1917-yilda Rossiyada roʻy bergan inqilobiy oʻzgarishlar Oʻrta Osiyo xalqlari tarixiga ham bevosita taʼsir koʻrsatdi. Tez orada Turkiston ASSR, Buxoro va Xorazm respublikalari, keyinchalik milliy respublikalar tuzildi. Ushbu respublikalarning har birida oʻz konstitutsiyalari boʻlgan.

1918-yilning 15-oktyabr kuni Turkiston ASSRda konstitutsiya qabul qilindi.

Turkiston ASSR konstitutsiyasida Turkiston Avtonom Sovet Sotsialistik Respublikasi ekanligi, u oʻz tarkibiga boshqa davlat tuzilmalarini qabul qilishi va ularni oʻz tarkibidan chiqarishi, qonunlar qabul qilish huquqlari va boshqa davlatlar bilan xalqaro aloqalar oʻrnatish, moliyaviy ishlarni oʻzi hal etish kabi huquqlari belgilab qoʻyilgandi. Bu vaqtda Turkiston ASSRga boshqa sohalarda ham keng vakolatlar berilgan boʻlib, Rossiyadagi fuqarolar urushi sababli Turkiston bilan aloqalar koʻngildagidek yoʻlga qoʻyilmay qolgan, shu sababli konstitutsiya tuzilishi avtonom respublika tushunchasiga toʻgʻri kelmasdi.

1920-yilning 30-aprel kuni Xorazm xonligi oʻrnida tashkil topgan Xorazm XSRda birinchi konstitutsiya qabul qilinadi. U 13 ta bob va 37 ta moddadan iborat boʻlgan.

Ushbu konstitutsiyada xon va uning yaqinlariga tegishi mulklar davlat mulki deb eʼlon qilingan, pul bilan erkin muomala qilish huquqi cheksiz deb belgilangan, ishlab chiqarish vositalaridan xususiy mulk sifatida foydalanishga ruxsat berilgan.

1923-yilning 20-oktyabr kuni Xorazmda ikkinchi konstitutsiya qabul qilindi. Unda avvalgi konstitutsiyaga maʼlum oʻzgartirishlar kiritilgan, saylovda qatnashish huquqi tartib-qoidalari belgilab berilgandi. Ishlamasdan birovlarning kuchidan foydalanayotganlar, dallollar, ishlamay pul topayotganlar, ruhoniylar va hokazolar saylash hamda saylanish huquqidan mahrum qilingan.

1921-yilning sentyabr oyida Buxoro XSR konstitutsiyasi qabul qilindi. U bilan fuqarolarning demokratik huquq va erkinliklari qonuniy yoʻl bilan mustahkamlab qoʻyilgan, davlatni boshqarishda barcha tabaqa vakillarining ishtirok etishi taʼminlangan.

1924-yilda amaldagi uchta Respublika tugatilgan, ularning hududlari boʻlib yuborilgan. Bu esa oʻz navbatida ularning konstitutsiyalari ham bekor boʻlishiga olib kelgan.

Yangi tuzilgan Oʻzbekiston SSR tarixidagi birinchi konstitutsiya loyihasi 1927-yil 27-31-mart kunlari tasdiqlangan. Oʻzbekistondagi barcha tabiiy boyliklar, zavod va fabrikalar davlat mulki deb eʼlon qilingan.

1937-yilning 14-fevral kuni Oʻzbekiston SSRning ikkinchi konstitutsiyasi qabul qilingan. U SSSRning 1936-yilda qabul qilingan konstitutsiyasini soʻzma-soʻz takrorlagan.

1978-yilda OʻzSSRning uchinchi konstitutsiyasi qabul qilinadi. OʻzSSR Oliy Sovet Prezidiumi tomonidan 15-aprel kuni Oliy Sovet sessiyasida konstitutsiya loyihasi SSSRning 1977-yil 7-oktyabrida amalga kiritilgan konstitutsiyasiga mosligi muhokama qilinib, ayrim moddalariga oʻzgartirishlar kiritilgan va 19-aprel kuni qabul qilingan.

Mustaqil Oʻzbekiston konstitutsiyasi 1992-yilning 8-dekabr kuni XII chaqiriq Oʻzbekiston Respublikasi Oliy Kengashining XI sessiyasida qabul qilingan. U 6 boʻlim, 26 bob, 128 moddadan iborat.

• Tarix
• qiziqarli