$
12760.21 UZS
54.42
160.08 UZS
0.88
14704.87 UZS
0.46
38° Kechasi 23°

Raqamli dunyoda huquqlarni himoya qilish: yangi qonun loyihasi onlayn platformalarga qanday majburiyatlar yuklaydi

15:14 / 12.05.2025

Biz har kuni aksariyat vaqtimizni ijtimoiy tarmoqlarga bag‘ishlaymiz: kayfiyatimizni ko‘tarish, yangiliklarni bilish yoki do‘stlar bilan muloqot uchun turli platformalardan foydalanamiz. Facebook, Instagram, YouTube va boshqa tarmoqlar hayotimizning ajralmas qismiga aylandi.

Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, bugungi kunda O‘zbekistonda 30 milliondan ortiq aholi internet tarmog‘idan foydalanadi. NapoleonCat portali 2024-yilda Instagram’dan 9 million 420 ming, Facebook’dan deyarli 10 million o‘zbekistonlik foydalanishini qayd etgan. Raqamlar yil sayin ortib bormoqda.

Bugungi kunda Internet va ijtimoiy tarmoqlar nafaqat ko‘ngilochar, ma’rifiy yoki texnologik kontentlar taqdim etmoqda, balki yangi tahdidlarning vujudga kelishiga sabab bo‘lyapti. Jumladan, dezinformatsiya, kiberbulling, zararli havolalar, onlayn firibgarlik holatlari ko‘paymoqda.

Yana raqamlarga murojaat qilsak. 2024-yilda onlayn platformalarda firibgarlik maqsadida fishing, dipfeyk, soxta profillar va zararli havolalarni tarqatish bilan bog‘liq 19 ming 295 ta, zo‘ravonlik, shafqatsizlik, sog‘liqqa zarar yetkazish bilan bog‘liq 274 ta, narkotiklar, psixotrop moddalar va prekursorlar reklamasi bilan bog‘liq 18 ming 393 ta holat aniqlandi.

Bunday vaziyatda tarmoqda foydalanuvchilar huquqlarini himoya qilish, noqonuniy kontentga qarshi kurash masalasi har qachongidan ham dolzarb ahamiya kasb etmoqda.

 

Onlayn platforma va veb-saytlar faoliyatini tartibga solishda xorij tajribasi qanday?

Masalan, Germaniyada 2017-yilda “Ijtimoiy tarmoqlarda huquqni qo‘llashni takomillashtirish to‘g‘risida”gi qonun (“Facebook to‘g‘risida”gi qonun sifatida mashhur) qabul qilingan. Ushbu hujjat yirik platformalar, jumladan, Facebook, Twitter, YouTube va boshqalarga Germaniya jinoyat kodeksining tegishli moddasiga ko‘ra “noqonuniy kontent” deb topilgan materiallarni darhol o‘chirish majburiyatini yuklaydi.

Fransiyada 2020-yilda “Internetda nafratni qo‘zg‘ashga qarshi kurash to‘g‘risida”gi qonun qabul qilinib, u onlayn platformalarni noqonuniy kontentni sud qarorisiz o‘chirish majburiyatini yuklaydi hamda shikoyat qanoatlantirilmagan taqdirda platformalarga jarima qo‘llash huquqini beradi. Shu bilan bir qatorda, ushbu qonunga binoan ijtimoiy tarmoqlarning Fransiya hududida qonuniy vakili bo‘lishi shart.

Ushbu hujjatga ko‘ra, noqonuniy kontentni joylashtirgan platformalar 250 ming yevrogacha, bunday materiallarni belgilangan muddatlarda o‘chirishdan bosh tortganlar 1,25 million yevrogacha jarimaga tortilishi mumkin.

Turkiyada 2020-yildan boshlab xorijiy IT-kompaniyalar mamlakat hududida o‘z vakolatxonasini ochishi kerakligi belgilangan. 2020-yil noyabrida mazkur tartibni bajarmagan bir qator yirik platformalar (Facebook, Twitter, Instagram, Periscope, Youtube, TikTok)ga 1 million yevrodan jarima solingan.

