$
12917.10 UZS
-48.24
160.14 UZS
-1.2
14460.69 UZS
-64.38
31° Kechasi 18°

Sharof Rashidovning o‘limi chindan ham sirlimi?

15:50 / 20.09.2024

Har bir davrda azal-azaldan insonlar o‘z podshoh va davlat amaldorlarini faqat to‘kin-sochin hayotda yashayotganday ko‘rishadi. Xalq orasida hamisha shunga o‘xshash gap-so‘zlar yuradi. 

Sharof Rashidov O‘zbekiston SSR Kommunistik partiyasi rahbari davlat siyosat va jamoat arbobi bundan tashqari, Yozuvchilar uyushmasi raisi edi.

Sharof Rashidov timsolida kimdir el-yurt manfaatini ko‘zlab, ish yuritgan, bu uchun o‘z hayotini tikkan insonni ko‘rsa, yana kimdir paxta ishi aynan shu davrdan boshlangan deya fikr bildiradi. Lekin shuni unutmaslik kerakki, Rashidov rahbar bo‘lgan davr va tuzum mutlaqo boshqa edi.

                                                                  


Bu paytda Sobiq Sovet Konstitutsiyasida yozilganidek, ittifoqdosh respublikalar amalda teng ko‘rilmagan. Lekin qonunda shunday edi. Aslida esa O‘zbekistonga ittifoqdosh respublika sifatida emas, mustamlaka sifatida qaralgan. Shunday qiyin vaziyatda siyosat arbobi “o‘zbekning noni”ni alohida qilib bergan.

Rashidov davridagi islohotlar qay darajada edi? (Qanday yangiliklar bo‘ldi?)

Sharof Rashidov davrida nafaqat sanoat, balki madaniyat sohalarida ham sezilarli darajada rivojlanish bo‘ladi. Xususan, mashinasozlik sohalari yuqori ko‘rsatkichlarda rivojlandi. TTZ da 21 000 dan ortiq traktor ishlab chiqarilgan. Muruntov koni o‘zlashtirilgan. Shuningdek, Rashidov tashabbusi bilan O‘rta Osiyoda birinchi bo‘lib Arxeologiya instituti tashkil etilgan. Yangi muzeylar, bog‘lar, teatrlar barpo etilgan. Bundan tashqari, 1977-yilda O‘rta Osiyoda 1-marta Toshkentda metro ochilgan. 

                                                                                                

Sharof Rashidov davrida qanday noxush holatlar ro‘y bergan edi? 

Rashidov respublikaga rahbarlik qilgan yillarda qator bunyodkorlik ishlari bilan birga qishloq xo‘jaligi yerlaridan ekstensiv foydalanish oqibatida ekologik vaziyatning buzilishi, paxta yakkahokimligining qaror topishi kabi noxush holatlar ham yuz bergan edi. Rashidov vafotidan so‘ng Markaz tomonidan totalitar tuzumning barcha kirdikorlari unga yuklanib, 80-yillar qatag‘onida nohaq qoralanadi.

Paxta ishi va Sharof Rashidov 

Yuqorida ta’kidlaganimizdek, “Paxta ishi”da Sharof Rashidovni aybdor sifatida ko‘radiganlar ham talaygina. Xo‘sh, ayting-chi Rashidov paxta siyosatiga rozi bo‘lmadi deylik? Buning oqibati qanday bo‘lar edi. Misol uchun Ozarbayjon Kompartiyasi Markaziy Komiteti birinchi kotibi, ya’ni Veli Axundov ushbu topshiriqni bajarishdan bosh tortadi. Oqibatda esa faqatgina “tozalash” ishlari kuchayadi xolos. Bu esa qamoq va o‘lim bilan bog‘liq tozalov edi. Bundan tashqari, har qanday kuchli rahbar ortida kuchli xalq ham bo‘lishi lozim. Sharof Rashidovning qabri ochib, boshqa joyga ko‘chirilganda “indamagan” xalqdan paxta siyosatida nimadir fikr bildirishi yoki “o‘zinikini” himoya qila olishi mumkinmi? Qabr ochilishida bosh-u qosh bo‘lgan ham bir-birini qo‘llab-quvvatlash o‘rniga mansab uchun harakat qiladiganlar ham “ichimizda” bo‘lgan.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 

Sharof Rashidovich nafaqat buyuk siyosatchi, balki buyuk yozuvchi hamdir

Rashidov adabiyotga shoir sifatida kirib kelgan. Shundan so‘ng, birin-ketin doston, qissa va she’riy to‘plamlari nashr etila boshlaydi. 1-yirik asari – “Chegarachi” dostoni 1937-yilda nashr etilgan.

