$
12676.11 UZS
-18.86
161.56 UZS
-0.04
14975.56 UZS
97.06
37° Kechasi 24°

Raqamli dunyoda huquqlarni himoya qilish: yangi qonun loyihasi onlayn platformalarga qanday majburiyatlar yuklaydi

15:14 / 12.05.2025

Biz har kuni aksariyat vaqtimizni ijtimoiy tarmoqlarga bag‘ishlaymiz: kayfiyatimizni ko‘tarish, yangiliklarni bilish yoki do‘stlar bilan muloqot uchun turli platformalardan foydalanamiz. Facebook, Instagram, YouTube va boshqa tarmoqlar hayotimizning ajralmas qismiga aylandi.

Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, bugungi kunda O‘zbekistonda 30 milliondan ortiq aholi internet tarmog‘idan foydalanadi. NapoleonCat portali 2024-yilda Instagram’dan 9 million 420 ming, Facebook’dan deyarli 10 million o‘zbekistonlik foydalanishini qayd etgan. Raqamlar yil sayin ortib bormoqda.

Bugungi kunda Internet va ijtimoiy tarmoqlar nafaqat ko‘ngilochar, ma’rifiy yoki texnologik kontentlar taqdim etmoqda, balki yangi tahdidlarning vujudga kelishiga sabab bo‘lyapti. Jumladan, dezinformatsiya, kiberbulling, zararli havolalar, onlayn firibgarlik holatlari ko‘paymoqda.

Yana raqamlarga murojaat qilsak. 2024-yilda onlayn platformalarda firibgarlik maqsadida fishing, dipfeyk, soxta profillar va zararli havolalarni tarqatish bilan bog‘liq 19 ming 295 ta, zo‘ravonlik, shafqatsizlik, sog‘liqqa zarar yetkazish bilan bog‘liq 274 ta, narkotiklar, psixotrop moddalar va prekursorlar reklamasi bilan bog‘liq 18 ming 393 ta holat aniqlandi.

Bunday vaziyatda tarmoqda foydalanuvchilar huquqlarini himoya qilish, noqonuniy kontentga qarshi kurash masalasi har qachongidan ham dolzarb ahamiya kasb etmoqda.

 

Onlayn platforma va veb-saytlar faoliyatini tartibga solishda xorij tajribasi qanday?

Masalan, Germaniyada 2017-yilda “Ijtimoiy tarmoqlarda huquqni qo‘llashni takomillashtirish to‘g‘risida”gi qonun (“Facebook to‘g‘risida”gi qonun sifatida mashhur) qabul qilingan. Ushbu hujjat yirik platformalar, jumladan, Facebook, Twitter, YouTube va boshqalarga Germaniya jinoyat kodeksining tegishli moddasiga ko‘ra “noqonuniy kontent” deb topilgan materiallarni darhol o‘chirish majburiyatini yuklaydi.

Fransiyada 2020-yilda “Internetda nafratni qo‘zg‘ashga qarshi kurash to‘g‘risida”gi qonun qabul qilinib, u onlayn platformalarni noqonuniy kontentni sud qarorisiz o‘chirish majburiyatini yuklaydi hamda shikoyat qanoatlantirilmagan taqdirda platformalarga jarima qo‘llash huquqini beradi. Shu bilan bir qatorda, ushbu qonunga binoan ijtimoiy tarmoqlarning Fransiya hududida qonuniy vakili bo‘lishi shart.

Ushbu hujjatga ko‘ra, noqonuniy kontentni joylashtirgan platformalar 250 ming yevrogacha, bunday materiallarni belgilangan muddatlarda o‘chirishdan bosh tortganlar 1,25 million yevrogacha jarimaga tortilishi mumkin.

Turkiyada 2020-yildan boshlab xorijiy IT-kompaniyalar mamlakat hududida o‘z vakolatxonasini ochishi kerakligi belgilangan. 2020-yil noyabrida mazkur tartibni bajarmagan bir qator yirik platformalar (Facebook, Twitter, Instagram, Periscope, Youtube, TikTok)ga 1 million yevrodan jarima solingan.

