Har yilning 3-mart sanasi BMT Bosh assambleyasi tashabbusiga binoan “Yovvoyi tabiat kuni”sifatida nishonlanadi. Aynan mana shu kuni jahon hamjamiyatining eʼtibori yovvoyi tabiatni asrash masalasiga qaratiladi.

1970-yildan 2014-yilga qadar sutemizuvchilar, qushlar, baliqlar, sudralib yuruvchilar va amfibiyalarning global populyatsiyasi 60 foizga qisqargan.

Biologik xilma-xillikning yoʻqotilishi – shunchaki ekologik muammo emas. Bu holat oxir-oqibatda iqtisodiyot, insoniyat taraqqiyoti va xavfsizligiga ham tahdid soladi.

Insoniyatning ekotizimga taʼsiri

– XIX asr oxirlaridan beri Yer sayyorasidagi oʻrmonlarning uchdan bir qismi kesib tashlangan. Oxirgi 50 yillik vaqt ichida Amazonka oʻrmonlarining beshdan bir qismi Yer yuzidan yoʻq boʻlib ketgan.

– Bugungi kunda 2 milliard aholi asosiy quvvat manbai sifatida yogʻoch yoqilgʻisidan foydalanadi. 1990-2015-yillarda oʻrmonlarning kesilishi oqibatida Yer sayyorasining 6 foiz hududi (290 million gektar) tabiiy oʻrmonlaridan mahrum boʻlgan.

– 1700-yildan 2000-yilgacha boʻlgan davrda botqoqliklarning 85 foizi butunlay yoʻq boʻlib ketgan. Ularning yoʻqotilish tezligi oʻrmonlarning kesilishi koʻrsatkichidan uch baravarga koʻp.

– 1870-yildan boshlab Yer sayyorasi tirik marjon rifi qatlamining teng yarmidan mahrum boʻlgan.

– Bugungi kunda Yer sayyorasida 8 million turga mansub boʻlgan jonivorlar va oʻsimliklar mavjud. Ularning 1 millioni yoʻqolib ketish xavfi ostida boʻlgan turlardir.

– Dengizda yashovchi sut emizuvchilar va akulalarning 33 foizi ham yoʻqolib ketish xavfi ostida turibdi.

Olimlar yovvoyi tabiatga xavf soluvchi asosiy 5 omil mavjud ekanligini aytishadi.

Bular:

– Quruqlikdagi va dengizdagi resurslardan foydalanishdagi oʻzgarishlar;

– Yovvoyi tabiatni toʻgʻridan toʻgʻri yoʻq qilish;

– Iqlim oʻzgarishlari;

– Atrof-muhitning ifloslanishi;

– Insoniyat tomonidan ekotizimga invaziv turlarning kiritilishi.

Yovvoyi tabiatni asrab qolish uchun nima qila olamiz?

1. Suvni uvol qilmang. Atrofingizdagi odamlar va farzandlaringizni suvning har bir tomchisi qadrlashga oʻrgating.

2. Chiqindini saralang. Qayta ishlash imkoniyati mavjud boʻlgan chiqindini alohida ajrating. Bu sizdan biroz eʼtibor hamda vaqt talab qilishi mumkin, ammo tabiatni asrash uchun kichik boʻlsa-da oʻz hissangizni qoʻshgan hisoblanasiz.

3. Ekologik savodxonlikni oshiring. “Bir oʻzim nimani ham oʻzgartira olardim?” degan fikrdan butunlay voz keching. Ekologik savodxonlikni oshirish oxir-oqibatda ekologik madaniyatning shakllanishiga sabab boʻladi.

• Tarix
• qiziqarli