$
12557.56 UZS
-34.15
159.44 UZS
-0.74
14809.13 UZS
-12.57
43° Kechasi 27°

Sharof Rashidovning o‘limi chindan ham sirlimi?

15:50 / 20.09.2024

Har bir davrda azal-azaldan insonlar o‘z podshoh va davlat amaldorlarini faqat to‘kin-sochin hayotda yashayotganday ko‘rishadi. Xalq orasida hamisha shunga o‘xshash gap-so‘zlar yuradi. 

Sharof Rashidov O‘zbekiston SSR Kommunistik partiyasi rahbari davlat siyosat va jamoat arbobi bundan tashqari, Yozuvchilar uyushmasi raisi edi.

Sharof Rashidov timsolida kimdir el-yurt manfaatini ko‘zlab, ish yuritgan, bu uchun o‘z hayotini tikkan insonni ko‘rsa, yana kimdir paxta ishi aynan shu davrdan boshlangan deya fikr bildiradi. Lekin shuni unutmaslik kerakki, Rashidov rahbar bo‘lgan davr va tuzum mutlaqo boshqa edi.

                                                                  


Bu paytda Sobiq Sovet Konstitutsiyasida yozilganidek, ittifoqdosh respublikalar amalda teng ko‘rilmagan. Lekin qonunda shunday edi. Aslida esa O‘zbekistonga ittifoqdosh respublika sifatida emas, mustamlaka sifatida qaralgan. Shunday qiyin vaziyatda siyosat arbobi “o‘zbekning noni”ni alohida qilib bergan.

Rashidov davridagi islohotlar qay darajada edi? (Qanday yangiliklar bo‘ldi?)

Sharof Rashidov davrida nafaqat sanoat, balki madaniyat sohalarida ham sezilarli darajada rivojlanish bo‘ladi. Xususan, mashinasozlik sohalari yuqori ko‘rsatkichlarda rivojlandi. TTZ da 21 000 dan ortiq traktor ishlab chiqarilgan. Muruntov koni o‘zlashtirilgan. Shuningdek, Rashidov tashabbusi bilan O‘rta Osiyoda birinchi bo‘lib Arxeologiya instituti tashkil etilgan. Yangi muzeylar, bog‘lar, teatrlar barpo etilgan. Bundan tashqari, 1977-yilda O‘rta Osiyoda 1-marta Toshkentda metro ochilgan. 

                                                                                                

Sharof Rashidov davrida qanday noxush holatlar ro‘y bergan edi? 

Rashidov respublikaga rahbarlik qilgan yillarda qator bunyodkorlik ishlari bilan birga qishloq xo‘jaligi yerlaridan ekstensiv foydalanish oqibatida ekologik vaziyatning buzilishi, paxta yakkahokimligining qaror topishi kabi noxush holatlar ham yuz bergan edi. Rashidov vafotidan so‘ng Markaz tomonidan totalitar tuzumning barcha kirdikorlari unga yuklanib, 80-yillar qatag‘onida nohaq qoralanadi.

Paxta ishi va Sharof Rashidov 

Yuqorida ta’kidlaganimizdek, “Paxta ishi”da Sharof Rashidovni aybdor sifatida ko‘radiganlar ham talaygina. Xo‘sh, ayting-chi Rashidov paxta siyosatiga rozi bo‘lmadi deylik? Buning oqibati qanday bo‘lar edi. Misol uchun Ozarbayjon Kompartiyasi Markaziy Komiteti birinchi kotibi, ya’ni Veli Axundov ushbu topshiriqni bajarishdan bosh tortadi. Oqibatda esa faqatgina “tozalash” ishlari kuchayadi xolos. Bu esa qamoq va o‘lim bilan bog‘liq tozalov edi. Bundan tashqari, har qanday kuchli rahbar ortida kuchli xalq ham bo‘lishi lozim. Sharof Rashidovning qabri ochib, boshqa joyga ko‘chirilganda “indamagan” xalqdan paxta siyosatida nimadir fikr bildirishi yoki “o‘zinikini” himoya qila olishi mumkinmi? Qabr ochilishida bosh-u qosh bo‘lgan ham bir-birini qo‘llab-quvvatlash o‘rniga mansab uchun harakat qiladiganlar ham “ichimizda” bo‘lgan.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 

Sharof Rashidovich nafaqat buyuk siyosatchi, balki buyuk yozuvchi hamdir

Rashidov adabiyotga shoir sifatida kirib kelgan. Shundan so‘ng, birin-ketin doston, qissa va she’riy to‘plamlari nashr etila boshlaydi. 1-yirik asari – “Chegarachi” dostoni 1937-yilda nashr etilgan.

