$
12971.00 UZS
-1.08
126.04 UZS
-0.57
13308.25 UZS
84.51
10° Kechasi

Bugun – 9-fevral buyuk bobomiz shoir, mutafakkir, davlat arbobi Alisher Navoiy tavallud topgan kun

11:29 / 09.02.2024

1. Navoiy buyuk shoir, tadbirkor, iqtisodchi va milliarder bo‘lgan.

“Faxri Hirotiy”ga asoslanib Bertesning ma’lumot berishicha, Navoiyning 1 kunlik daromadi 75 ming dinor bo‘lib, shundan 15 ming dinorini xarajatlari uchun sarflagan. Navoiyning 1 kunlik maoshi bugungi hisobda 15 million 900 ming dollar, xarajatlari 3 million 800 ming dollar, sof daromadi esa 12 million 720 ming dollarni tashkil etgan. Bu ko‘rsatkich bir yilda 4 milliard 642 million 800 ming dollarni tashkil etgan. Navoiy bu daromadlarini ilm-fan yo‘lida, mamlakat obodonchiligi yo‘lida sarf etgan.

2. Navoiyning farzandlari bo‘lganmi? Tarixiy manbalarga ko‘ra, Navoiy oila qurmagan, lekin buni aniq fakt deya olmaymiz.

Navoiyshunos olim Muhammadjon Mahmudning “Navoiy hayoti va ijodiga yangicha qarash” nomli risolasida keltirilishicha: Navoiyning haqiqatdan ham o‘z pushtikamaridan bo‘lgan farzandlari bo‘lmagan, ammo farzand sifatida qabul qilgan shogirdlari bo‘lgan. Ular Mir Ibrohim hamda Xojimuhammad hisoblanadi. Ularning har ikkisi ham Navoiy xonadonida suyukli farzand va bilimdon shogird sifatida e’zozlangan. Bunga misol tariqasida esa “Majolis unnafois” asarida Mir Ibrohimga nisbatan “O‘g‘ilchilay”, ya’ni “O‘g‘ilchaday asrabmen” deya keltirilgan satrlarni misol qilish mumkin.

3. Navoiy dasxatini marhuma Navoiyshunos olim Suyuma G‘aniyeva 1991-yil mustaqillik sovg‘asi sifatida Eronning “Ko‘hi Guliston” muzeyidan olib kelgan. Suyuma opagacha bu dasxatni juda ko‘plab Navoiyshunos olimlar, jumladan, Hamid Sulaymon ham izlagan bo‘lib, dasxatni topishning iloji yo‘q degan xulosaga kelgan.

4. Navoiy muhriga qanday satrlar bitilganini bilasizmi?

Navoiy muhriga arab harflari bilan “Sen bu dunyoda bir yo‘lovchidek, bir faqirdek yashagin, faqir Navoiy”, degan satrlar bitilgan ekan.

5. Ilk robotlar haqida Navoiy yozib qoldirgan desam ishonasizmi? U Farhod va Shirin dostonida:

Bo‘lur, darvoza ichra oshkoro,

Temir jismiki qilmish paykar aro.

Ya’ni, odamga juda o‘xshash bo‘lgan temir tanning ichi quvvatga to‘ladir, deya yozib qoldirgan.

6. Televizorni kim kashf qilgan? Graboviskiy va Belyaniskiylarmi? Yo‘q, Alisher Navoiy o‘zining Farhod va Shirin dostonida:

G‘aroyib ko‘p huvaydo bo‘lg‘usidir,

                      Basanda shakl paydo bo‘lg‘usidir,- deya yozadi.

Ya’ni, g‘aroyib jism ichida turli shakllar paydo bo‘ladi. Uning nomi oynaijahon deb nomlanadi.

7. 5 asr oldin divegatel, ya’ni motor haqida kim ham o‘ylabdi deysiz? Shubhasiz, Navoiy:

Kishi hayrati birla jumbush namoil,

Ul otashgoh ichra harorat fuzoy.

Ya’ni, odam gavdasiga o‘xshaydigan narsa ichida olov yonib, harorat yetiladi.   

8. Navoiy lift va eskalatorning ishlash tizimi haqida yozganida amerikalik kashfiyotchi Jessi Renodan nom-nishon ham yo‘q edi. Uning“Sabbai sayyor” dostonida shunday misralar bor:  

Poyalar mahdamida bo‘lgay past,

Aylagay bir-birining yuziga nishast.

