$
12910.15 UZS
-14.77
159.78 UZS
-0.16
14660.77 UZS
40.1
27° Kechasi 17°

Tahdid va nizo: Sudanda nimalar bo‘lyapti?

20:37 / 20.04.2023

So‘nggi kunlarda Sudanda sodir bo‘lgan voqealar dunyo e’tiborini o‘ziga qaratdi. To‘qnashuvlarda tinch aholi vakillarining halok bo‘layotgani vaziyatga yanada qaltis tus bermoqda. Xo‘sh, Sudanda aslida nimalar bo‘lyapti?

Namoyishning boshlanishi

15-aprel sanasida Sudanda boshlangan voqealar qonli to‘qnashuvlarni keltirib chiqardi. Mamlakat armiyasi va “Tezkor harakat kuchlari” tomonidan yuzaga kelayotgan qurolli to‘qnashuvlar natijasida ikki kun ichida 100 nafarga yaqin odam halok bo‘ldi. 1100 nafardan ortiq fuqaro esa jarohat olgani aytilmoqda.

To‘qnashuvlarning uchinchi kuni – 17-aprel sanasida sodir bo‘lgan otishmalar vaqtida BMT xodimlari bilan birga Yevropa ittifoqi vakili ham jarohat olgan. Bu haqda Yevropa Ittifoqining Tashqi ishlar va xavfsizlik bo‘yicha oliy vakili Jozep Borrel ma’lum qildi. To‘qnashuvlarning uchinchi kunida 185 nafardan ortiq odam halok bo‘lgan va 1800 nafardan ortiq kishi jarohat olgan.

Nizolarning kelib chiqishi

Sudanda bundan oldin ham bir qator norozilik namoyishlari sodir bo‘lgan. Jumladan, 2019-yilda mamlakatda iqtisodiy inqiroz yuzaga keldi,  bu esa pulning qadrsizlanishi, oziq-ovqat yetishmasligi va ishsizlik kabi muammolarni keltirib chiqardi. Tabiiyki, chorasiz qolgan xalq “bosh ko‘tardi”. Mamlakat prezidenti Umar Bashir razvedka va politsiya xodimlari bilan tezkor yig‘ilish o‘tkazib, namoyishni kuch bilan bostirmoqchi bo‘ldi.

Bu esa nizolar vaqtida 40 nafarga yaqin odamning halok bo‘lishi va 900 nafardan ortiq fuqaroning jarohatlanishiga olib keldi. Bir qator fuqarolarning ishi sudga oshirildi. Kelishmovchiliklarga chek qo‘yish maqsadida hukumat vakillari din ulamolarini nishonga olishdi va ularga mamlakatdagi og‘ir vaziyat yuzasidan og‘iz ochmaslikni tayinlashdi. Bunga rozi bo‘lmagan din vakillari esa xalqni yana “bosh ko‘tarish”ga undashdi, Umar Bashir hokimiyati ag‘darildi. Keyinchalik unga qamoq jazosi ham tayinlandi. Hukumat tepasiga esa Abdulfattoh al-Burxon keldi.

Shundan so‘ng, 2021-yilda yana namoyishlar yuzaga keldi va davlat to‘ntarishlaridan so‘ng hukumatni generallardan tashkil topgan kengash o‘z qo‘liga oldi.  Ulardan biri – general Abdulfattoh al-Burxon mamlakat qurolli kuchlari Oliy bosh qo‘mondoni va amalda mamlakat prezidenti hisoblanadi. Ikkinchisi – uning o‘rinbosari va “Tezkor harakat kuchlari” qo‘mondoni, general Muhammad Hamdon Dagalo edi.

Generallar mamlakat qanday yo‘nalishda siyosat olib borishi va fuqarolik boshqaruviga o‘tish masalasida kelisha olmay qolishdi. Natijada yana bir bor nizo kelib chiqdi. “Tezkor harakat kuchlari” guruhiga tegishli bo‘lgan 100 ming nafar askarni mamlakat armiyasi tarkibiga qo‘shish va undan keyin qo‘shinni kim boshqarishi masalasida ham tortishuv yuzaga keldi.

“Tezkor harakat kuchlari” qanday tuzilma?

Bunday guruhlar 2013-yilda Darfurdagi isyonchilarga qarshi shafqatsiz usullar bilan kurashgan “Janjavid” politsiya kuchlari asosida tuzilgan jamoadir. Isyon bostirilgandan keyin general Dagalo Liviyadagi qurolli mojarolarda chiniqqan, Sudandagi oltin konlarining bir qismini nazorat qiluvchi kuchli harbiy tuzilma tashkil etadi. Guruh a’zolari inson huquqlarini buzishda, jumladan 2019-yil iyunda 120 nafardan ortiq namoyishchini yoppasiga o‘ldirilishda ayblanadi. Bu guruhlar mamlakat armiyasiga bo‘ysunmaydi va shuning uchun ham hukumatdagi barqarorlikka katta tahdid hisoblanadi.