Picture background
1945-yilda esa fashizmga qarshi kurash g‘oyalari bilan sug‘orilgan “Qahrim” she’rlar to‘plami chop etilgan. Front ortida qahramonona mehnat qilgan xalq hayotiga bag‘ishlangan “Bo‘rondan kuchli”, “Qudratli to‘lqin”, “G‘oliblar” romanlari yaratilgan. Rashidov ijodida alohida o‘ringa ega bo‘lgan asarlaridan biri hind xalq afsonasi asosida yozilgan “Kashmir qo‘shig‘i” lirik asaridir.

Sharof Rashidovning o‘limi chindan ham sirli edimi?

Siyosat arbobining o‘limi haqida ham turli xil mish-mishlar ko‘p bo‘lgan va hozir ham mavjud. “Andropov hokimiyatga kelgandan so‘ng, boshqaruv apparatini tezlik bilan tozalab, atrofiga o‘ziga sadoqatli sobiq chekistlarni to‘play boshladi. Uzoq yillar mamlakat boshqaruvida ishtirok etib kelgan Krilenko, Romanov, Kunayev, Sherbiskiy va boshqalar lavozimdan chetlashtirildi. Navbat esa Sharof Rashidovga yetib qolgan edi. Aks holda, kun bo‘yi yaxshi kayfiyatda yurib jurnalistlar bilan ko‘rishgan, Xorazmda yuzlab odamlar bilan muloqot qilgan insonning to‘satdan Nukusda hech bir arzirli sababsiz vafot etishi shubhali” – deydiganlar va “Og‘ir va tinimsiz mehnat faoliyati uni charchatgan” – deya fikr bildiradiganlar bor. Shuningdek, vafoti e’lon qilingandan so‘ng, o‘limining turli “tafsilotlari” har xil bo‘yoqlar bilan juda ustalik bilan bo‘yalgan holda tarqatilgan. Ba’zilar og‘zida u o‘zini otdi, boshqalarning aytishicha zahar ichib o‘ldi, yana boshqalarning gapi bo‘yicha qaysi bir xorijiy davlatga ketib qolgan. 

Biroq Sharof Rashidovning tansoqchisi unday fikrda emas. O‘sha tunda uning yonida rafiqasi Xursand G‘ofurovna, tansoqchi va shifokor bo‘lgan.
Picture background
Rashidov 1973-yilda birinchi infarkni boshidan o‘tkazgani uchun rafiqasi doimo safarlarda uning hamrohligida bo‘lgan. O‘sha kunlardagi ketma-ket xizmat safarlari va tinmay qilingan mehnat Sharof Rashidovni toliqtirgan. Avval Efiopiaga sayohat undan so‘ng, Urganch va Qoraqalpog‘istonning barcha rayonlarigacha kirib borib dam olmasdan ketma-ket xalqning yukini o‘z zimmasiga olish uning obro‘-e’tibori uchun o‘zini qurbon qilish uning o‘limi oqibatlarini keltirib chiqargan. Tansoqchisi Sadullo Muhammadqulov bu haqda gapirib berib, kechki payt Sharof Rashidov va uning ayoli qudalari bilan suhbat qurib o‘tirgani va bundan so‘ng odat bo‘yicha Xursand G‘ofurovna bilan yo‘lakchada sayr qilish uchun chiqadi. Ikki marta bog‘ni boshidan oxirigacha borib kelgandan so‘ng uchinchi martasida ayoliga boshi qattiq og‘riyotganligini aytgan. Tansoqchi va ayoli Rashidovni vagonga olib kirgandan so‘ng shifokor ko‘rikdan o‘tkaza boshlaydi. Unda infark alomatlari kuzatila boshlangan edi. Toshkent va Moskvadan ham shifokorlar chaqirtiriladi avvaliga ukollar bilan so‘ngra sun’iy nafas va kislorod bilan ushlab turilgan Rashidov nafas olishga juda qiynalib qoladi. Ertalab soat 4 lardan kislorod miqdori oshirilsa ham unga yordam bera olmaydi. Bevosita yurakka ukol qilinadi. Shunga qaramay Sharof Rashidov dunyodan ko‘z yumadi. 

