$
12557.56 UZS
-34.15
159.44 UZS
-0.74
14809.13 UZS
-12.57
39° Кечаси 23°

Шароф Рашидовнинг ўлими чиндан ҳам сирлими?

15:50 / 20.09.2024

Ҳар бир даврда азал-азалдан инсонлар ўз подшоҳ ва давлат амалдорларини фақат тўкин-сочин ҳаётда яшаётгандай кўришади. Халқ орасида ҳамиша шунга ўхшаш гап-сўзлар юради. 

Шароф Рашидов Ўзбекистон ССР Коммунистик партияси раҳбари давлат сиёсат ва жамоат арбоби бундан ташқари, Ёзувчилар уюшмаси раиси эди.

Шароф Рашидов тимсолида кимдир эл-юрт манфаатини кўзлаб, иш юритган, бу учун ўз ҳаётини тиккан инсонни кўрса, яна кимдир пахта иши айнан шу даврдан бошланган дея фикр билдиради. Лекин шуни унутмаслик керакки, Рашидов раҳбар бўлган давр ва тузум мутлақо бошқа эди.
                                                                                     

Бу пайтда Собиқ Совет Конституциясида ёзилганидек, иттифоқдош республикалар амалда тенг кўрилмаган. Лекин қонунда шундай эди. Аслида эса Ўзбекистонга иттифоқдош республика сифатида эмас, мустамлака сифатида қаралган. Шундай қийин вазиятда сиёсат арбоби “ўзбекнинг нони”ни алоҳида қилиб берган.

Рашидов давридаги ислоҳотлар қай даражада эди? (Қандай янгиликлар бўлди?)

Шароф Рашидов даврида нафақат саноат, балки маданият соҳаларида ҳам сезиларли даражада ривожланиш бўлади. Хусусан, машинасозлик соҳалари юқори кўрсаткичларда ривожланди. ТТЗ да 21 000 дан ортиқ трактор ишлаб чиқарилган. Мурунтов кони ўзлаштирилган. Шунингдек, Рашидов ташаббуси билан Ўрта Осиёда биринчи бўлиб Археология институти ташкил этилган. Янги музейлар, боғлар, театрлар барпо этилган. Бундан ташқари, 1977 йилда Ўрта Осиёда 1-марта Тошкентда метро очилган. 
                                                                                                                 

Шароф Рашидов даврида қандай нохуш ҳолатлар рўй берган эди? 

Рашидов республикага раҳбарлик қилган йилларда қатор бунёдкорлик ишлари билан бирга қишлоқ хўжалиги ерларидан экстенсив фойдаланиш оқибатида экологик вазиятнинг бузилиши, пахта яккаҳокимлигининг қарор топиши каби нохуш ҳолатлар ҳам юз берган эди. Рашидов вафотидан сўнг Марказ томонидан тоталитар тузумнинг барча кирдикорлари унга юкланиб, 80 йиллар қатағонида ноҳақ қораланади.

Пахта иши ва Шароф Рашидов 

Юқорида таъкидлаганимиздек, “Пахта иши”да Шароф Рашидовни айбдор сифатида кўрадиганлар ҳам талайгина. Хўш, айтинг-чи Рашидов пахта сиёсатига рози бўлмади дейлик? Бунинг оқибати қандай бўлар эди. Мисол учун Озарбайжон Компартияси Марказий Комитети биринчи котиби, яъни Вели Ахундов ушбу топшириқни бажаришдан бош тортади. Оқибатда эса фақатгина “тозалаш” ишлари кучаяди холос. Бу эса қамоқ ва ўлим билан боғлиқ тозалов эди. Бундан ташқари, ҳар қандай кучли раҳбар ортида кучли халқ ҳам бўлиши лозим. Шароф Рашидовнинг қабри очиб, бошқа жойга кўчирилганда “индамаган” халқдан пахта сиёсатида нимадир фикр билдириши ёки “ўзиникини” ҳимоя қила олиши мумкинми? Қабр очилишида бош-у қош бўлган ҳам бир-бирини қўллаб-қувватлаш ўрнига мансаб учун ҳаракат қиладиганлар ҳам “ичимизда” бўлган.  

Шароф Рашидович нафақат буюк сиёсатчи, балки буюк ёзувчи ҳамдир

Рашидов адабиётга шоир сифатида кириб келган. Шундан сўнг, бирин-кетин достон, қисса ва шеърий тўпламлари нашр этила бошлайди.

Picture background
1-йирик асари – “Чегарачи” достони 1937 йилда нашр этилган. 1945 йилда эса фашизмга қарши кураш ғоялари билан суғорилган “Қаҳрим” шеърлар тўплами чоп этилган. Фронт ортида қаҳрамонона меҳнат қилган халқ ҳаётига бағишланган “Бўрондан кучли”, “Қудратли тўлқин”, “Ғолиблар” романлари яратилган. Рашидов ижодида алоҳида ўринга эга бўлган асарларидан бири ҳинд халқ афсонаси асосида ёзилган “Кашмир қўшиғи” лирик асаридир.

