Баъзан инсон ҳақиқатан ҳам тингловчиларга ёки ўқувчиларга қандайдир ғояларни етказишни хоҳлайди, лекин буни амалга оширишда маълум қийинчиликларга дуч келади. Аудитория учун мос сўз топишда фикрлар чалкашиб кетади, тарқалади, мавзудан мавзуга ўтади. Биз ушбу тўсиқларни енгиб ўтишга ёрдам берадиган бир нечта маслаҳатларни тўпладик.
1. “Тезис – аргумент – исбот” схемасидан фойдаланиш
Бу фикрларни шакллантиришга, баёнот ёки матнни мантиқий ва изчил тузишга ёрдам беради. Айниқса, кимдир билан баҳслашаётган вазиятда ёки бирон бир муаммо бўйича ўз нуқтайи назарингизни ишончли тарзда тақдим этмоқчи бўлганингизда.
Биринчидан, сиз тезис ёки тахминни илгари сурасиз. Кейин уни бироз кенгайтиринг, аниқ нимани назарда тутаётганингизни тушунтиринг. Ниҳоят, далилларни тақдим этинг. Масалан:
Тезис: “Классик асарларни ўқиш муҳим ва зарурдир".
Аргумент: “Классик адабиёт сўз бойлигини оширишга, фантазия ва ҳиссий ақлни ривожлантиришга ёрдам беради”.
Исбот: “Олимлар мумтоз адабиётни ўқиган кишилар бошқаларнинг ҳис-туйғуларини яхшироқ тан олишини тасдиқлаган”.
2. Эслатмалар ёзиш
Масалан сиз бадиий бўлмаган китобларни ўқишни яхши кўрсангиз. Айтайлик, сиз бир бобни тугатдингиз, сўнгра қисқача, том маънода ярим саҳифа, асосий тезисларни ёзинг.
Агар сиз ҳар бир бобдан кейин эслатма олишга қийналаётган бўлсангиз, маълум миқдордаги сўзлар ёки саҳифаларни сақлашга ҳаракат қилиб, бутун китобни қайта айтиб беришингиз мумкин. Бу хотирани ўргатишнинг ҳам яхши усули.
3. Овозли қайдларни олиш
Овоз ёзиш мосламасидан ёки, масалан, Telegram’даги аудио ёзиш фойдаланинг. Ўзингиз учун хабар қолдиринг: амалга оширмоқчи бўлган ғоялар, миянгизда пайдо бўлган қизиқарли фикрлар ёки эртанги кун учун қилинадиган ишлар рўйхати.
Шунингдек, овозли ёзувнинг узунлигини, бир дақиқадан кўпроқ ушлаб туришга ҳаракат қилинг. Бу фикрни ифодалаш ва ривожлантириш учун етарли, лекин айни пайтда уни йўқотмаслик керак. Бундай чегара, албатта, сизни тез гапиришга, бақирмаслик, фикрлар чалкашиб кетмаслиги ва сўзларни тўғри танлашга ундайди.
Овозли хабарлар мухлислари учун ҳатто махсус ижтимоий тармоқлар ҳам мавжуд. У ерда фақат бир дақиқадан кўп бўлмаган аудио орқали мулоқот қилиш мумкин. Бундан ташқари фикрлаш ва нотиқлик қобилиятларини яхши ўрганиш эҳтимоли юқори.
4. “Twitter”дан фойдаланиш
Бир неча кун аввал Ўзбекистонда “Twitter” блокдан очилди. Ушбу ижтимоий тармоқдаги постнинг максимал узунлиги эса 280 белгидан иборат. Бундай чеклаш барча ортиқча нарсаларни олиб ташлашга ёрдам беради ва фикрларни қисқа ва аниқ ифодалаш учун асқатади. Айниқса, сиз алдамасангиз ва ўнлаб постлар яратишга эҳтиёжингиз бўлмаса.
Айтганча, вазифани мураккаблаштириш учун, “Twitter”да бўлгани каби, 280 белгидан иборат матнни 140 та белгига жамлашга ҳаракат қилишингиз мумкин.
5. Филмлар ва китоблар учун логлайнлар ёзиш
Логлайн бу сюжетни бир неча сатрда жуда қисқа тарзда қайта ҳикоя қилиш усули ҳисобланади. Ундан ссенарий муаллифлари ўзларининг ҳикояларини имкон қадар тезроқ тушунтириш учун фойдаланадилар.
Мисол учун, 1994 йилда Оскар мукофотига лойиқ кўрилган “Форрест Гамп” фильми учун логлайн шундай эди: “Форрест Гамп, гарчи ақл-идрок билан ажралиб турмаса ҳам, тарихий воқеаларнинг тасодифий иштирокчисига айланади ва унинг ҳақиқий севгиси Женни Кюррен уни четлаб ўтади”.
Шунингдек, “Матрица” фильми логлайни: “Хакер сирли исёнчилардан таниш дунёнинг асл моҳияти ва бу дунёни бошқараётганларга қарши урушдаги роли ҳақида ўрганади”.
Логлайн ёзиш (ёки унинг кенгайтирилган версиялари – изоҳ ва конспект) арзимас масаладек туюлиши мумкин. Ҳатто ёзувчиларга ҳам баъзан қийинчилик туғдиради. Ахир у орқали сюжетдаги энг муҳим воқеаларни ажратиб кўрсатишни ўрганиш керак ва ҳатто ўнлаб сўзлар билан бутун фильм моҳиятини тушунтириш керак. Шундай қилиб, агар сиз аниқ ва тушунарли мулоқот қилишни истасангиз, логлайнларни яратиш ажойиб амалиёт бўлиши мумкин.
Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!
Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!