$
12634.34 UZS
-18.98
162.37 UZS
0.48
14821.34 UZS
-0.76
36° Kechasi 23°

Sharof Rashidovning o‘limi chindan ham sirlimi?

15:50 / 20.09.2024

Har bir davrda azal-azaldan insonlar o‘z podshoh va davlat amaldorlarini faqat to‘kin-sochin hayotda yashayotganday ko‘rishadi. Xalq orasida hamisha shunga o‘xshash gap-so‘zlar yuradi. 

Sharof Rashidov O‘zbekiston SSR Kommunistik partiyasi rahbari davlat siyosat va jamoat arbobi bundan tashqari, Yozuvchilar uyushmasi raisi edi.

Sharof Rashidov timsolida kimdir el-yurt manfaatini ko‘zlab, ish yuritgan, bu uchun o‘z hayotini tikkan insonni ko‘rsa, yana kimdir paxta ishi aynan shu davrdan boshlangan deya fikr bildiradi. Lekin shuni unutmaslik kerakki, Rashidov rahbar bo‘lgan davr va tuzum mutlaqo boshqa edi.

                                                                  


Bu paytda Sobiq Sovet Konstitutsiyasida yozilganidek, ittifoqdosh respublikalar amalda teng ko‘rilmagan. Lekin qonunda shunday edi. Aslida esa O‘zbekistonga ittifoqdosh respublika sifatida emas, mustamlaka sifatida qaralgan. Shunday qiyin vaziyatda siyosat arbobi “o‘zbekning noni”ni alohida qilib bergan.

Rashidov davridagi islohotlar qay darajada edi? (Qanday yangiliklar bo‘ldi?)

Sharof Rashidov davrida nafaqat sanoat, balki madaniyat sohalarida ham sezilarli darajada rivojlanish bo‘ladi. Xususan, mashinasozlik sohalari yuqori ko‘rsatkichlarda rivojlandi. TTZ da 21 000 dan ortiq traktor ishlab chiqarilgan. Muruntov koni o‘zlashtirilgan. Shuningdek, Rashidov tashabbusi bilan O‘rta Osiyoda birinchi bo‘lib Arxeologiya instituti tashkil etilgan. Yangi muzeylar, bog‘lar, teatrlar barpo etilgan. Bundan tashqari, 1977-yilda O‘rta Osiyoda 1-marta Toshkentda metro ochilgan. 

                                                                                                

Sharof Rashidov davrida qanday noxush holatlar ro‘y bergan edi? 

Rashidov respublikaga rahbarlik qilgan yillarda qator bunyodkorlik ishlari bilan birga qishloq xo‘jaligi yerlaridan ekstensiv foydalanish oqibatida ekologik vaziyatning buzilishi, paxta yakkahokimligining qaror topishi kabi noxush holatlar ham yuz bergan edi. Rashidov vafotidan so‘ng Markaz tomonidan totalitar tuzumning barcha kirdikorlari unga yuklanib, 80-yillar qatag‘onida nohaq qoralanadi.

Paxta ishi va Sharof Rashidov 

Yuqorida ta’kidlaganimizdek, “Paxta ishi”da Sharof Rashidovni aybdor sifatida ko‘radiganlar ham talaygina. Xo‘sh, ayting-chi Rashidov paxta siyosatiga rozi bo‘lmadi deylik? Buning oqibati qanday bo‘lar edi. Misol uchun Ozarbayjon Kompartiyasi Markaziy Komiteti birinchi kotibi, ya’ni Veli Axundov ushbu topshiriqni bajarishdan bosh tortadi. Oqibatda esa faqatgina “tozalash” ishlari kuchayadi xolos. Bu esa qamoq va o‘lim bilan bog‘liq tozalov edi. Bundan tashqari, har qanday kuchli rahbar ortida kuchli xalq ham bo‘lishi lozim. Sharof Rashidovning qabri ochib, boshqa joyga ko‘chirilganda “indamagan” xalqdan paxta siyosatida nimadir fikr bildirishi yoki “o‘zinikini” himoya qila olishi mumkinmi? Qabr ochilishida bosh-u qosh bo‘lgan ham bir-birini qo‘llab-quvvatlash o‘rniga mansab uchun harakat qiladiganlar ham “ichimizda” bo‘lgan.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 

