$
12412.98 UZS
58.33
154.28 UZS
0.35
14386.64 UZS
2.12
37° Kechasi 22°

Sharof Rashidovning o‘limi chindan ham sirlimi?

15:50 / 20.09.2024

Har bir davrda azal-azaldan insonlar o‘z podshoh va davlat amaldorlarini faqat to‘kin-sochin hayotda yashayotganday ko‘rishadi. Xalq orasida hamisha shunga o‘xshash gap-so‘zlar yuradi. 

Sharof Rashidov O‘zbekiston SSR Kommunistik partiyasi rahbari davlat siyosat va jamoat arbobi bundan tashqari, Yozuvchilar uyushmasi raisi edi.

Sharof Rashidov timsolida kimdir el-yurt manfaatini ko‘zlab, ish yuritgan, bu uchun o‘z hayotini tikkan insonni ko‘rsa, yana kimdir paxta ishi aynan shu davrdan boshlangan deya fikr bildiradi. Lekin shuni unutmaslik kerakki, Rashidov rahbar bo‘lgan davr va tuzum mutlaqo boshqa edi.

                                                                  


Bu paytda Sobiq Sovet Konstitutsiyasida yozilganidek, ittifoqdosh respublikalar amalda teng ko‘rilmagan. Lekin qonunda shunday edi. Aslida esa O‘zbekistonga ittifoqdosh respublika sifatida emas, mustamlaka sifatida qaralgan. Shunday qiyin vaziyatda siyosat arbobi “o‘zbekning noni”ni alohida qilib bergan.

Rashidov davridagi islohotlar qay darajada edi? (Qanday yangiliklar bo‘ldi?)

Sharof Rashidov davrida nafaqat sanoat, balki madaniyat sohalarida ham sezilarli darajada rivojlanish bo‘ladi. Xususan, mashinasozlik sohalari yuqori ko‘rsatkichlarda rivojlandi. TTZ da 21 000 dan ortiq traktor ishlab chiqarilgan. Muruntov koni o‘zlashtirilgan. Shuningdek, Rashidov tashabbusi bilan O‘rta Osiyoda birinchi bo‘lib Arxeologiya instituti tashkil etilgan. Yangi muzeylar, bog‘lar, teatrlar barpo etilgan. Bundan tashqari, 1977-yilda O‘rta Osiyoda 1-marta Toshkentda metro ochilgan. 

                                                                                                

Sharof Rashidov davrida qanday noxush holatlar ro‘y bergan edi? 

Rashidov respublikaga rahbarlik qilgan yillarda qator bunyodkorlik ishlari bilan birga qishloq xo‘jaligi yerlaridan ekstensiv foydalanish oqibatida ekologik vaziyatning buzilishi, paxta yakkahokimligining qaror topishi kabi noxush holatlar ham yuz bergan edi. Rashidov vafotidan so‘ng Markaz tomonidan totalitar tuzumning barcha kirdikorlari unga yuklanib, 80-yillar qatag‘onida nohaq qoralanadi.

Paxta ishi va Sharof Rashidov 

Yuqorida ta’kidlaganimizdek, “Paxta ishi”da Sharof Rashidovni aybdor sifatida ko‘radiganlar ham talaygina. Xo‘sh, ayting-chi Rashidov paxta siyosatiga rozi bo‘lmadi deylik? Buning oqibati qanday bo‘lar edi. Misol uchun Ozarbayjon Kompartiyasi Markaziy Komiteti birinchi kotibi, ya’ni Veli Axundov ushbu topshiriqni bajarishdan bosh tortadi. Oqibatda esa faqatgina “tozalash” ishlari kuchayadi xolos. Bu esa qamoq va o‘lim bilan bog‘liq tozalov edi. Bundan tashqari, har qanday kuchli rahbar ortida kuchli xalq ham bo‘lishi lozim. Sharof Rashidovning qabri ochib, boshqa joyga ko‘chirilganda “indamagan” xalqdan paxta siyosatida nimadir fikr bildirishi yoki “o‘zinikini” himoya qila olishi mumkinmi? Qabr ochilishida bosh-u qosh bo‘lgan ham bir-birini qo‘llab-quvvatlash o‘rniga mansab uchun harakat qiladiganlar ham “ichimizda” bo‘lgan.                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                 

Sharof Rashidovich nafaqat buyuk siyosatchi, balki buyuk yozuvchi hamdir

Rashidov adabiyotga shoir sifatida kirib kelgan. Shundan so‘ng, birin-ketin doston, qissa va she’riy to‘plamlari nashr etila boshlaydi. 1-yirik asari – “Chegarachi” dostoni 1937-yilda nashr etilgan.