Ya’ni, shoh bu taxtga chiqadigan bo‘lsa, tillapoyalar unga tomon pasayib, yoki ko‘tarilib bir-birining ustiga yotadi.

9. Navoiy 5 asr oldin svetofor haqida aytib o‘tgan:

Hilqatikim to aylamish jonon qizil, sarig‘, yashil,

Shulayi ohim chiqar, har on qizil,  sarig‘, yashil.

U payt avtomobillar bo‘lmagan, shuning uchun Navoiy bu ranglarda yor kayfiyatini ifodalagan, xolos.

10. Portlovchi modda-bomba ham Navoiyning g‘oyasi desam ishonavering. Shoir:

Borib tushdi ado arosig‘a chust,

Azim un chiqardi tegib yerga rust.

Ya’ni, koptoksimon jism yerga tushib o‘zidan daxshatli sado chiqardi.

Yuqoridagi misollardan shuni anglaymizki, avval g‘oyalar, keyin ixtirolar paydo bo‘lgan!

 

Tayyorladi: Sabohat Saidrizo


Ilm-fan


														
														“Vampir ko‘rshapalak”larning qonini energiya manbayi sifatida ishlatish mumkin” – olimlar

“Vampir ko‘rshapalak”larning qonini energiya manbayi sifatida ishlatish mumkin” – olimlar

Kanadalik olimlar ko‘rshapalaklar ustida tadqiqot o‘tkazishdi va “vampir ko‘rshapalaklar” o‘z o‘ljasining qoni yordamida ene…
12:30 / 11.11.2024

														
														Olimlar suv va havodan kimyoviy moddalarni yaratishga muvaffaq bo‘lishdi

Olimlar suv va havodan kimyoviy moddalarni yaratishga muvaffaq bo‘lishdi

South China Morning Post nashrining xabar berishicha, xitoylik olimlar suv va havodan boshqa kimyoviy moddalarni yaratishga …
17:13 / 26.10.2024

														
														Olimlar tomonidan miyaning 3D atlasi yaratildi

Olimlar tomonidan miyaning 3D atlasi yaratildi

Ushbu atlas sut emizuvchilarning butun miyasini embryonal bosqichlarda va erta postnatal davrda batafsil o‘rganish imkonini …
10:26 / 26.10.2024

														
														Endi shifokorlarga rentgen tasvirlari orqali suyaklar sinishini aniqlashda sun’iy intellekt yordam beradi

Endi shifokorlarga rentgen tasvirlari orqali suyaklar sinishini aniqlashda sun’iy intellekt yordam beradi

Britaniya Milliy sog‘liqni saqlash va tibbiy yordamni takomillashtirish instituti (NICE) sun’iy intellekt rentgen tasvirlari…
12:22 / 23.10.2024

														
														“Mikroblar endi antiseptiklar bilan oziqlanmoqda” – Tadqiqotchilar

“Mikroblar endi antiseptiklar bilan oziqlanmoqda” – Tadqiqotchilar

Xian Jiantong-Liverpul universiteti mutaxassislari tomonidan tadqiqot o‘tkazilganda, xitoylik olimlar noodatiy holatga duch …
10:22 / 19.10.2024

														
														Og‘izdagi bakteriyalar bilan bosh va bo‘yin saratoni o‘rtasida bog‘liqlik aniqlandi

Og‘izdagi bakteriyalar bilan bosh va bo‘yin saratoni o‘rtasida bog‘liqlik aniqlandi

Olimlar yangi tadqiqot o‘tkazishdi. Unda og‘iz bo‘shlig‘ida ko‘payadigan bakteriyalar bosh va bo‘yin saratoni rivojlanish xa…
09:53 / 02.10.2024

														
														Shvetsiyalik olimlar saratonni davolashning yangi yo‘lini topishdi

Shvetsiyalik olimlar saratonni davolashning yangi yo‘lini topishdi

Olimlar saraton hujayralarini qayta dasturlash usuli ustida ish olib borishdi. Bu yo‘l bilan xavfli hujayralarni onkologik o…
10:36 / 30.09.2024