 

Yangi qonun loyihasi ijtimoiy tarmoq va veb-saytlarga qanday majburiyatlar qo‘ymoqda?

Joriy yilning 10-may kuni muhokamaga qo‘yilgan “Onlayn-platforma va veb-saytlar foydalanuvchilarining huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonun loyihasida bir qator muhim o‘zgarish va yangiliklar bayon qilingan.

Avvalo, qonun loyihasidan ko‘zlangan eng asosiy maqsad – O‘zbekistonda ijtimoiy tarmoqlar faoliyatini tartibga solish, oddiy foydalanuvchilar huquqlarini himoya qilishdan iborat. Mazkur hujjat raqamli platforma va veb-saytlarga bir qator majburiyatlar yuklaydi.

Birinchidan, qonun loyihasiga ko‘ra, onlayn platformalar noqonuniy kontent – feyk xabarlar, narkotik reklamasi yoki tahqirlovchi materiallarni tezkorlik bilan o‘chirishi kerak. Masalan, agar Siz ijtimoiy tarmoqdagi biror-bir sahifadan shu mazmundagi postni ko‘rsangiz va bu haqda xabar bersangiz, platforma uni o‘chirishga majbur bo‘ladi.

Qonun loyihasi bilan shaxsiy ma’lumotlar daxlsizligi mustahkamlanmoqda. Platformalar uchinchi shaxslarga foydalanuvchilar haqida ma’lumotlarni uning roziligisiz taqdim etmasligi belgilangan.

Yana bir muhim nuqtalardan biri – onlayn-platforma foydalanuvchilarini moliyaviy xarakterdagi muayyan harakatlarni bajarishga aldov yo‘li bilan majbur qiladigan chalg‘ituvchi interfeyslardan foydalanishi taqiqlanmoqda. Bu turli moliyaviy firibgarlik bilan bog‘liq reklamalarning cheklanishiga olib keladi.

Qonun bilan onlayn platformalarga vakolatli organ (AOKA) bilan o‘zaro aloqalarni olib borish uchun Fuqarolik kodeksiga asosan o‘zining vakilini tayinlash majburiyati ham nazarda tutilgan. Bu O‘zbekistonning global miqyosdagi ijtimoiy tarmoqlar va platformalar bilan aloqalari mustahkamlanishiga, ularning O‘zbekiston qonunchiligi doirasida faoliyat olib borishiga yordam beradi.

Qonun loyihasida veb-saytlarga ham bir qator majburiyatlar bayon qilingan. Eng avvalo, veb-saytlar o‘z faoliyatini O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligi asosida yuritishi belgilangan.

Ikkinchidan, veb-saytlarga shaxsning huquq va erkinliklari, sha’ni va qadr-qimmatini hurmat qilish majburiyati yuklandi. Bu turli resurslar orqali anonim xabarlar, fuqarolarning sha’ni va qadr-qimmatini tahqirlashga qaratilgan materiallarning tarqatilishiga qarshi kurashga yordam beradi. Yana bir muhim jihati – veb-saytlar noqonuniy kontent joylashtirmaslik va uni tarqatmaslik, uning mavjudligi aniqlangan taqdirda sayt ma’muriyati tomonidan o‘chirilishi lozimligi belgilab qo‘yilmoqda.

Bundan tashqari, ixtiyoriy homiylik mablag‘larini yig‘ishda qonunchilikka, jumladan, jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy qirg‘in qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish to‘g‘risidagi qonunchilik talablariga rioya qilish majburiyati yuklanmoqda.

Xulosa o‘rnida shuni aytish mumkinki, qonun loyihasi, birinchi navbatda, foydalanuvchilar huquqlarini himoya qilishga qaratilgan. Unga amal qilish orqali tarmoqlardagi ko‘plab salbiy tendensiyalar, noqonuniy axborot tarqatilishi holatlariga qarshi samarali kurashish mumkin.