Picture background
1945-yilda esa fashizmga qarshi kurash g‘oyalari bilan sug‘orilgan “Qahrim” she’rlar to‘plami chop etilgan. Front ortida qahramonona mehnat qilgan xalq hayotiga bag‘ishlangan “Bo‘rondan kuchli”, “Qudratli to‘lqin”, “G‘oliblar” romanlari yaratilgan. Rashidov ijodida alohida o‘ringa ega bo‘lgan asarlaridan biri hind xalq afsonasi asosida yozilgan “Kashmir qo‘shig‘i” lirik asaridir.

Sharof Rashidovning o‘limi chindan ham sirli edimi?

Siyosat arbobining o‘limi haqida ham turli xil mish-mishlar ko‘p bo‘lgan va hozir ham mavjud. “Andropov hokimiyatga kelgandan so‘ng, boshqaruv apparatini tezlik bilan tozalab, atrofiga o‘ziga sadoqatli sobiq chekistlarni to‘play boshladi. Uzoq yillar mamlakat boshqaruvida ishtirok etib kelgan Krilenko, Romanov, Kunayev, Sherbiskiy va boshqalar lavozimdan chetlashtirildi. Navbat esa Sharof Rashidovga yetib qolgan edi. Aks holda, kun bo‘yi yaxshi kayfiyatda yurib jurnalistlar bilan ko‘rishgan, Xorazmda yuzlab odamlar bilan muloqot qilgan insonning to‘satdan Nukusda hech bir arzirli sababsiz vafot etishi shubhali” – deydiganlar va “Og‘ir va tinimsiz mehnat faoliyati uni charchatgan” – deya fikr bildiradiganlar bor. Shuningdek, vafoti e’lon qilingandan so‘ng, o‘limining turli “tafsilotlari” har xil bo‘yoqlar bilan juda ustalik bilan bo‘yalgan holda tarqatilgan. Ba’zilar og‘zida u o‘zini otdi, boshqalarning aytishicha zahar ichib o‘ldi, yana boshqalarning gapi bo‘yicha qaysi bir xorijiy davlatga ketib qolgan. 

Biroq Sharof Rashidovning tansoqchisi unday fikrda emas. O‘sha tunda uning yonida rafiqasi Xursand G‘ofurovna, tansoqchi va shifokor bo‘lgan.
Picture background
Rashidov 1973-yilda birinchi infarkni boshidan o‘tkazgani uchun rafiqasi doimo safarlarda uning hamrohligida bo‘lgan. O‘sha kunlardagi ketma-ket xizmat safarlari va tinmay qilingan mehnat Sharof Rashidovni toliqtirgan. Avval Efiopiaga sayohat undan so‘ng, Urganch va Qoraqalpog‘istonning barcha rayonlarigacha kirib borib dam olmasdan ketma-ket xalqning yukini o‘z zimmasiga olish uning obro‘-e’tibori uchun o‘zini qurbon qilish uning o‘limi oqibatlarini keltirib chiqargan. Tansoqchisi Sadullo Muhammadqulov bu haqda gapirib berib, kechki payt Sharof Rashidov va uning ayoli qudalari bilan suhbat qurib o‘tirgani va bundan so‘ng odat bo‘yicha Xursand G‘ofurovna bilan yo‘lakchada sayr qilish uchun chiqadi. Ikki marta bog‘ni boshidan oxirigacha borib kelgandan so‘ng uchinchi martasida ayoliga boshi qattiq og‘riyotganligini aytgan. Tansoqchi va ayoli Rashidovni vagonga olib kirgandan so‘ng shifokor ko‘rikdan o‘tkaza boshlaydi. Unda infark alomatlari kuzatila boshlangan edi. Toshkent va Moskvadan ham shifokorlar chaqirtiriladi avvaliga ukollar bilan so‘ngra sun’iy nafas va kislorod bilan ushlab turilgan Rashidov nafas olishga juda qiynalib qoladi. Ertalab soat 4 lardan kislorod miqdori oshirilsa ham unga yordam bera olmaydi. Bevosita yurakka ukol qilinadi. Shunga qaramay Sharof Rashidov dunyodan ko‘z yumadi. 

Xo‘sh sizning Sharof Rashidov haqidagi fikrlaringiz qanday? Izohlarda yozib qoldiring.

                                                                                                                                                                                                                                                                                            Muallif: Gulzoda Olimjanova


O‘zbekiston


														
														Yigit kishiga qirq hunar oz

Yigit kishiga qirq hunar oz

Namangandagi koloniyadagi mahkumlarga oshpazlikdan saboq berildi
22:23 / 03.07.2025

														
														Ohangaron shohko‘chasida transportlar harakati vaqtincha to‘xtatiladi

Ohangaron shohko‘chasida transportlar harakati vaqtincha to‘xtatiladi

Haydovchilarga muqobil yo‘llardan yurish tavsiya qilingan
21:14 / 03.07.2025

														
														Xorazmda sudya pora bilan qo‘lga olindi

Xorazmda sudya pora bilan qo‘lga olindi

15 ming AQSH dollari talab qilgan sudyaning noqonuniy harakatlari fosh etildi
19:21 / 03.07.2025