Sharof Rashidovich nafaqat buyuk siyosatchi, balki buyuk yozuvchi hamdir

Rashidov adabiyotga shoir sifatida kirib kelgan. Shundan so‘ng, birin-ketin doston, qissa va she’riy to‘plamlari nashr etila boshlaydi. 1-yirik asari – “Chegarachi” dostoni 1937-yilda nashr etilgan.

Picture background
1945-yilda esa fashizmga qarshi kurash g‘oyalari bilan sug‘orilgan “Qahrim” she’rlar to‘plami chop etilgan. Front ortida qahramonona mehnat qilgan xalq hayotiga bag‘ishlangan “Bo‘rondan kuchli”, “Qudratli to‘lqin”, “G‘oliblar” romanlari yaratilgan. Rashidov ijodida alohida o‘ringa ega bo‘lgan asarlaridan biri hind xalq afsonasi asosida yozilgan “Kashmir qo‘shig‘i” lirik asaridir.

Sharof Rashidovning o‘limi chindan ham sirli edimi?

Siyosat arbobining o‘limi haqida ham turli xil mish-mishlar ko‘p bo‘lgan va hozir ham mavjud. “Andropov hokimiyatga kelgandan so‘ng, boshqaruv apparatini tezlik bilan tozalab, atrofiga o‘ziga sadoqatli sobiq chekistlarni to‘play boshladi. Uzoq yillar mamlakat boshqaruvida ishtirok etib kelgan Krilenko, Romanov, Kunayev, Sherbiskiy va boshqalar lavozimdan chetlashtirildi. Navbat esa Sharof Rashidovga yetib qolgan edi. Aks holda, kun bo‘yi yaxshi kayfiyatda yurib jurnalistlar bilan ko‘rishgan, Xorazmda yuzlab odamlar bilan muloqot qilgan insonning to‘satdan Nukusda hech bir arzirli sababsiz vafot etishi shubhali” – deydiganlar va “Og‘ir va tinimsiz mehnat faoliyati uni charchatgan” – deya fikr bildiradiganlar bor. Shuningdek, vafoti e’lon qilingandan so‘ng, o‘limining turli “tafsilotlari” har xil bo‘yoqlar bilan juda ustalik bilan bo‘yalgan holda tarqatilgan. Ba’zilar og‘zida u o‘zini otdi, boshqalarning aytishicha zahar ichib o‘ldi, yana boshqalarning gapi bo‘yicha qaysi bir xorijiy davlatga ketib qolgan. 

Biroq Sharof Rashidovning tansoqchisi unday fikrda emas. O‘sha tunda uning yonida rafiqasi Xursand G‘ofurovna, tansoqchi va shifokor bo‘lgan.
Picture background
Rashidov 1973-yilda birinchi infarkni boshidan o‘tkazgani uchun rafiqasi doimo safarlarda uning hamrohligida bo‘lgan. O‘sha kunlardagi ketma-ket xizmat safarlari va tinmay qilingan mehnat Sharof Rashidovni toliqtirgan. Avval Efiopiaga sayohat undan so‘ng, Urganch va Qoraqalpog‘istonning barcha rayonlarigacha kirib borib dam olmasdan ketma-ket xalqning yukini o‘z zimmasiga olish uning obro‘-e’tibori uchun o‘zini qurbon qilish uning o‘limi oqibatlarini keltirib chiqargan. Tansoqchisi Sadullo Muhammadqulov bu haqda gapirib berib, kechki payt Sharof Rashidov va uning ayoli qudalari bilan suhbat qurib o‘tirgani va bundan so‘ng odat bo‘yicha Xursand G‘ofurovna bilan yo‘lakchada sayr qilish uchun chiqadi. Ikki marta bog‘ni boshidan oxirigacha borib kelgandan so‘ng uchinchi martasida ayoliga boshi qattiq og‘riyotganligini aytgan. Tansoqchi va ayoli Rashidovni vagonga olib kirgandan so‘ng shifokor ko‘rikdan o‘tkaza boshlaydi. Unda infark alomatlari kuzatila boshlangan edi. Toshkent va Moskvadan ham shifokorlar chaqirtiriladi avvaliga ukollar bilan so‘ngra sun’iy nafas va kislorod bilan ushlab turilgan Rashidov nafas olishga juda qiynalib qoladi. Ertalab soat 4 lardan kislorod miqdori oshirilsa ham unga yordam bera olmaydi. Bevosita yurakka ukol qilinadi. Shunga qaramay Sharof Rashidov dunyodan ko‘z yumadi. 