Picture background
1945-yilda esa fashizmga qarshi kurash g‘oyalari bilan sug‘orilgan “Qahrim” she’rlar to‘plami chop etilgan. Front ortida qahramonona mehnat qilgan xalq hayotiga bag‘ishlangan “Bo‘rondan kuchli”, “Qudratli to‘lqin”, “G‘oliblar” romanlari yaratilgan. Rashidov ijodida alohida o‘ringa ega bo‘lgan asarlaridan biri hind xalq afsonasi asosida yozilgan “Kashmir qo‘shig‘i” lirik asaridir.

Sharof Rashidovning o‘limi chindan ham sirli edimi?

Siyosat arbobining o‘limi haqida ham turli xil mish-mishlar ko‘p bo‘lgan va hozir ham mavjud. “Andropov hokimiyatga kelgandan so‘ng, boshqaruv apparatini tezlik bilan tozalab, atrofiga o‘ziga sadoqatli sobiq chekistlarni to‘play boshladi. Uzoq yillar mamlakat boshqaruvida ishtirok etib kelgan Krilenko, Romanov, Kunayev, Sherbiskiy va boshqalar lavozimdan chetlashtirildi. Navbat esa Sharof Rashidovga yetib qolgan edi. Aks holda, kun bo‘yi yaxshi kayfiyatda yurib jurnalistlar bilan ko‘rishgan, Xorazmda yuzlab odamlar bilan muloqot qilgan insonning to‘satdan Nukusda hech bir arzirli sababsiz vafot etishi shubhali” – deydiganlar va “Og‘ir va tinimsiz mehnat faoliyati uni charchatgan” – deya fikr bildiradiganlar bor. Shuningdek, vafoti e’lon qilingandan so‘ng, o‘limining turli “tafsilotlari” har xil bo‘yoqlar bilan juda ustalik bilan bo‘yalgan holda tarqatilgan. Ba’zilar og‘zida u o‘zini otdi, boshqalarning aytishicha zahar ichib o‘ldi, yana boshqalarning gapi bo‘yicha qaysi bir xorijiy davlatga ketib qolgan. 

Biroq Sharof Rashidovning tansoqchisi unday fikrda emas. O‘sha tunda uning yonida rafiqasi Xursand G‘ofurovna, tansoqchi va shifokor bo‘lgan.
Picture background
Rashidov 1973-yilda birinchi infarkni boshidan o‘tkazgani uchun rafiqasi doimo safarlarda uning hamrohligida bo‘lgan. O‘sha kunlardagi ketma-ket xizmat safarlari va tinmay qilingan mehnat Sharof Rashidovni toliqtirgan. Avval Efiopiaga sayohat undan so‘ng, Urganch va Qoraqalpog‘istonning barcha rayonlarigacha kirib borib dam olmasdan ketma-ket xalqning yukini o‘z zimmasiga olish uning obro‘-e’tibori uchun o‘zini qurbon qilish uning o‘limi oqibatlarini keltirib chiqargan. Tansoqchisi Sadullo Muhammadqulov bu haqda gapirib berib, kechki payt Sharof Rashidov va uning ayoli qudalari bilan suhbat qurib o‘tirgani va bundan so‘ng odat bo‘yicha Xursand G‘ofurovna bilan yo‘lakchada sayr qilish uchun chiqadi. Ikki marta bog‘ni boshidan oxirigacha borib kelgandan so‘ng uchinchi martasida ayoliga boshi qattiq og‘riyotganligini aytgan. Tansoqchi va ayoli Rashidovni vagonga olib kirgandan so‘ng shifokor ko‘rikdan o‘tkaza boshlaydi. Unda infark alomatlari kuzatila boshlangan edi. Toshkent va Moskvadan ham shifokorlar chaqirtiriladi avvaliga ukollar bilan so‘ngra sun’iy nafas va kislorod bilan ushlab turilgan Rashidov nafas olishga juda qiynalib qoladi. Ertalab soat 4 lardan kislorod miqdori oshirilsa ham unga yordam bera olmaydi. Bevosita yurakka ukol qilinadi. Shunga qaramay Sharof Rashidov dunyodan ko‘z yumadi. 

