамон нимадан вафот этганди?

Бу борадаги тахминлар ҳаддан ташқари кўп. Мисрни тадқиқ қилиш жамияти директори доктор Крис Наунтон криминалистлар билан биргаликда фиръавн арава ғилдираги остида қолиб кетиб, ҳалок бўлган деган фикрни берган. Улар фиръавн жасадининг компютер моделини кўздан кечиришган, унинг бир нечта қовурғаси, оёғи сингани, айрим қовурғалари ва тос суякларининг баъзи йирик қисмлари йўқ экани, бош суягига ҳам жароҳат етганини аниқлашган. Наунтоннинг фикрига кўра, фиръавн аравадан йиқилиб тушган ва ортидан келаётган араванинг ғилдираги остида қолиб кетган.

1960 йилларда жасадни рентген қилиб кўришган ва Тутанхамоннинг энса соҳасида жароҳат борлиги аниқланган. Гўёки унинг энса соҳасига биров ўткир буюк билан ургандек эди.

2005 йилда ўтказилган томография текширувларида унинг бош суягидаги жароҳатлар ўлимдан кейин юзага келгани аниқланган. Чап оёқ суяги эса Тутанхамон ҳали тирик бўлган вақтда жароҳатланган. Бу ҳам янги тахминни келтириб чиқарган. Унга кўра, Тутанхамон оёғини синдириб олган, қон орқали касаллик юқтирган ва ҳаётдан кўз юмган.

ДНК таҳлиллари эса унинг оғир безгак касаллигига чалинганини кўрсатган. Фиръавн мана шундан ҳам вафот этган бўлиши мумкин.

Тутанхамоннинг ота-онаси қондош ака-сингил бўлишган, шу сабабли ҳукмдор бир нечта ирсий касалликлардан азият чеккан. Фиръавнга тегишли бўлган поябзалга ўхшаш оёқ кийим бошқа мақбараларда учрамаган. Тахминларга кўра, ёш фиръавн ирсий касалликлар туфайли яхши юра олмаган, поябзаллар эса унинг оёқларига мослаб тикилган.

Мақбара лаънатланганмиди?

Тутанхамон мақбараси лаънати ҳақида бир нечта афсоналар мавжуд. Уни тадқиқ қилишда иштирок этган олимларнинг айримлари ўлимини айнан мана шунга боғлашади. Қазишма ишларига ҳомийлик қилган лорд Карнарвон мақбара очилганидан кейин орадан 5 ой ўтиб Қоҳирадаги меҳмонхоналарнинг бирида ўпка яллиғланишидан вафот этган. Унинг ортидан жасаднинг рентген таҳлиллари билан шуғулланган тадқиқотчи Арчибалд Рейд, мақбарадаги жасад жойлашган хонани очган А.К. Мейс, Картернинг ёш котиби лорд Вестбурн ҳам бирин-кейин вафот этади. Бу ҳолат тадқиқотчиларни шунчалар даҳшатга солиб қўйганки, уларнинг айримлари лаънат уларгача етиб келишини кутиб ўтирмай, ўз жонларига қасд қилишган.

Журналистлар Тутанхамон мақбарасининг лаънати туфайли 22 киши ҳалок бўлгани, уларнинг 13 нафари мақбарани очишда бевосита иштирок этганини айтишади.

Мақбарадаги эмбрионлар

Тутанхамон мақбарасидан иккита одам эмбриони ҳам топилган. 2008-йилда эмбрионлар олимлар томонидан тадқиқ этилади. Олимлар қиз бола эмбрионлар фиръавннинг фарзандлари бўлганини айтишган. Уларнинг бири ҳомиладорликнинг бешинчи, иккинчиси саккизинчи ойида нобуд бўлган. Олимлар ДНК таҳлилларини ўтказгач, улар Тутанхамон фарзандлари экани, болалар катта эҳтимол билан эгизаклар бўлгани ҳақидаги хулосага келганлар.

• Биласизми?
• Пирамида
• қизиқарли