Xo‘sh sizning Sharof Rashidov haqidagi fikrlaringiz qanday? Izohlarda yozib qoldiring.

                                                                                                                                                                                                                                                                                            Muallif: Gulzoda Olimjanova


O‘zbekiston


														
														13-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

13-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

Kechasi 20–23 daraja iliq, kunduzgi harorat esa 35–38 daraja bo‘ladi
23:13 / 12.07.2025

														
														DXX tezkor tadbir davomida noqonuniy psixotrop moddalar savdosiga chek qo‘ydi

DXX tezkor tadbir davomida noqonuniy psixotrop moddalar savdosiga chek qo‘ydi

Farg'onadagi tadbirda kuchli ta'sir ko'rsatuvchi dori vositalarining faoliyatiga chek qo'yildi
22:54 / 12.07.2025

														
														Tashqi ishlar vaziri o‘rinbosari Yaponiya elchisi bilan uchrashdi

Tashqi ishlar vaziri o‘rinbosari Yaponiya elchisi bilan uchrashdi

Uchrashuvda kun tartibidagi bir qancha masalalar muhokama qilindi
19:01 / 12.07.2025

														
														O‘zbekiston 10,6 mln dollarlik quritilgan o‘rik eksport qilgan

O‘zbekiston 10,6 mln dollarlik quritilgan o‘rik eksport qilgan

Bu ko‘rsatkich o‘tgan yilning mos davriga nisbatan 1,8 ming tonnaga yoki 36 % ga oshgan
18:10 / 12.07.2025

														
														Taxtiqoracha dovoni orqali pulli tunnel qurilishi bo‘yicha shartnoma imzolanadi

Taxtiqoracha dovoni orqali pulli tunnel qurilishi bo‘yicha shartnoma imzolanadi

Tunnel qurilishidagi asosiy murakkabliklar geologik sharoit va tog‘lik hududda ish olib borish bilan bog‘liq.
18:01 / 12.07.2025

														
														Samarqandda sifatsiz qurilayotgan maktablar buzib tashlandi

Samarqandda sifatsiz qurilayotgan maktablar buzib tashlandi

Ularda rekonstruksiya ishlari sifatsiz holda amalga oshirilayotgani aniqlangan.
17:34 / 12.07.2025

														
														O‘zbekistonning tashqi qarzi 70 mlrd dollarga yaqinlashdi

O‘zbekistonning tashqi qarzi 70 mlrd dollarga yaqinlashdi

Joriy yilning I choragida O‘zbekistonning umumiy tashqi qarz hajmi 68,4 mlrd dollarni tashkil qilmoqda. Bu haqda Markaziy ba…
16:59 / 12.07.2025

														
														Qo‘shni davlatlarda kuydirgi tarqaldi: O‘zbekistonda qanday choralar ko‘rilmoqda?

Qo‘shni davlatlarda kuydirgi tarqaldi: O‘zbekistonda qanday choralar ko‘rilmoqda?