Xo‘sh sizning Sharof Rashidov haqidagi fikrlaringiz qanday? Izohlarda yozib qoldiring.

                                                                                                                                                                                                                                                                                            Muallif: Gulzoda Olimjanova


O‘zbekiston


														
														O‘tgan yarim yilda savdo xizmatlarini ko‘rsatish hajmi 11,7 foizga o‘sdi

O‘tgan yarim yilda savdo xizmatlarini ko‘rsatish hajmi 11,7 foizga o‘sdi

Bu borada Statistika qo‘mitasi ma’lumotlarni ochiqladi
23:01 / 28.08.2025

														
														29-avgust kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

29-avgust kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

Kechasi 22-24 daraja iliq, kunduzi 37-39 daraja issiq bo‘ladi
22:55 / 28.08.2025

														
														Samarqand viloyatida elektr energiyasidan noqonuniy foydalanish holatlari fosh etildi

Samarqand viloyatida elektr energiyasidan noqonuniy foydalanish holatlari fosh etildi

Mazkur holatlar yuzasidan Jinoyat kodeksining 169-moddasi(o‘g‘rilik) bilan jinoyat ishlari qo‘zg‘atilib, tergov harakatlari …
22:11 / 28.08.2025

														
														Toshkent va Qashqadaryo viloyatlarida narkotik moddalar savdosiga chek qo‘yildi

Toshkent va Qashqadaryo viloyatlarida narkotik moddalar savdosiga chek qo‘yildi

Hozirda mazkur shaxslarga nisbatan jinoyat ishi qo‘zg‘atilib, qamoq ehtiyot chorasi qo‘llanildi
21:37 / 28.08.2025

														
														Raqobat qo‘mitasi bir qator nizoli vaziyatlar yuzasidan qarorlarini taqdi etdi

Raqobat qo‘mitasi bir qator nizoli vaziyatlar yuzasidan qarorlarini taqdi etdi

Yetkazilgan zarar o‘z egalariga qonuniy ravishda qaytarildi
21:07 / 28.08.2025

														
														DXX: “Andijon va Namangan viloyatlarida korrupsion holatlar fosh etildi”

DXX: “Andijon va Namangan viloyatlarida korrupsion holatlar fosh etildi”

Hozirda holatlar bo'yicha Jinoyat Kodeksining 168-moddasi 3-qismi “a” bandi va 211-moddasi 1-qismi bilan jinoyat ishi qo‘zg‘…
20:21 / 28.08.2025

														
														600 yillik noyob eksponat O‘zbekistondagi muzeyga olib kelinadi

600 yillik noyob eksponat O‘zbekistondagi muzeyga olib kelinadi

Eksponatda Temuriylar davriga oid san’at namunasi shakllangan
18:53 / 28.08.2025

														
														Toshkent metropolitenida kassalarning faoliyati bosqichma-bosqich tugatiladi

Toshkent metropolitenida kassalarning faoliyati bosqichma-bosqich tugatiladi

Barcha metro bekatlari oldiga yil oxirigacha maxsus bankomatlar joylashtiriladi
18:43 / 28.08.2025

														
														Qamchiq dovonidagi 2 ta avariyada 3 kishi vafot etdi

Qamchiq dovonidagi 2 ta avariyada 3 kishi vafot etdi

Bu haqda Namangan viloyati IIB YHXB axborot xizmati xabar berdi.
17:51 / 28.08.2025