Xo‘sh sizning Sharof Rashidov haqidagi fikrlaringiz qanday? Izohlarda yozib qoldiring.

                                                                                                                                                                                                                                                                                            Muallif: Gulzoda Olimjanova


O‘zbekiston


														
														20-may kuni qanday ob-havo kuzatiladi?

20-may kuni qanday ob-havo kuzatiladi?

Harorat kechasi 15-17 daraja, kunduzi 31-33 daraja bo‘ladi.
00:04 / 20.05.2025

														
														O‘zbekistonda yangi avtomobillar narxi o‘sishda davom etmoqda

O‘zbekistonda yangi avtomobillar narxi o‘sishda davom etmoqda

O‘zbekistonda yangi avtomobillar narxi o‘sishda davom etadi, ikkilamchi bozorda esa yana pasayish kutilmoqda.
22:16 / 19.05.2025

														
														Toshkent metrosi kengayishi kutilmoqda

Toshkent metrosi kengayishi kutilmoqda

O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyevga poytaxt metropolitenini rivojlantirish loyihasi taqdim etildi. Metroni TTZ majmu…
21:05 / 19.05.2025

														
														O‘zbekiston 2025-yilda qurilish materiallari eksportini 1,2 milliard dollarga yetkazishni rejalashtirmoqda

O‘zbekiston 2025-yilda qurilish materiallari eksportini 1,2 milliard dollarga yetkazishni rejalashtirmoqda

O‘zbekistonda yil oxirigacha qurilish materiallari eksportini 1,2 milliard dollarga yetkazish rejalashtirilgan. Bu haqda O‘z…
19:44 / 19.05.2025

														
														Rim papasi inauguratsiyasida O‘zbekiston vakili qatnashdi

Rim papasi inauguratsiyasida O‘zbekiston vakili qatnashdi

Vatikanda 18-may kuni yangi Rim papasi Lev XIV ning lavozimga kirishish marosimi bo‘lib o‘tdi. Unda O‘zbekistondan ham vakil…
11:00 / 19.05.2025

														
														Toshkentda ikkita xonadonda yong‘in sodir bo‘ldi

Toshkentda ikkita xonadonda yong‘in sodir bo‘ldi

Joriy yilning 16-may kuni soat 14:05 da Toshkent shahar, Sergeli tumani, “Yuqori Darxon” MFY, Beltepa ko‘chasida bir-biriga …
10:55 / 19.05.2025

														
														OTMlarning kunduzgi ta’lim shaklida qancha talaba tahsil olayotganligi ma’lum qilindi

OTMlarning kunduzgi ta’lim shaklida qancha talaba tahsil olayotganligi ma’lum qilindi

Milliy statistika qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, 2024/2025-o‘quv yili boshida O‘zbekiston Respublikasida faoliyat yuritayot…
10:04 / 19.05.2025

														
														Rossiyada koloniyadan qochgan o‘zbekistonliklarga sud hukmi o‘qildi

Rossiyada koloniyadan qochgan o‘zbekistonliklarga sud hukmi o‘qildi

Rossiyaning Lipetsk shahridagi koloniyadan 2024-yil yozida tunnel qazib qochib ketgan 6 nafar mahbusga sud hukmi o‘qildi.
08:32 / 19.05.2025

														
														19-may kuni qanday ob-havo kuzatiladi?

19-may kuni qanday ob-havo kuzatiladi?