														
														Yerda vaqtincha “ikkinchi Oy” paydo bo‘ladi

Yerda vaqtincha “ikkinchi Oy” paydo bo‘ladi

Bu haqda “The Guardian” nashri xabar berdi.
17:24 / 22.09.2024

														
														Robert  Oppengeymer. Atom bombasining otasi

Robert Oppengeymer. Atom bombasining otasi

Sizga taqdim etmoqchi bo‘lgan bugungi maqolamizda ushbu daho insonning hayoti, atom bombasining kashf qilinishi va boshqa bi…
17:14 / 15.09.2024

														
														Pavel Durov Nobel mukofotini qo‘lga kiritishi mumkin

Pavel Durov Nobel mukofotini qo‘lga kiritishi mumkin

Konstantin Klimenko Pavel Durovni Tinchlik bo‘yicha Nobel mukofotiga rasman nomzod qilib ko‘rsatdi.
11:10 / 28.08.2024

Bu ham qiziq

Navoiyda 30 gektar yer maydonini sotmoqchi bo‘lgan MCHJ rahbari qo‘lga olindi

Navoiyda 30 gektar yer maydonini sotmoqchi bo‘lgan MCHJ rahbari qo‘lga olindi

Mazkur holat yuzasidan Jinoyat kodeksining 168-moddasi (firibgarlik) bilan jinoyat ishi qo‘zg‘atilib, tergov harakatlari o‘t…
18:28 / 14.01.2025
Istanbulda 5 nafar o‘zbekistonlik qalbaki alkogol sababli vafot etdi

Istanbulda 5 nafar o‘zbekistonlik qalbaki alkogol sababli vafot etdi

Bu haqda O‘zbekiston Respublikasining Istanbul shahridagi Bosh konsulxonasi matbuot xizmati xabar berdi.
21:47 / 14.01.2025
Tadbirkor Ilon Mask TikTok’ni sotib olishi mumkin

Tadbirkor Ilon Mask TikTok’ni sotib olishi mumkin

Bloomberg xabariga ko‘ra, Xitoy hukumati AQShda TikTok bloklanishining oldini olish uchun ijtimoiy tarmoqning Amerikadagi bo…
13:25 / 14.01.2025
Avtobus yo‘laklarida boshqa transport vositalari harakatlansa javobgarlikka tortiladi

Avtobus yo‘laklarida boshqa transport vositalari harakatlansa javobgarlikka tortiladi

Deputatlar avtobus uchun ajratilgan yo‘laklarda boshqa transport vositalari harakatlangani uchun javobgarlik ko‘zda tutilgan…
12:51 / 14.01.2025
Ilm-fan “otalari”

Ilm-fan “otalari”

Ilm-fan otalari tarix kitoblaridagi shunchaki nomlar emas. Ular g‘oyalari bilan insoniyat sivilizatsiyasiga hissa qo‘shgan o…
12:11 / 15.01.2025
Kaliforniyadagi yong‘in zarari 275 mlrd dollarga baholanmoqda

Kaliforniyadagi yong‘in zarari 275 mlrd dollarga baholanmoqda

So‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, olov 160 kilometr kvadratdan ortiq maydonga tarqalgan.
10:43 / 15.01.2025
Navoiy viloyatida 30 gektar yer maydonini sotmoqchi bo‘lgan rahbar ushlandi

Navoiy viloyatida 30 gektar yer maydonini sotmoqchi bo‘lgan rahbar ushlandi

Bu haqda Prokuratura Departamenti xabar bermoqda.
12:49 / 14.01.2025
Saida Mirziyoyeva BAAda nufuzli mukofotni qo‘lga kiritgan Prezident maktabi o‘quvchilarini tabrikladi

Saida Mirziyoyeva BAAda nufuzli mukofotni qo‘lga kiritgan Prezident maktabi o‘quvchilarini tabrikladi

oshkent shahridagi Prezident maktabi Shayx Zoid Ol Nahayon nomidagi nufuzli mukofotning “Global o‘rta maktablar” nominatsiya…
22:27 / 14.01.2025
Isroil va XAMAS G‘azo bo‘yicha kelishuvga erishdi

Isroil va XAMAS G‘azo bo‘yicha kelishuvga erishdi

Bu haqda The Times of Israel xabar bermoqda.
11:35 / 15.01.2025
Rasman. Bellator Ligasi tugatildi

Rasman. Bellator Ligasi tugatildi

Born Rebni tomonidan 2008-yilda asos solingan Bellator (aralash jang san’ati) Ligasi endi yo‘q.
10:44 / 15.01.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!