Qonun loyihasi onlayn platformalar va veb-saytlar oldiga aniq majburiyatlar qo‘ymoqda. Bu so‘z erkinligini cheklash emas, balki toza va qonuniy o‘yin qoidalarini o‘rnatishdir. Mazkur hujjat loyihasi, shuningdek, O‘zbekistonning axborot suverenitetini mustahkamlashga yordam beradi.

Ijtimoiy tarmoqlar o‘z faoliyatini shaffof va qonunlarga amal qilgan olib borishi natijasida yanada xavfsizroq, yanada yaxshiroq “raqamli muhit”ni yaratishimiz mumkin. Qonun loyihasi qabul qilinishi natijasida qonunchilikni buzgan resurslar va platformalarga qarshi samarali choralar ko‘rishga erishish mumkin.

Nigora XODJAYEVA, Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi bo‘limi boshlig‘i


O‘zbekiston


														
														O‘zbekistonda jinsni o‘zgartirishga ruxsat berildimi?

O‘zbekistonda jinsni o‘zgartirishga ruxsat berildimi?

Adliya vazirligi mazkur xabarlar va qaror yuzasidan tushuntirish berdi.
17:57 / 16.06.2025

														
														17-iyun kuni qanday ob-havo kuzatiladi?

17-iyun kuni qanday ob-havo kuzatiladi?

17-iyunda Qoraqalpog‘iston Respublikasi, Xorazm viloyatida, 17—19-iyunda O‘zbekistonning qolgan hududlarida havo harorati ku…
17:51 / 16.06.2025

														
														Sobiq deputat Qobul Dusov 5 yil 2 oyga ozodlikdan mahrum qilindi

Sobiq deputat Qobul Dusov 5 yil 2 oyga ozodlikdan mahrum qilindi

Bugun jinoyat ishlari bo‘yicha Shayxontohur tuman sudida Q. Dusovga (1984-yilda Samarqand viloyatida tug‘ilgan, muqaddam sud…
17:04 / 16.06.2025

														
														Yer, mol-mulk, suv soliqlarini undirishning yangi mexanizmi ishlab chiqiladi

Yer, mol-mulk, suv soliqlarini undirishning yangi mexanizmi ishlab chiqiladi

Yil boshidan hududlarda byudjetga tushum 26 foizga o‘sdi. Lekin Qoraqalpog‘iston, Jizzax, Qashqadaryo va Xorazmda o‘sish res…
12:35 / 16.06.2025

														
														Xalq qabulxonalarining barcha xodimlari bugundan boshlab ishdan bo‘shatiladi

Xalq qabulxonalarining barcha xodimlari bugundan boshlab ishdan bo‘shatiladi

Endilikda Xalq qabulxonalariga viloyat va tuman hokimining o‘zi rahbarlik qiladi.
11:28 / 16.06.2025

														
														Prezident Administratsiyasining Nazorat inspeksiyasi bugunning o‘zida tugatiladi

Prezident Administratsiyasining Nazorat inspeksiyasi bugunning o‘zida tugatiladi

Endilikda, ijro intizomiga Hisob palatasi mas’ul bo‘ladi, uning vakolatlari kengaytiriladi.
11:06 / 16.06.2025

														
														Eron Isroilga “Haqiqiy va’da” operatsiyasi doirasida hujumlar uyushtirdi

Eron Isroilga “Haqiqiy va’da” operatsiyasi doirasida hujumlar uyushtirdi

Ommaviy axborot vositalarining xabar berishicha, 1-iyunga o‘tar kechasi Eron Isroilga 100 dan ziyod raketalar uchirgan.
10:50 / 16.06.2025

														
														“Issiq kunlarda gazda shuncha muammo bo‘lsa, qishda odamlar qozonini nimada qaynatadi?” – Mirziyoyev

“Issiq kunlarda gazda shuncha muammo bo‘lsa, qishda odamlar qozonini nimada qaynatadi?” – Mirziyoyev

Prezident suyultirilgan gaz yetkazishdagi muammolar haqida gapirdi.
10:37 / 16.06.2025