Шароф Рашидовнинг ўлими чиндан ҳам сирли эдими?

Сиёсат арбобининг ўлими ҳақида ҳам турли хил миш-мишлар кўп бўлган ва ҳозир ҳам мавжуд. “Андропов ҳокимиятга келгандан сўнг, бошқарув аппаратини тезлик билан тозалаб, атрофига ўзига садоқатли собиқ чекистларни тўплай бошлади. Узоқ йиллар мамлакат бошқарувида иштирок этиб келган Криленко, Романов, Кунаев, Шербиский ва бошқалар лавозимдан четлаштирилди. Навбат эса Шароф Рашидовга етиб қолган эди. Акс ҳолда, кун бўйи яхши кайфиятда юриб журналистлар билан кўришган, Хоразмда юзлаб одамлар билан мулоқот қилган инсоннинг тўсатдан Нукусда ҳеч бир арзирли сабабсиз вафот этиши шубҳали” – дейдиганлар ва “Оғир ва тинимсиз меҳнат фаолияти уни чарчатган” – дея фикр билдирадиганлар бор. Шунингдек, вафоти эълон қилингандан сўнг, ўлимининг турли “тафсилотлари” ҳар хил бўёқлар билан жуда усталик билан бўялган ҳолда тарқатилган. Баъзилар оғзида у ўзини отди, бошқаларнинг айтишича заҳар ичиб ўлди, яна бошқаларнинг гапи бўйича қайси бир хорижий давлатга кетиб қолган. 

Бироқ Шароф Рашидовнинг тансоқчиси ундай фикрда эмас. Ўша тунда унинг ёнида рафиқаси Хурсанд Ғофуровна, тансоқчи ва шифокор бўлган.

Picture background
Рашидов 1973 йилда биринчи инфаркни бошидан ўтказгани учун рафиқаси доимо сафарларда унинг ҳамроҳлигида бўлган. Ўша кунлардаги кетма-кет хизмат сафарлари ва тинмай қилинган меҳнат Шароф Рашидовни толиқтирган. Аввал Эфиопиага саёҳат ундан сўнг, Урганч ва Қорақалпоғистоннинг барча районларигача кириб бориб дам олмасдан кетма-кет халқнинг юкини ўз зиммасига олиш унинг обрў-эътибори учун ўзини қурбон қилиш унинг ўлими оқибатларини келтириб чиқарган. Тансоқчиси Садулло Муҳаммадқулов бу ҳақда гапириб бериб, кечки пайт Шароф Рашидов ва унинг аёли қудалари билан суҳбат қуриб ўтиргани ва бундан сўнг одат бўйича Хурсанд Ғофуровна билан йўлакчада сайр қилиш учун чиқади. Икки марта боғни бошидан охиригача бориб келгандан сўнг учинчи мартасида аёлига боши қаттиқ оғриётганлигини айтган. Тансоқчи ва аёли Рашидовни вагонга олиб киргандан сўнг шифокор кўрикдан ўтказа бошлайди. Унда инфарк аломатлари кузатила бошланган эди. Тошкент ва Москвадан ҳам шифокорлар чақиртирилади аввалига уколлар билан сўнгра сунъий нафас ва кислород билан ушлаб турилган Рашидов нафас олишга жуда қийналиб қолади. Эрталаб соат 4 лардан кислород миқдори оширилса ҳам унга ёрдам бера олмайди. Бевосита юракка укол қилинади. Шунга қарамай Шароф Рашидов дунёдан кўз юмади. 

Хўш сизнинг Шароф Рашидов ҳақидаги фикрларингиз қандай? Изоҳларда ёзиб қолдиринг.

                                                                                                                                                                                                                                                                                             Муаллиф: Гулзода Олимжанова



														
														“Самарқанд қоғози” географик кўрсаткич сифатида давлат рўйхатидан ўтказилди

“Самарқанд қоғози” географик кўрсаткич сифатида давлат рўйхатидан ўтказилди

1000 йиллик тарихга эга Самарқанд қоғози Адлия вазирлиги томонидан расман рўйхатдан ўтказилди
18:43 / 05.07.2025

														
														6 июль куни кутилаётган об-ҳаво маълумоти

6 июль куни кутилаётган об-ҳаво маълумоти

Кечаси 25-27 даража илиқ, кундузи 39-41 даража иссиқ бўлади.
18:28 / 05.07.2025

														
														Бухоро вилоятининг илк ҳокими вафот этди

Бухоро вилоятининг илк ҳокими вафот этди

Дамир Ядгаров мустақилликнинг илк йилларида вилоятга раҳбарлик қилганди
20:41 / 04.07.2025