 

Yangi qonun loyihasi ijtimoiy tarmoq va veb-saytlarga qanday majburiyatlar qo‘ymoqda?

Joriy yilning 10-may kuni muhokamaga qo‘yilgan “Onlayn-platforma va veb-saytlar foydalanuvchilarining huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonun loyihasida bir qator muhim o‘zgarish va yangiliklar bayon qilingan.

Avvalo, qonun loyihasidan ko‘zlangan eng asosiy maqsad – O‘zbekistonda ijtimoiy tarmoqlar faoliyatini tartibga solish, oddiy foydalanuvchilar huquqlarini himoya qilishdan iborat. Mazkur hujjat raqamli platforma va veb-saytlarga bir qator majburiyatlar yuklaydi.

Birinchidan, qonun loyihasiga ko‘ra, onlayn platformalar noqonuniy kontent – feyk xabarlar, narkotik reklamasi yoki tahqirlovchi materiallarni tezkorlik bilan o‘chirishi kerak. Masalan, agar Siz ijtimoiy tarmoqdagi biror-bir sahifadan shu mazmundagi postni ko‘rsangiz va bu haqda xabar bersangiz, platforma uni o‘chirishga majbur bo‘ladi.

Qonun loyihasi bilan shaxsiy ma’lumotlar daxlsizligi mustahkamlanmoqda. Platformalar uchinchi shaxslarga foydalanuvchilar haqida ma’lumotlarni uning roziligisiz taqdim etmasligi belgilangan.

Yana bir muhim nuqtalardan biri – onlayn-platforma foydalanuvchilarini moliyaviy xarakterdagi muayyan harakatlarni bajarishga aldov yo‘li bilan majbur qiladigan chalg‘ituvchi interfeyslardan foydalanishi taqiqlanmoqda. Bu turli moliyaviy firibgarlik bilan bog‘liq reklamalarning cheklanishiga olib keladi.

Qonun bilan onlayn platformalarga vakolatli organ (AOKA) bilan o‘zaro aloqalarni olib borish uchun Fuqarolik kodeksiga asosan o‘zining vakilini tayinlash majburiyati ham nazarda tutilgan. Bu O‘zbekistonning global miqyosdagi ijtimoiy tarmoqlar va platformalar bilan aloqalari mustahkamlanishiga, ularning O‘zbekiston qonunchiligi doirasida faoliyat olib borishiga yordam beradi.

Qonun loyihasida veb-saytlarga ham bir qator majburiyatlar bayon qilingan. Eng avvalo, veb-saytlar o‘z faoliyatini O‘zbekiston Respublikasi qonunchiligi asosida yuritishi belgilangan.

Ikkinchidan, veb-saytlarga shaxsning huquq va erkinliklari, sha’ni va qadr-qimmatini hurmat qilish majburiyati yuklandi. Bu turli resurslar orqali anonim xabarlar, fuqarolarning sha’ni va qadr-qimmatini tahqirlashga qaratilgan materiallarning tarqatilishiga qarshi kurashga yordam beradi. Yana bir muhim jihati – veb-saytlar noqonuniy kontent joylashtirmaslik va uni tarqatmaslik, uning mavjudligi aniqlangan taqdirda sayt ma’muriyati tomonidan o‘chirilishi lozimligi belgilab qo‘yilmoqda.

Bundan tashqari, ixtiyoriy homiylik mablag‘larini yig‘ishda qonunchilikka, jumladan, jinoiy faoliyatdan olingan daromadlarni legallashtirishga, terrorizmni moliyalashtirishga va ommaviy qirg‘in qurolini tarqatishni moliyalashtirishga qarshi kurashish to‘g‘risidagi qonunchilik talablariga rioya qilish majburiyati yuklanmoqda.

Xulosa o‘rnida shuni aytish mumkinki, qonun loyihasi, birinchi navbatda, foydalanuvchilar huquqlarini himoya qilishga qaratilgan. Unga amal qilish orqali tarmoqlardagi ko‘plab salbiy tendensiyalar, noqonuniy axborot tarqatilishi holatlariga qarshi samarali kurashish mumkin.

