$
12729.48 UZS
-20.27
139.72 UZS
-0.53
14156.45 UZS
14.43
25° Kechasi 15°

Bugun – 9-fevral buyuk bobomiz shoir, mutafakkir, davlat arbobi Alisher Navoiy tavallud topgan kun

11:29 / 09.02.2024

1. Navoiy buyuk shoir, tadbirkor, iqtisodchi va milliarder bo‘lgan.

“Faxri Hirotiy”ga asoslanib Bertesning ma’lumot berishicha, Navoiyning 1 kunlik daromadi 75 ming dinor bo‘lib, shundan 15 ming dinorini xarajatlari uchun sarflagan. Navoiyning 1 kunlik maoshi bugungi hisobda 15 million 900 ming dollar, xarajatlari 3 million 800 ming dollar, sof daromadi esa 12 million 720 ming dollarni tashkil etgan. Bu ko‘rsatkich bir yilda 4 milliard 642 million 800 ming dollarni tashkil etgan. Navoiy bu daromadlarini ilm-fan yo‘lida, mamlakat obodonchiligi yo‘lida sarf etgan.

2. Navoiyning farzandlari bo‘lganmi? Tarixiy manbalarga ko‘ra, Navoiy oila qurmagan, lekin buni aniq fakt deya olmaymiz.

Navoiyshunos olim Muhammadjon Mahmudning “Navoiy hayoti va ijodiga yangicha qarash” nomli risolasida keltirilishicha: Navoiyning haqiqatdan ham o‘z pushtikamaridan bo‘lgan farzandlari bo‘lmagan, ammo farzand sifatida qabul qilgan shogirdlari bo‘lgan. Ular Mir Ibrohim hamda Xojimuhammad hisoblanadi. Ularning har ikkisi ham Navoiy xonadonida suyukli farzand va bilimdon shogird sifatida e’zozlangan. Bunga misol tariqasida esa “Majolis unnafois” asarida Mir Ibrohimga nisbatan “O‘g‘ilchilay”, ya’ni “O‘g‘ilchaday asrabmen” deya keltirilgan satrlarni misol qilish mumkin.

3. Navoiy dasxatini marhuma Navoiyshunos olim Suyuma G‘aniyeva 1991-yil mustaqillik sovg‘asi sifatida Eronning “Ko‘hi Guliston” muzeyidan olib kelgan. Suyuma opagacha bu dasxatni juda ko‘plab Navoiyshunos olimlar, jumladan, Hamid Sulaymon ham izlagan bo‘lib, dasxatni topishning iloji yo‘q degan xulosaga kelgan.

4. Navoiy muhriga qanday satrlar bitilganini bilasizmi?

Navoiy muhriga arab harflari bilan “Sen bu dunyoda bir yo‘lovchidek, bir faqirdek yashagin, faqir Navoiy”, degan satrlar bitilgan ekan.

5. Ilk robotlar haqida Navoiy yozib qoldirgan desam ishonasizmi? U Farhod va Shirin dostonida:

Bo‘lur, darvoza ichra oshkoro,

Temir jismiki qilmish paykar aro.

Ya’ni, odamga juda o‘xshash bo‘lgan temir tanning ichi quvvatga to‘ladir, deya yozib qoldirgan.

6. Televizorni kim kashf qilgan? Graboviskiy va Belyaniskiylarmi? Yo‘q, Alisher Navoiy o‘zining Farhod va Shirin dostonida:

G‘aroyib ko‘p huvaydo bo‘lg‘usidir,

                      Basanda shakl paydo bo‘lg‘usidir,- deya yozadi.

Ya’ni, g‘aroyib jism ichida turli shakllar paydo bo‘ladi. Uning nomi oynaijahon deb nomlanadi.

7. 5 asr oldin divegatel, ya’ni motor haqida kim ham o‘ylabdi deysiz? Shubhasiz, Navoiy:

Kishi hayrati birla jumbush namoil,

Ul otashgoh ichra harorat fuzoy.

Ya’ni, odam gavdasiga o‘xshaydigan narsa ichida olov yonib, harorat yetiladi.   