Mazkur vaziyat yuzasidan O‘zbekiston Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi qo‘mitasi Epidemiologiya va…
15:55 / 12.07.2025

														
														Toshkentda YPX xodimi xizmat avtomobilida mototsiklchi bilan poyga uyushtirdi

Toshkentda YPX xodimi xizmat avtomobilida mototsiklchi bilan poyga uyushtirdi

Ammo, Xudoyberganov YPX xodimining xizmat mashinasida poytaxtning markaziy ko‘chasida katta tezlikda harakatlanib, mototsikl…
14:59 / 12.07.2025

														
														Toshkentda sun’iy intellektga asoslangan kameralar ishga tushdi

Toshkentda sun’iy intellektga asoslangan kameralar ishga tushdi

Toshkent shahridagi 10 ta piyodalar o‘tish joyida AI (sun’iy intellekt) texnologiyasiga asoslangan kuzatuv kameralari ishga …
09:50 / 12.07.2025

Bu ham qiziq

Toshkent shahri markazidagi bir qancha ko'chalarda harakat qilish vaqtincha cheklanadi

Toshkent shahri markazidagi bir qancha ko'chalarda harakat qilish vaqtincha cheklanadi

Poytaxt hokimligi noqulayliklar uchun uzr so‘ragan
22:22 / 11.07.2025
Islom merosining bebaho xazinasi Londonda namoyish etildi

Islom merosining bebaho xazinasi Londonda namoyish etildi

Londonda muhim madaniy voqea bo‘lib o‘tdi
18:16 / 11.07.2025
O‘zbekiston mustaqilligining 34-yilligi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanadi

O‘zbekiston mustaqilligining 34-yilligi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanadi

“O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligining o‘ttiz to‘rt yillik bayramiga tayyorgarlik ko‘rish va uni o‘tkazish to‘g‘r…
17:11 / 11.07.2025
Tashqi ishlar vaziri o‘rinbosari Yaponiya elchisi bilan uchrashdi

Tashqi ishlar vaziri o‘rinbosari Yaponiya elchisi bilan uchrashdi

Uchrashuvda kun tartibidagi bir qancha masalalar muhokama qilindi
19:01 / 12.07.2025
Suriyaning muvaqqat prezidenti Ozarbayjonga keldi

Suriyaning muvaqqat prezidenti Ozarbayjonga keldi

Ozarbayjon rahbari bu uchrashuvni o'ta muhim deb atagan
19:59 / 12.07.2025
Putin AQShdan sanksiyalar kutmoqda

Putin AQShdan sanksiyalar kutmoqda

Amerikaning The New York Times nashri yozishicha, Rossiya prezidenti Vladimir Putin AQSh prezidenti Donald Trampning Moskvag…
12:22 / 12.07.2025
Qo‘shni davlatlarda kuydirgi tarqaldi: O‘zbekistonda qanday choralar ko‘rilmoqda?

Qo‘shni davlatlarda kuydirgi tarqaldi: O‘zbekistonda qanday choralar ko‘rilmoqda?

Mazkur vaziyat yuzasidan O‘zbekiston Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi qo‘mitasi Epidemiologiya va…
15:55 / 12.07.2025
Fransiyada X va uning rahbariyatiga nisbatan tergov boshlandi

Fransiyada X va uning rahbariyatiga nisbatan tergov boshlandi

Milliy matbuotda chop etilgan xabarlarga ko‘ra, Parij Bosh prokurori Laure Beccuau yozma bayonotida, Parij prokuraturasi X p…
10:57 / 12.07.2025
Ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni yuritishda xususiy ayblov instituti joriy etiladi

Ma’muriy huquqbuzarlik to‘g‘risidagi ishlarni yuritishda xususiy ayblov instituti joriy etiladi

Qonun (O‘RQ–1075-son, 10.07.2025 y.) bilan Ma’muriy javobgarlik to‘g‘risidagi kodeksga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritil…
16:19 / 11.07.2025
Chiqindi xizmatlaridan qarzdor abonentlarning avgust oyidan boshlab elektr energiyasi to‘loviga cheklov o‘rnatiladi

Chiqindi xizmatlaridan qarzdor abonentlarning avgust oyidan boshlab elektr energiyasi to‘loviga cheklov o‘rnatiladi

Ushbu tartib 2025-yil 30-iyungacha bo‘lgan qarzdorliklarga tatbiq etilmaydi.
20:34 / 11.07.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!