Qonun loyihasi onlayn platformalar va veb-saytlar oldiga aniq majburiyatlar qo‘ymoqda. Bu so‘z erkinligini cheklash emas, balki toza va qonuniy o‘yin qoidalarini o‘rnatishdir. Mazkur hujjat loyihasi, shuningdek, O‘zbekistonning axborot suverenitetini mustahkamlashga yordam beradi.

Ijtimoiy tarmoqlar o‘z faoliyatini shaffof va qonunlarga amal qilgan olib borishi natijasida yanada xavfsizroq, yanada yaxshiroq “raqamli muhit”ni yaratishimiz mumkin. Qonun loyihasi qabul qilinishi natijasida qonunchilikni buzgan resurslar va platformalarga qarshi samarali choralar ko‘rishga erishish mumkin.

Nigora XODJAYEVA, Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi bo‘limi boshlig‘i


O‘zbekiston


														
														Toshkentda elektromobil yonib ketdi

Toshkentda elektromobil yonib ketdi

Hozirda yong‘in sababi va keltirilgan moddiy zarar miqdori aniqlanmoqda.
10:02 / 02.07.2025

														
														Toshkentda 3 mln AQSh dollari miqdorida kredit olib bermoqchi bo‘lgan firibgarlar ushlandi

Toshkentda 3 mln AQSh dollari miqdorida kredit olib bermoqchi bo‘lgan firibgarlar ushlandi

Hozirda mazkur shaxslarga nisbatan Jinoyat Kodeksining 168-moddasi 4-qismi “a” bandi va 28,211-moddasi 3-qismi “a” bandi bil…
09:23 / 02.07.2025

														
														2-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

2-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

2-iyul kuni Toshkentda havo biroz bulutli bo‘ladi, yog‘ingarchilik bo‘lmaydi. Sharqdan sekundiga 3-8 metr tezlikda shamol es…
15:19 / 01.07.2025

														
														O‘zbekistonda harorat 46 darajagacha ko‘tariladi

O‘zbekistonda harorat 46 darajagacha ko‘tariladi

“O‘zgidromet” 2–5-iyul kunlari uchun ob-havo prognozini e’lon qildi.
15:10 / 01.07.2025

														
														Nogironlik pensiyalari ham fuqaroning murojaatisiz tayinlanadi

Nogironlik pensiyalari ham fuqaroning murojaatisiz tayinlanadi

Ushbu ma’lumot fuqarolarga SMS-xabar ko‘rinishida yuboriladi.
13:07 / 01.07.2025

														
														Haj ziyoratida 8 nafar o‘zbekistonlik vafot etdi

Haj ziyoratida 8 nafar o‘zbekistonlik vafot etdi

“Joriy yildagi “Haj-2025” mavsumi davomida O‘zbekistondan 15 mingdan ziyod hojilarning Haj amallarini tartibli va namunali a…
12:17 / 01.07.2025

														
														DXX tomonidan Namanganda qalbaki dollar savdosi fosh qilindi

DXX tomonidan Namanganda qalbaki dollar savdosi fosh qilindi

Holat yuzasidan qonunbuzarlarga nisbatan Jinoyat Kodeksining 176-moddasi 3-qismi “a” bandi bilan jinoyat ishi qo‘zg‘atilib, …
10:38 / 01.07.2025

														
														843 nafar fuqarolarni aldab, 50,1 mlrd so‘mni o‘zlashtirgan guruh qo‘lga olindi

843 nafar fuqarolarni aldab, 50,1 mlrd so‘mni o‘zlashtirgan guruh qo‘lga olindi

Ular avtomobillarni arzon kredit yoki lizingda yetkazib berishni va’da qilgan. IIV guruhdan jabrlanganlarni 102 qisqa raqami…
17:54 / 30.06.2025

														
														Qimmatbaho metallarga oid huquqbuzarliklar to‘g‘risida xabar bergan shaxslar rag‘batlantiriladi

Qimmatbaho metallarga oid huquqbuzarliklar to‘g‘risida xabar bergan shaxslar rag‘batlantiriladi