														
														Mirziyoyev Afg‘oniston bosh vaziri o‘rinbosari bilan uchrashdi

Mirziyoyev Afg‘oniston bosh vaziri o‘rinbosari bilan uchrashdi

O‘zbekiston Prezidenti Afg‘oniston bilan savdo-iqtisodiy hamkorlik masalalarini muhokama qildi
18:49 / 03.07.2025

														
														Mirziyoyev Xonkendi shahriga bordi

Mirziyoyev Xonkendi shahriga bordi

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev va Ozarbayjon Respublikasi Prezidenti Ilhom Aliyev Xonkendi shahrida …
18:07 / 03.07.2025

														
														4-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

4-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

4-iyul kuni Toshkentda havo biroz bulutli bo‘ladi, yog‘ingarchilik bo‘lmaydi. Sharqdan sekundiga 3-8 metr tezlikda shamol es…
15:39 / 03.07.2025

														
														Toshkentda bankdan 90 ming AQSh dollari o‘g‘irlandi

Toshkentda bankdan 90 ming AQSh dollari o‘g‘irlandi

Bu haqda Ichki ishlar vazirligi xabar berdi.
15:10 / 03.07.2025

														
														“Sevimli” telekanali jarimaga tortildi

“Sevimli” telekanali jarimaga tortildi

Telekanal mualliflik huquqini buzganligi aytilmoqda.
12:52 / 03.07.2025

														
														O‘zbekistonda nodavlat OTMlar faoliyatini litsenziyalashning qo‘shimcha shartlari belgilandi

O‘zbekistonda nodavlat OTMlar faoliyatini litsenziyalashning qo‘shimcha shartlari belgilandi

Bu bo‘yicha Vazirlar Mahkamasining “Respublikada nodavlat ta’lim xizmatlari sifatini oshirishning qo‘shimcha chora-tadbirlar…
11:10 / 03.07.2025

														
														3-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

3-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

3-iyul kuni Toshkentda havo biroz bulutli bo‘ladi, yog‘ingarchilik bo‘lmaydi. Sharqdan sekundiga 3-8 metr tezlikda shamol es…
16:02 / 02.07.2025

Bu ham qiziq

Andijonda IIB xodimi pichoqlab o‘ldirildi

Andijonda IIB xodimi pichoqlab o‘ldirildi

Olgan jarohati natijasida ko‘rsatilgan yordamga qaramasdan A. Abduvaliyev shifoxonaga olib ketilayotgan vaqtida vafot etgan.
14:45 / 02.07.2025
Mirziyoyev Xonkendi shahriga bordi

Mirziyoyev Xonkendi shahriga bordi

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev va Ozarbayjon Respublikasi Prezidenti Ilhom Aliyev Xonkendi shahrida …
18:07 / 03.07.2025
Putin va Tramp yana telefonlashdi

Putin va Tramp yana telefonlashdi

Bu haqda Putinning yordamchisi Yuriy Ushakov ma’lum qildi.
09:48 / 04.07.2025
Nogironlik pensiyalari ham fuqaroning murojaatisiz tayinlanadi

Nogironlik pensiyalari ham fuqaroning murojaatisiz tayinlanadi

Ushbu ma’lumot fuqarolarga SMS-xabar ko‘rinishida yuboriladi.
13:07 / 01.07.2025
O‘zbekiston kubogi chorak finali uchun qur’a tashlandi

O‘zbekiston kubogi chorak finali uchun qur’a tashlandi

Markaziy o‘yin Jizzaxda kechadigan bo‘ldi
20:43 / 03.07.2025
Toshkentda elektromobil yonib ketdi

Toshkentda elektromobil yonib ketdi

Hozirda yong‘in sababi va keltirilgan moddiy zarar miqdori aniqlanmoqda.
10:02 / 02.07.2025
Haj ziyoratida 8 nafar o‘zbekistonlik vafot etdi

Haj ziyoratida 8 nafar o‘zbekistonlik vafot etdi

“Joriy yildagi “Haj-2025” mavsumi davomida O‘zbekistondan 15 mingdan ziyod hojilarning Haj amallarini tartibli va namunali a…
12:17 / 01.07.2025
4-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

4-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

4-iyul kuni Toshkentda havo biroz bulutli bo‘ladi, yog‘ingarchilik bo‘lmaydi. Sharqdan sekundiga 3-8 metr tezlikda shamol es…
15:39 / 03.07.2025
Shomurodovning yangi jamoasi ma'lum

Shomurodovning yangi jamoasi ma'lum

Futbolchi Turkiya chempionatidagi grand klub safiga o'tadi
23:16 / 03.07.2025
Ohangaron shohko‘chasida transportlar harakati vaqtincha to‘xtatiladi

Ohangaron shohko‘chasida transportlar harakati vaqtincha to‘xtatiladi

Haydovchilarga muqobil yo‘llardan yurish tavsiya qilingan
21:14 / 03.07.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!