Dam olish kunlarida boshlangan harbiy harakatlar – 2019-yilda prezident Umar al-Bashir hokimiyatdan chetlatilgandan keyin boshlangan keskinlikning navbatdagi avj olishi bo‘ldi. Al-Bashir qariyb o‘ttiz yil mobaynida hokimiyat tepasida bo‘lgan. Aholi uning ketishini talab qila boshlagan ommaviy namoyishlardan keyin harbiylar davlat to‘ntarishini amalga oshirgan va hokimiyatni o‘z qo‘liga olgan.

Mamlakat fuqarolari esa shundan keyin ham demokratik boshqaruvga o‘tilishini talab qilishda davom etishgan. Natijada qo‘shma harbiy-fuqarolik hukumati tuzilgan, ammo 2021-yilgi davlat to‘ntarishi oqibatida bu hukumat ham ag‘darilgan.

Shundan buyon general Burxon va general Dagalo o‘rtasidagi ziddiyat borgan sayin kuchayib kelmoqda.

Agar aholini fuqarolik boshqaruviga qaytishga ishontirishda muhim rol o‘ynagan diplomatlar ikki generalni muzokaralar stoliga qaytarish uchun chora topa olmasalar va qurolli to‘qnashuvlar davom etsa, bu siyosiy inqiroz hamda davlatning parchalanishiga sabab bo‘lishi mumkin.

Ilyos Boltayev tayyorladi.



														
														Ilhom Aliyev  9-may kuni Moskvada bo‘lib o‘tuvchi bayramga borishdan bosh tortdi

Ilhom Aliyev  9-may kuni Moskvada bo‘lib o‘tuvchi bayramga borishdan bosh tortdi

Ozarbayjon prezidenti Ilhom Aliyev G‘alabaning 80 yilligini nishonlash uchun Moskvaga borishdan bosh tortdi. Bu haqda Rossiy…
21:57 / 07.05.2025

														
														Tramp Fors ko‘rfazini Arab ko‘rfazi deb qayta nomlamoqchi

Tramp Fors ko‘rfazini Arab ko‘rfazi deb qayta nomlamoqchi

AQSh prezidenti Donald Tramp Fors ko‘rfazi nomini o‘zgartirib, uni Arabiston yoki Arab ko‘rfazi deb atashni rejalashtirmoqda…
13:09 / 07.05.2025

														
														Tramp Kanada bosh vaziriga mamlakatini AQSh tarkibiga qo‘shishni taklif qildi

Tramp Kanada bosh vaziriga mamlakatini AQSh tarkibiga qo‘shishni taklif qildi

Bosh vazir Mark Karni bunga javoban “Kanada sotilmaydi!”, – deb javob berdi.
11:21 / 07.05.2025

														
														Hindiston Pokiston obyektlarga bir necha raketa zarbalari berdi

Hindiston Pokiston obyektlarga bir necha raketa zarbalari berdi

“Hindiston Qurolli kuchlari terrorchilar lagerlariga aniq zarbalarni amalga oshirdi. Pokiston harbiy obyektlari hujumga uchr…
08:17 / 07.05.2025

														
														Fridrix Mers Germaniya kansleri etib saylandi

Fridrix Mers Germaniya kansleri etib saylandi

Xristian-demokratik ittifoq yetakchisi Fridrix Mers ikkinchi urinishida Germaniya kansleri etib saylandi. U saylanishi uchun…
20:01 / 06.05.2025

														
														AQShni ixtiyoriy tark etadigan noqonuniy muhojirlarga 1000 dollardan beriladi

AQShni ixtiyoriy tark etadigan noqonuniy muhojirlarga 1000 dollardan beriladi

Qayd etilishicha, AQSh Ichki ishlar vazirligi endilikda noqonuniy muhojirlarga vatanga qaytish safarlari uchun moliyaviy yor…
10:52 / 06.05.2025

														
														Moskvada “bayram kunlarida xavfsizlikni ta’minlash” maqsadida mobil aloqa va internet cheklab qo‘yildi

Moskvada “bayram kunlarida xavfsizlikni ta’minlash” maqsadida mobil aloqa va internet cheklab qo‘yildi

“Hozirda Moskvada G‘alaba paradi oldidan tayyorgarlik mashg‘ulotlari o‘tkazilmoqda, aloqada uzilishlar 9-maygacha davom etis…
15:59 / 05.05.2025

														
														Tramp xorijiy filmlarga 100 foiz boj joriy qilishga va’da berdi

Tramp xorijiy filmlarga 100 foiz boj joriy qilishga va’da berdi

Donald Trampning fikricha, bu “katta tezlikda” halokatga uchrayotgan Amerika kino sanoatini himoya qiladi.
12:42 / 05.05.2025