YATTlarga zargarlik buyumlarini sotish faoliyati bilan shug‘ullanishga ruxsat etiladi.
16:50 / 30.06.2025

														
														1-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

1-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

1-iyul kuni Toshkentda havo biroz bulutli bo‘ladi, yog‘ingarchilik bo‘lmaydi. Sharqdan sekundiga 3-8 metr tezlikda shamol es…
16:22 / 30.06.2025

Bu ham qiziq

Klublar o‘rtasidagi JCh. “Manchester Siti” va “Inter” musobaqani tark etdi

Klublar o‘rtasidagi JCh. “Manchester Siti” va “Inter” musobaqani tark etdi

Endi chorak finalda “Fluminense” - “Al-Hilol” qarama-qarshiligiga guvoh bo‘lamiz.
09:39 / 01.07.2025
DXX tomonidan Namanganda qalbaki dollar savdosi fosh qilindi

DXX tomonidan Namanganda qalbaki dollar savdosi fosh qilindi

Holat yuzasidan qonunbuzarlarga nisbatan Jinoyat Kodeksining 176-moddasi 3-qismi “a” bandi bilan jinoyat ishi qo‘zg‘atilib, …
10:38 / 01.07.2025
Donald Tramp Suriyaga qarshi sanksiyalarni bekor qildi

Donald Tramp Suriyaga qarshi sanksiyalarni bekor qildi

AQSh prezidenti Donald Tramp, may oyi o‘rtalarida Suriyaning yangi yetakchisi Ahmad ash-Sharaa bilan uchrashuvi oldidan berg…
11:06 / 01.07.2025
UFC 317. Iliya Topuriya Charlz Oliveyrani birinchi raundda nokautga uchratdi

UFC 317. Iliya Topuriya Charlz Oliveyrani birinchi raundda nokautga uchratdi

Topuriya yengil vaznning yangi chempioniga aylandi.
10:06 / 29.06.2025
Andijonda aholi xonadonlaridan birida yong‘in sodir bo‘ldi

Andijonda aholi xonadonlaridan birida yong‘in sodir bo‘ldi

Hozirda yong‘in sodir bo‘lish omillari va moddiy zarar miqdori aniqlanmoqda.
17:34 / 29.06.2025
Qimmatbaho metallarga oid huquqbuzarliklar to‘g‘risida xabar bergan shaxslar rag‘batlantiriladi

Qimmatbaho metallarga oid huquqbuzarliklar to‘g‘risida xabar bergan shaxslar rag‘batlantiriladi

YATTlarga zargarlik buyumlarini sotish faoliyati bilan shug‘ullanishga ruxsat etiladi.
16:50 / 30.06.2025
O‘qishga kira olmagan maktab bitiruvchilarini band etish bo‘yicha dastur qabul qilindi

O‘qishga kira olmagan maktab bitiruvchilarini band etish bo‘yicha dastur qabul qilindi

O‘zbekistonda o‘qishga kira olmagan maktab bitiruvchilari hamda texnikum va oliygohlarni tugatayotgan talabalarni band etish…
14:43 / 30.06.2025
Ziplayn va kanatli park qurish rejalashtirilgan tuman va shaharlar ro‘yxati e’lon qilindi

Ziplayn va kanatli park qurish rejalashtirilgan tuman va shaharlar ro‘yxati e’lon qilindi

O‘zbekistonda tadbirkorlik subyektlarining tog‘li va cho‘l hududlarda ziplayn xizmatlari va kanatli park (taypark) ekstremal…
16:46 / 29.06.2025
Haj ziyoratida 8 nafar o‘zbekistonlik vafot etdi

Haj ziyoratida 8 nafar o‘zbekistonlik vafot etdi

“Joriy yildagi “Haj-2025” mavsumi davomida O‘zbekistondan 15 mingdan ziyod hojilarning Haj amallarini tartibli va namunali a…
12:17 / 01.07.2025
Tehron uranni boyitish niyatidan voz kechmagan

Tehron uranni boyitish niyatidan voz kechmagan

Eron uranni boyitish huquqiga ega va bu faoliyatni to‘xtatishni rejalashtirmayapti.
09:46 / 30.06.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!