8. Navoiy lift va eskalatorning ishlash tizimi haqida yozganida amerikalik kashfiyotchi Jessi Renodan nom-nishon ham yo‘q edi. Uning“Sabbai sayyor” dostonida shunday misralar bor:  

Poyalar mahdamida bo‘lgay past,

Aylagay bir-birining yuziga nishast.

Ya’ni, shoh bu taxtga chiqadigan bo‘lsa, tillapoyalar unga tomon pasayib, yoki ko‘tarilib bir-birining ustiga yotadi.

9. Navoiy 5 asr oldin svetofor haqida aytib o‘tgan:

Hilqatikim to aylamish jonon qizil, sarig‘, yashil,

Shulayi ohim chiqar, har on qizil,  sarig‘, yashil.

U payt avtomobillar bo‘lmagan, shuning uchun Navoiy bu ranglarda yor kayfiyatini ifodalagan, xolos.

10. Portlovchi modda-bomba ham Navoiyning g‘oyasi desam ishonavering. Shoir:

Borib tushdi ado arosig‘a chust,

Azim un chiqardi tegib yerga rust.

Ya’ni, koptoksimon jism yerga tushib o‘zidan daxshatli sado chiqardi.

Yuqoridagi misollardan shuni anglaymizki, avval g‘oyalar, keyin ixtirolar paydo bo‘lgan!

 

Tayyorladi: Sabohat Saidrizo


Ilm-fan


														
														Robert  Oppengeymer. Atom bombasining otasi

Robert Oppengeymer. Atom bombasining otasi

Sizga taqdim etmoqchi bo‘lgan bugungi maqolamizda ushbu daho insonning hayoti, atom bombasining kashf qilinishi va boshqa bi…
17:14 / 15.09.2024

														
														Pavel Durov Nobel mukofotini qo‘lga kiritishi mumkin

Pavel Durov Nobel mukofotini qo‘lga kiritishi mumkin

Konstantin Klimenko Pavel Durovni Tinchlik bo‘yicha Nobel mukofotiga rasman nomzod qilib ko‘rsatdi.
11:10 / 28.08.2024

														
														Falaj bemorni ham “gapirtiradigan” neyro chip taqdim etildi

Falaj bemorni ham “gapirtiradigan” neyro chip taqdim etildi

Bu haqda “Reuters” xabar berdi.
13:02 / 18.08.2024

														
														345 mingdan ko‘proq abituriyent minimal ballni to‘play olmadi

345 mingdan ko‘proq abituriyent minimal ballni to‘play olmadi

O‘zbekistonda 12 kun davom etgan davlat imtihonlari yakuniga yetdi.
09:36 / 27.07.2024

														
														O‘zbekistonlik o‘quvchilar Xalqaro matematika olimpiadasida 5 ta medalni qo‘lga kiritdi

O‘zbekistonlik o‘quvchilar Xalqaro matematika olimpiadasida 5 ta medalni qo‘lga kiritdi

Medal sohiblarining 3 nafari Muhammad al-Xorazmiy nomidagi ixtisoslashtirilgan maktab o‘quvchilari hisoblanadi
14:08 / 22.07.2024

														
														Vazirlik mutasaddisi o‘qishni ko‘chirishga oid savollarga javob berdi

Vazirlik mutasaddisi o‘qishni ko‘chirishga oid savollarga javob berdi

2024/2025-o‘quv yilida davlat oliygohlariga o‘qishni ko‘chirish uchun o‘tish ballari tasdiqlab qo‘yilgan bo‘lib, eng yuqori …
17:27 / 17.07.2024

														
														Namanganda noyob tarixiy “xazina” topildi

Namanganda noyob tarixiy “xazina” topildi

Uchta nodir kitob esa, ilm-ma’rifatga, falsafa va tarixga oid bo‘lib, unda noyob ilm bitilgan.
10:04 / 10.07.2024

														
														Istanbul aholisi uchqunli meteoritga guvoh bo‘lishdi

Istanbul aholisi uchqunli meteoritga guvoh bo‘lishdi

Avvalroq NASA olimlari juda yaqin kelajakda Yerga uchta asteroid yaqinlashayotgani haqida xabar bergan edi.
09:55 / 06.07.2024