Harorat kechasi 17-19 daraja, kunduzi 28-30 daraja bo‘ladi.
05:52 / 19.05.2025

														
														O‘zbekistonlik snayperlar Turkiyada o‘tkazilgan xalqaro musobaqada g‘oliblikni qo‘lga kiritdi

O‘zbekistonlik snayperlar Turkiyada o‘tkazilgan xalqaro musobaqada g‘oliblikni qo‘lga kiritdi

Turkiyada o‘tkazilgan “Eng yaxshi merganlar jamoasi” V xalqaro tanlovida o‘zbekistonlik harbiylar oltin medalni qo‘lga kirit…
20:39 / 18.05.2025

Bu ham qiziq

Yangi Rim papasi bugundan o‘z lavozimiga kirishdi

Yangi Rim papasi bugundan o‘z lavozimiga kirishdi

18-may kuni Rim papasi Leo XIV o‘zining ruhiy hokimiyatining asosiy belgilari - pallium va “baliqchi uzugi”ni qabul qilib, r…
19:39 / 18.05.2025
Putin Rossiya qo‘shinlari yil yakuniga qadar Ukraina mudofaasini yengib o‘tishiga ishonmoqda

Putin Rossiya qo‘shinlari yil yakuniga qadar Ukraina mudofaasini yengib o‘tishiga ishonmoqda

“Rossiya prezidenti Vladimir Putin rus qo‘shinlari 2025-yil oxirigacha Ukrainaning mudofaa chizig‘ini yorib o‘tib, Rossiya d…
12:38 / 19.05.2025
“O‘zgidromet” yangi hafta boshida qanday ob-havo kuzatilishini ma’lum qildi

“O‘zgidromet” yangi hafta boshida qanday ob-havo kuzatilishini ma’lum qildi

“O‘zgidromet” hafta boshida, 19—21-may kunlari qanday ob-havo bo‘lishini ma’lum qildi.
18:20 / 17.05.2025
AQShda tornado oqibatida 21 kishi halok bo‘ldi

AQShda tornado oqibatida 21 kishi halok bo‘ldi

Sent-Luis shahri rasmiylari bu tornadoni “tarixdagi eng dahshatli bo‘ronlardan biri” deb atadi. Noqulay ob-havo oqibatida ta…
08:28 / 18.05.2025
Toshkent metrosi kengayishi kutilmoqda

Toshkent metrosi kengayishi kutilmoqda

O‘zbekiston Prezidenti Shavkat Mirziyoyevga poytaxt metropolitenini rivojlantirish loyihasi taqdim etildi. Metroni TTZ majmu…
21:05 / 19.05.2025
So‘nggi sutkada Isroil hujumlari natijasida G‘azoda 150 dan ortiq kishi halok bo‘ldi

So‘nggi sutkada Isroil hujumlari natijasida G‘azoda 150 dan ortiq kishi halok bo‘ldi

18-may kuni Isroilning G‘azo sektoriga bergan zarbalari oqibatida kamida 151 kishi halok bo‘ldi.
09:47 / 19.05.2025
Rossiyada qiyin ahvolda qolgan ona va voyaga yetmagan farzandi vatanga qaytarildi

Rossiyada qiyin ahvolda qolgan ona va voyaga yetmagan farzandi vatanga qaytarildi

Bu haqda bolalar ombudsmani xabar berdi.
08:37 / 18.05.2025
OTMlarning kunduzgi ta’lim shaklida qancha talaba tahsil olayotganligi ma’lum qilindi

OTMlarning kunduzgi ta’lim shaklida qancha talaba tahsil olayotganligi ma’lum qilindi

Milliy statistika qo‘mitasi ma’lumotlariga ko‘ra, 2024/2025-o‘quv yili boshida O‘zbekiston Respublikasida faoliyat yuritayot…
10:04 / 19.05.2025
O‘zbekistonda yangi avtomobillar narxi o‘sishda davom etmoqda

O‘zbekistonda yangi avtomobillar narxi o‘sishda davom etmoqda

O‘zbekistonda yangi avtomobillar narxi o‘sishda davom etadi, ikkilamchi bozorda esa yana pasayish kutilmoqda.
22:16 / 19.05.2025
O‘zbekiston 2025-yilda qurilish materiallari eksportini 1,2 milliard dollarga yetkazishni rejalashtirmoqda

O‘zbekiston 2025-yilda qurilish materiallari eksportini 1,2 milliard dollarga yetkazishni rejalashtirmoqda

O‘zbekistonda yil oxirigacha qurilish materiallari eksportini 1,2 milliard dollarga yetkazish rejalashtirilgan. Bu haqda O‘z…
19:44 / 19.05.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!