														
														Mirziyoyev: “Tinchlik, adolat va inson qadrini ulug‘lashga bo‘lgan ehtiyoj har qachongidan ham oshib boryapti”

Mirziyoyev: “Tinchlik, adolat va inson qadrini ulug‘lashga bo‘lgan ehtiyoj har qachongidan ham oshib boryapti”

Prezident raisligida videoselektor yig‘ilishi davom etmoqda.
10:02 / 16.06.2025

														
														DXX Qashqadaryoda soliq idorasi mansabdorining noqonuniy harakatini fosh qildi

DXX Qashqadaryoda soliq idorasi mansabdorining noqonuniy harakatini fosh qildi

Ular 360 mln so‘mlik soliq qarzdorligi sabab MChJga qo‘yilgan taqiqni olib tashlashni va’da qilgan.
09:56 / 16.06.2025

Bu ham qiziq

“Sionistik tuzum og‘ir jazo kutishini bilsin” – Xomanaiy

“Sionistik tuzum og‘ir jazo kutishini bilsin” – Xomanaiy

Eron oliy rahnomasi Oyatulloh Ali Xomanaiy X tarmog‘ida yahudiylarga murojaat qildi.
11:16 / 13.06.2025
Isroildagi O‘zbekiston fuqarolari ogohlantirildi

Isroildagi O‘zbekiston fuqarolari ogohlantirildi

Raketa otishmalari kutilishi munosabati bilan O‘zbekiston elchixonasi sizlardan yana bir bor tezkor ehtiyot choralarini ko‘r…
09:45 / 13.06.2025
Musulmonlar idorasi: “Diniy savollarga ChatGPT orqali javob olish joiz emas”

Musulmonlar idorasi: “Diniy savollarga ChatGPT orqali javob olish joiz emas”

Bu haqda Musulmonlar idorasi ma’lum qildi.
15:05 / 15.06.2025
Xalq qabulxonalarining barcha xodimlari bugundan boshlab ishdan bo‘shatiladi

Xalq qabulxonalarining barcha xodimlari bugundan boshlab ishdan bo‘shatiladi

Endilikda Xalq qabulxonalariga viloyat va tuman hokimining o‘zi rahbarlik qiladi.
11:28 / 16.06.2025
Ertaga havo harorati 42 darajagacha isiydi

Ertaga havo harorati 42 darajagacha isiydi

“O‘zgidromet” 15-iyun kuni ob-havo qanday bo‘lishi haqida ma’lumot berdi.
10:26 / 14.06.2025
Qashqadaryoda hokim o‘rinbosari pora bilan ushlandi

Qashqadaryoda hokim o‘rinbosari pora bilan ushlandi

Hozirda tergov harakatlari olib borilmoqda.
14:34 / 13.06.2025
Isroilning keyingi nishoni Oyatulloh Ali Xomanaiy bo‘lishi mumkin

Isroilning keyingi nishoni Oyatulloh Ali Xomanaiy bo‘lishi mumkin

The Wall Street Journal bu haqda isroillik manbalariga tayanib xabar bermoqda.
12:41 / 15.06.2025
Mahmud Muradovning kamar uchun jangi to‘liq davom etdi

Mahmud Muradovning kamar uchun jangi to‘liq davom etdi

Chexiyaning Praga shahrida MMA bo‘yicha Oktagon 72 turniri tashkil etildi.
09:40 / 15.06.2025
14-iyun kuni qanday ob-havo kuzatiladi?

14-iyun kuni qanday ob-havo kuzatiladi?

O‘zbekiston Respublikasi Gidrometeorologiya xizmati agentligining xabar berishicha, 14-iyun kuni Toshkentda havo biroz bulut…
17:46 / 13.06.2025
Prezident Administratsiyasining Nazorat inspeksiyasi bugunning o‘zida tugatiladi

Prezident Administratsiyasining Nazorat inspeksiyasi bugunning o‘zida tugatiladi

Endilikda, ijro intizomiga Hisob palatasi mas’ul bo‘ladi, uning vakolatlari kengaytiriladi.
11:06 / 16.06.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!