														
														Anomal isishga havoda to‘plangan is gazi sabab bo‘lmoqda

Anomal isishga havoda to‘plangan is gazi sabab bo‘lmoqda

Bunday xulosani rossiyalik meteorolog olim Roman Vilfand “RIA Novosti”ga bergan intervyusida keltirgan.
12:26 / 05.07.2024

														
														Hindiston Yerni Apofis asteroididan himoya qilishni rejalashtirmoqda

Hindiston Yerni Apofis asteroididan himoya qilishni rejalashtirmoqda

Avvalroq NASA olimlari juda yaqin kelajakda Yerga uchta asteroid yaqinlashib kelishi haqida xabar bergan edi.
15:13 / 04.07.2024

Bu ham qiziq

G‘azoda qurbonlar soni 41 226 kishiga yetdi

G‘azoda qurbonlar soni 41 226 kishiga yetdi

2023-yil 7-oktyabrdan boshlab Isroil genotsidida ayblanayotgan qo‘shinning G‘azo sektoriga hujumlari qurbonlari soni 41 226 …
18:05 / 16.09.2024
Qoraqalpog‘iston yoshlari uchun qo‘shimcha qabul kvotalari tasdiqlandi

Qoraqalpog‘iston yoshlari uchun qo‘shimcha qabul kvotalari tasdiqlandi

Bu haqda Bilimni baholash agentligi xabar berdi.
10:38 / 17.09.2024
“Emmi” mukofotini kimlar oldi?

“Emmi” mukofotini kimlar oldi?

Los-Anjelesda “76-Emmi” mukofotining taqdirlash marosimi o‘tkazildi.
14:55 / 16.09.2024
17-sentyabr – Butunjahon bemorlar xavfsizligi kuni

17-sentyabr – Butunjahon bemorlar xavfsizligi kuni

Bemor xavfsizligi haqida xabardorlikni oshirish va odamlarni bemorlarning xavfsizligini ta‘minlash uchun choralar ko‘rishga …
11:01 / 17.09.2024
Qozog‘iston prezidenti Rossiyani harbiy jihatdan yengilmas deb atadi

Qozog‘iston prezidenti Rossiyani harbiy jihatdan yengilmas deb atadi

“Rossiya harbiy jihatdan yengilmas”, – dedi Qozog‘iston prezidenti Qosim-Jo‘mart To‘qayev Ostona shahrida Germaniya kansleri…
17:39 / 16.09.2024
800 nafar o‘zbekistonlik hamshiralar Germaniyaga ishga yuboriladi

800 nafar o‘zbekistonlik hamshiralar Germaniyaga ishga yuboriladi

Shuningdek, Germaniyaga ishga yuboriladigan hamshiralar kamida €2200 maosh oladi.
15:22 / 17.09.2024
Shavkat Mirziyoyev “Markaziy Osiyo – Germaniya” sammitida qatnashdi

Shavkat Mirziyoyev “Markaziy Osiyo – Germaniya” sammitida qatnashdi

Bu haqda Prezident matbuot xizmat xabar berdi.
14:21 / 17.09.2024
Rossiya 3 ta davlatdan yordam so‘radi

Rossiya 3 ta davlatdan yordam so‘radi

Bu haqda TASS nashri xabar berdi.
09:47 / 17.09.2024
Shavkat Mirziyoyev Olaf Shols bilan ochilish marosimida ishtirok etdi

Shavkat Mirziyoyev Olaf Shols bilan ochilish marosimida ishtirok etdi

Bu haqda Prezident matbuot xizmat xabar berdi.
12:19 / 16.09.2024
400 ta cho‘l toshbaqasini O‘zbekistondan olib o‘tmoqchi bo‘lgan shaxs ushlandi

400 ta cho‘l toshbaqasini O‘zbekistondan olib o‘tmoqchi bo‘lgan shaxs ushlandi

“Farhod” chegara postida tojikistonlik fuqaro 400 ta O‘rta Osiyo cho‘l toshbaqasini O‘zbekistondan olib chiqib ketishga uri…
17:49 / 16.09.2024

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!