														
														Мирзиёев Покистон бош вазири билан учрашди

Мирзиёев Покистон бош вазири билан учрашди

Учрашувда кўплаб долзарб масалалар муҳокама қилинди
18:45 / 04.07.2025

														
														5 июль куни кутилаётган об-ҳаво маълумоти

5 июль куни кутилаётган об-ҳаво маълумоти

Кечаси 24-26 даража илиқ, кундузи 41-43 даража иссиқ бўлади.
18:06 / 04.07.2025

														
														Yandex Go ҳайдовчилари ва курьерлари 2024 йилда 530 миллион доллар даромад қилишган

Yandex Go ҳайдовчилари ва курьерлари 2024 йилда 530 миллион доллар даромад қилишган

Yandex Go'нинг Ўзбекистондаги ҳайдовчилари, курьерлари ва ҳамкорлари 2024 йилда умумий ҳисобда 530 миллион доллар даромад то…
13:47 / 04.07.2025

														
														Эртага, 5 июль куни баъзи жойларда чанг-тўзон ҳодисаси кузатилиши кутилмоқда

Эртага, 5 июль куни баъзи жойларда чанг-тўзон ҳодисаси кузатилиши кутилмоқда

4-5 июлда республика ҳудуди бўйича ҳаво ҳарорати 40-43 даража атрофида, жанубда ва чўл ҳудудларда баъзи жойларда 44-46 дараж…
11:41 / 04.07.2025

														
														Йигит кишига қирқ ҳунар оз

Йигит кишига қирқ ҳунар оз

Намангандаги колониядаги маҳкумларга ошпазликдан сабоқ берилди
22:23 / 03.07.2025

														
														Оҳангарон шоҳкўчасида транспортлар ҳаракати вақтинча тўхтатилади

Оҳангарон шоҳкўчасида транспортлар ҳаракати вақтинча тўхтатилади

Ҳайдовчиларга муқобил йўллардан юриш тавсия қилинган
21:14 / 03.07.2025

														
														Хоразмда судья пора билан қўлга олинди

Хоразмда судья пора билан қўлга олинди

15 минг АҚШ доллари талаб қилган судьянинг ноқонуний ҳаракатлари фош этилди
19:21 / 03.07.2025

Бу ҳам қизиқ

Доналд Трамп “катта ажойиб” қонун лойиҳасини имзолади

Доналд Трамп “катта ажойиб” қонун лойиҳасини имзолади

Доналд Трамп кеча, 4 июль куни кечқурун солиқларни камайтириш ва АҚШ давлат қарзининг чегарасини 4 триллион доллардан ортиқр…
13:08 / 05.07.2025
Салaҳ: ''Жота энди биз билан эмаслигини қабул қилиш мушкул''

Салaҳ: ''Жота энди биз билан эмаслигини қабул қилиш мушкул''

Мисрлик ҳужумчи собиқ жамоадоши ҳақида фикр билдирди
21:20 / 04.07.2025
Екатеринбургда ҳибсга олинган озарбайжонликларга айблов эълон қилинди

Екатеринбургда ҳибсга олинган озарбайжонликларга айблов эълон қилинди

Улар одам ўлдириш ва суиқасд каби бир қатор оғир жиноятларда айбланмоқда.
12:03 / 03.07.2025
Илон Маск АҚШда янги партия тузмоқчи

Илон Маск АҚШда янги партия тузмоқчи

Миллиардер Х ижтимоий тармоғидаги саҳифасида бу ҳақда маълум қилди
22:53 / 04.07.2025
Мирзиёев Покистон бош вазири билан учрашди

Мирзиёев Покистон бош вазири билан учрашди

Учрашувда кўплаб долзарб масалалар муҳокама қилинди
18:45 / 04.07.2025
Ўзбекистон кубоги чорак финали учун қуръа ташланди

Ўзбекистон кубоги чорак финали учун қуръа ташланди

Марказий ўйин Жиззахда кечадиган бўлди
20:43 / 03.07.2025
Yandex Go ҳайдовчилари ва курьерлари 2024 йилда 530 миллион доллар даромад қилишган

Yandex Go ҳайдовчилари ва курьерлари 2024 йилда 530 миллион доллар даромад қилишган

Yandex Go'нинг Ўзбекистондаги ҳайдовчилари, курьерлари ва ҳамкорлари 2024 йилда умумий ҳисобда 530 миллион доллар даромад то…
13:47 / 04.07.2025
Шомуродовнинг янги жамоаси маълум

Шомуродовнинг янги жамоаси маълум

Футболчи Туркия чемпионатидаги гранд клуб сафига ўтади
23:16 / 03.07.2025
Йигит кишига қирқ ҳунар оз

Йигит кишига қирқ ҳунар оз

Намангандаги колониядаги маҳкумларга ошпазликдан сабоқ берилди
22:23 / 03.07.2025
Хоразмда судья пора билан қўлга олинди

Хоразмда судья пора билан қўлга олинди

15 минг АҚШ доллари талаб қилган судьянинг ноқонуний ҳаракатлари фош этилди
19:21 / 03.07.2025

Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!

Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!