38°
Кечаси 24°
Халқаро жиноят суди (ХЖС) Прокурори Карим Хон 28 феврал куни ўз баёнотида Россиянинг Украинага босқини устидан Халқаро жиноят суди текширувлари олиб боришини эълон қилган эди. Ушбу баёнотда Украинада бўлаётган жараёнда халқаро жиноятлар мавжуд эканлиги (агрессия, уруш жинояти ва инсониятга қарши жиноятлар) ва кўплаб ХЖСга аъзо давлатлар (39 та аъзо давлат) томонидан Россияга қарши иш очиш бўйича мурожаатлар келиб тушган.
“Мен Украинадаги воқеаларни диққат билан кузатишда давом этаман ва яна вазминликка ва халқаро гуманитар ҳуқуқнинг амалдаги қоидаларига қатъий риоя қилишга чақираман”, – деган Карим Хон.
ХЖСнинг фундаментал ҳужжати 2002 йил 1 июлда кучга кирган Рим статути ҳисобланади. Ваҳоланки, Украина Рим статутининг иштирокчи давлати эмас, лекин у икки марта Статутнинг 12-моддаси 3-қисмига мувофиқ, ўз ҳудудида содир бўлган – даъво қилинган жиноятлар бўйича суд юрисдикциясини қабул қилиш бўйича ўз ваколатларидан фойдаланган. Яъни ХЖС юрисдикцияси юқоридаги нормага асосланиб Украинада ўрнатилади.
Россияга келадиган бўлсак, Россия ХЖСга аъзо давлат эмас. У 2016 йилда ХЖСнинг Россия Қримни аннекция қилганлиги ҳақидаги баёнотидан кейин ўз аъзолигини тугатган. ХЖС Рим статутининг 13-моддасига кўра, уч ҳолатда ўз юрисдикциясини амалга ошириши мумкин:
– ХЖСга аъзо давлатнинг халқаро жиноятлар содир этилганлиги тўғрисида Прокурорга мурожаати орқали;
– БМТ уставининг VII боби бўйича Хавфсизлик Кенгаши томонидан Прокурорга юборилиши;
– Прокурор Рим статутининг 15-моддасидаги ўз ҳуқуқларидан фойдаланган ҳолда.
Юқоридаги ҳолатларни таҳлил қилиб ўтадиган бўлсак, биринчидан, Украинага ХСЖга аъзо эмас, шу сабабли биринчи ҳолат рад этилади. Иккинчидан, БМТ Уставининг VII боби бўйича Хавфсизлик Кенгашининг доимий аъзолари ҳисобланган 5 давлатнинг розилиги талаб этилади. Ушбу беш давлат эса Россия Федерацияси, Америка Қўшма Штатлари, Буюк Британия, Хитой Халқ Республикаси ва Франция ҳисобланади.
Табиийки, Россия Хавфсизлик Кенгашида ўзига қарши овоз бермайди. Устига устак, Хитой Россия билан боғлиқ вазиятларда доимо бетараф қолиши билан машҳур. Ўз-ўзидан иккинчи ҳолат ҳам рад этилади. Украина учун ягона “чиқиш йўли” 13-модданинг 3-қисми, яъни ХЖС Прокурорининг ўз ташаббуси билан Россияга қарши тергов очиши бўлиши мумкин.
Яна бир жиҳатни айтиб ўтиш лозимки, ХЖС давлатларни эмас, балки шахсларни жавобгарликка торта олади. Яъни Россия давлати ҳеч қачон жавобгар сифатида топилмайди. Лекин Путин ва мансабдор шахслар жавобгар деб топилиши мумкин.
Юқоридагилардан ташқари, ХЖС олдида бир нечта тўсиқлар мавжуд ва улар жиддий аҳамиятга эга.
Биринчидан, ХЖСнинг мажбурлов кучи мавжуд эмас, айниқса, Россиядек қудратли давлат олдида.
Иккинчидан, ХЖСнинг ҳарбий кучи йўқ эканлиги унинг қарорларини жуда ҳам оддий қоғоз сифатида қабул қилинишига олиб келади.
Учинчидан, халқаро ҳуқуқда Президентларнинг фуционал иммунитети мавжуд, яъни Президентлар бошқарув даврида улар ҳеч қандай жиноятга жавобгар сифатида топилмайди.
Бошқача қилиб айтганда, Путинни жавобгарликка тортиш учун камида унинг бошқарув даври тугаши кутилиши лозим.
Маълумот сифатида, 2024 йилда Россияда президентлик сайловлари бўлиб ўтади.
Хулоса қилиб айтганда, Халқаро жиноят суди Путинни айбдор ва жавобгар деб топгунча анча узоқ ва машаққатли йўлни босиб ўтиши лозим.
Хушназар Жўраев
ТДЮУ, Халқаро ҳуқуқ ва қиёсий ҳуқуқшунослик факултети талабаси
Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!
Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!