														
														Tramp: “AQSh Kanadani o‘z safiga qo‘shib olish uchun kuch ishlatmaydi”

Tramp: “AQSh Kanadani o‘z safiga qo‘shib olish uchun kuch ishlatmaydi”

AQSh prezidenti Donald Tramp Vashington hech qachon Kanadani AQShga qo‘shib olish uchun harbiy kuch ishlatishiga ishonmaydi.
08:39 / 05.05.2025

														
														Putin siyosiy vorisi haqida o‘ylashini aytdi

Putin siyosiy vorisi haqida o‘ylashini aytdi

Rossiya prezidenti Vladimir Putin har doim voris haqida o‘ylashi, ammo yakuniy tanlov rossiyaliklarda bo‘lishi kerakligini a…
22:38 / 04.05.2025

Bu ham qiziq

Shavkat Mirziyoyev Rossiyaga boradi

Shavkat Mirziyoyev Rossiyaga boradi

Tashrif dasturiga muvofiq, O‘zbekiston rahbari Ikkinchi jahon urushidagi G‘alabaning 80-yilligiga bag‘ishlangan tantanali ta…
18:22 / 07.05.2025
O‘zbekistonga aprel oyida bir milliondan ortiq sayyoh tashrif buyurdi

O‘zbekistonga aprel oyida bir milliondan ortiq sayyoh tashrif buyurdi

O‘zbekistonda 2025-yil aprel oyida sayyohlar soni bo‘yicha rekord qayd etildi. Bir oy ichida bir milliondan ortiq chet ellik…
09:06 / 08.05.2025
Shavkat Mirziyoyev Fridrix Mersga tabrik yo‘lladi

Shavkat Mirziyoyev Fridrix Mersga tabrik yo‘lladi

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev Germaniya Federativ Respublikasi Federal Kansleri Fridrix Mersni ushb…
20:08 / 07.05.2025
O‘zbekiston viloyatlariga 241 ta avtobus yetkazib berildi

O‘zbekiston viloyatlariga 241 ta avtobus yetkazib berildi

2025-yilning yanvar-aprel oylarida O‘zbekiston mintaqalariga yo‘lovchilarga xizmat ko‘rsatish uchun 241 ta avtobus va 113 ta…
15:36 / 08.05.2025
O‘zbekistonda yuqumli bo‘lmagan kasalliklar iqtisodiyotga har yili 1 mlrd dollar zarar keltiradi

O‘zbekistonda yuqumli bo‘lmagan kasalliklar iqtisodiyotga har yili 1 mlrd dollar zarar keltiradi

Shavkat Mirziyoyev raisligida tibbiyot sohasi bo‘yicha videoselektor yig‘ilishi bo‘lib o‘tmoqda.
14:29 / 07.05.2025
YeChL. “PSJ” ikkala bahsda ham “Arsenal” ustidan g‘alaba qozonib finalga yo‘l oldi

YeChL. “PSJ” ikkala bahsda ham “Arsenal” ustidan g‘alaba qozonib finalga yo‘l oldi

7-maydan 8-may sanasiga o‘tar kechasi Yevropa Chempionlar Ligasining ikkinchi yarim final bahsi bo‘lib o‘tdi. Parij shahrida…
10:05 / 08.05.2025
O‘zbekistonning 8 ta hududida sel-suv toshqinlari yuzaga kelishi mumkin

O‘zbekistonning 8 ta hududida sel-suv toshqinlari yuzaga kelishi mumkin

Gidrometeorologiya xizmati agentligi tomonidan berilgan ma’lumotga ko‘ra, joriy yilning  8-11 may kunlari kutilayotgan yomg‘…
18:52 / 07.05.2025
Samarqandda “zapravka”dagi yong‘in sabab ikki kishi halok bo‘ldi

Samarqandda “zapravka”dagi yong‘in sabab ikki kishi halok bo‘ldi

Dastlabki ma’lumotlarga ko‘ra, chaqnash oqibatida 2 fuqaro halok bo‘lgan.
09:34 / 09.05.2025
Vladimir Putin Shavkat Mirziyoyevni  g‘alabaning 80 yilligi bilan tabrikladi

Vladimir Putin Shavkat Mirziyoyevni  g‘alabaning 80 yilligi bilan tabrikladi

Putin, shuningdek, Ozarbayjon, Armaniston rahbarlari, Gruziya va Moldova xalqlarini g‘alabaning 80 yilligi bilan tabrikladi.
21:08 / 08.05.2025
9-may kuni qanday ob-havo kuzatiladi?

9-may kuni qanday ob-havo kuzatiladi?

Harorat kechasi 18-20 daraja, kunduzi 28-30 daraja bo‘ladi.
21:16 / 08.05.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!