														
														Ozarbayjonda mushkul ahvolda qolgan o‘zbekistonlik vatanga qaytarildi

Ozarbayjonda mushkul ahvolda qolgan o‘zbekistonlik vatanga qaytarildi

O‘zbekiston rasmiy vakillari Sh.M.ning vatanga qaytishi uchun aviachipta xarid qilib berishgan. Sh.M. 26-avgust kuni Boku-To…
14:29 / 28.08.2025

Bu ham qiziq

Shavkat Mirziyoyev O‘zbekiston Milliy muzeyining qurilishiga tamal toshi qo‘ydi

Shavkat Mirziyoyev O‘zbekiston Milliy muzeyining qurilishiga tamal toshi qo‘ydi

Shavkat Mirziyoyev O‘zbekiston Milliy muzeyiga asos soldi
18:30 / 27.08.2025
29-avgust kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

29-avgust kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

Kechasi 22-24 daraja iliq, kunduzi 37-39 daraja issiq bo‘ladi
22:55 / 28.08.2025
Chilonzorda elektromobil yonib ketdi

Chilonzorda elektromobil yonib ketdi

Hozirda yong‘in sababi va keltirilgan moddiy zarar miqdori aniqlanayotgani ma’lum qilingan.
09:25 / 28.08.2025
Frank Riberi “Oltin to‘p” haqida: “Murakkab savol. Lekin bu yil sovrinni qo‘lga kiritishga Dembele haqli”

Frank Riberi “Oltin to‘p” haqida: “Murakkab savol. Lekin bu yil sovrinni qo‘lga kiritishga Dembele haqli”

“Hilton” mehmonxonasida Jahon futboli afsonalari bilan uchrashuv o‘tkazildi
22:08 / 27.08.2025
Toshkent metropolitenida kassalarning faoliyati bosqichma-bosqich tugatiladi

Toshkent metropolitenida kassalarning faoliyati bosqichma-bosqich tugatiladi

Barcha metro bekatlari oldiga yil oxirigacha maxsus bankomatlar joylashtiriladi
18:43 / 28.08.2025
28-avgust kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

28-avgust kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

Kechasi 22-24 daraja iliq, kunduzi 37-39 daraja issiq bo‘ladi
22:54 / 27.08.2025
Xorijning og‘ir yukli transportlari O‘zbekiston hududi bo‘ylab yurishi uchun to‘lovlar kamaytirildi

Xorijning og‘ir yukli transportlari O‘zbekiston hududi bo‘ylab yurishi uchun to‘lovlar kamaytirildi

Hukumat qarori bilan Vazirlar Mahkamasining ayrim qarorlariga o‘zgartirish va qo‘shimchalar kiritildi.
17:46 / 27.08.2025
Samarqand viloyatida elektr energiyasidan noqonuniy foydalanish holatlari fosh etildi

Samarqand viloyatida elektr energiyasidan noqonuniy foydalanish holatlari fosh etildi

Mazkur holatlar yuzasidan Jinoyat kodeksining 169-moddasi(o‘g‘rilik) bilan jinoyat ishlari qo‘zg‘atilib, tergov harakatlari …
22:11 / 28.08.2025
Isroilning G‘azo sektoriga hujumlarida qurbonlar soni 62 895 kishiga yetdi

Isroilning G‘azo sektoriga hujumlarida qurbonlar soni 62 895 kishiga yetdi

2023-yil 7-oktyabrdan boshlab Isroil armiyasining G‘azo sektoriga hujumlari natijasida halok bo‘lgan falastinliklar soni 62 …
09:48 / 28.08.2025
Qirg‘izistondan olib kelingan 20 mlr so‘mlik tilla buyumlari musodara qilindi

Qirg‘izistondan olib kelingan 20 mlr so‘mlik tilla buyumlari musodara qilindi

Hozirda olingan daliliy ashyolar ekspertizaga yuborilib, holat yuzasidan jinoyat ishi qo‘zg‘atish masalasi ko‘rib chiqilayot…
10:13 / 28.08.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!