Kichik shahar yoki butun mamlakat hududida uyushgan jinoyatchilik bilan shug‘ullanuvchi mafiya to‘dasi haqidagi filmlar barcha davrlarda tomoshabinlar e’tirofiga sazovor bo‘lgan. Ushbu maqola orqali dunyo tarixidagi ushbu mavzuda suratga olingan eng yaxshi filmlar haqida ma’lumot beramiz.

1. “Cho‘qintirgan ota”

Suratga olingan yili: AQSH, Italiya, 1972 yil.
Janr: Epik gangster dramasi.
Davomiyligi: 175 daqiqa.

Frensis Ford Koppola suratga olgan film Korleone mafiya oilasi haqida. Hamma xudojo‘y ota, deb ataydigan Don Vito urug‘ boshlig‘ining qiziga uylanadi. Shu bilan birga, uning sevimli o‘g‘li Maykl urushdan keyin uyiga qaytadi. Ikkinchisi otasining qora ishlariga hech qanday aloqasi bo‘lishni xohlamaydi. Biroq, Vito Korleonega qilingan suiqasd hamma narsani o‘zgartiradi.

“Cho‘qintirgan ota” nafaqat namunali mafiya filmi, balki kino tarixidagi eng dahshatli o‘zgarishlardan birining namunasi hisoblanadi. Mashhur aktyor Al Pachino kamtarin yigit, sharoit ta’sirida shafqatsiz va sovuqqon mafiya boshlig‘iga aylanadigan urush qahramoni rolini ijro etgan.

Koppola tomonidan suratga olingan trilogiya tomoshabinlarga unutilmas personajlar, afsonaviy sahnalar (masalan, otning boshi bilan mashhur epizod) taqdim etdi va jozibali sitatalar bilan yodda qoldi: “Men unga rad eta olmaydigan taklif bildiraman”, “Do‘stlaringizni yaqin tuting chunki sizning dushmanlaringiz yanada yaqinroqda” va hokazo.

Film amerikalik yozuvchi Mario Pyuzoning xuddi shu nomdagi asari voqealari asosida sahnalashtirilgan. 1972 va 1974 yilda premyera qilingan dastlabki ikkita film Oskar mukofotiga sazovor bo‘lgan.

2. “Chandiq”

Suratga olingan yili: AQSH, 1983 yil.
Janr: Jinoiy drama.
Davomiyligi: 170 daqiqa.

Kubalik jinoyatchi Toni Montana jinoiy o‘tmish bilan xayrlashib, yangi hayot boshlamoqchi. Ammo sharoitlar qahramonni yana qora ishlarga aralashishga majbur qiladi. Qo‘rqmaslik va po‘lat nervlari Toniga tezda Mayamidagi yer osti dunyosining eng yuqori cho‘qqisiga ko‘tarilish imkonini beradi.

Brayan De Palmaning ushbu filmida Al Pachino tomonidan yaratilgan obraz – Ford Koppolaning davr yaratuvchi trilogiyasidagi olijanob Sitsiliya mafiyasi Maykl Korleonedan juda farq qiladi. Toni Montana nomi deyarli film nomiga aylandi. Bu belgi boylik va cheksiz kuchni xohlaydi, u shubhali yo‘llar bilan o‘z maqsadlariga qiyinchiliksiz erishadi.

3. “Bir kuni Amerikada”

Suratga olingan yili: AQSH, Italiya, 1984 yil.
Janr: Jinoiy, tarixiy drama.
Davomiyligi: 229 daqiqa.

Nudls laqabli Devid Aaronsonning ko‘zi bilan ko‘rsatilgan yarim asrlik tarix Nyu-Yorkning yahudiylar kvartalida ochiladi. O‘smirlar to‘dasi bosqichma-bosqich taqiqlar davrining yer osti dunyosi qirollariga aylanadi.

Serxio Leone rejissyorligidagi film tanqidchilar va tomoshabinlar tomonidan darhol tan olinmadi. Gap shundaki, Qo‘shma Shtatlarda ijara uchun syenzura kartina voqealarini yo‘qqa chiqardi. Shu tarzda buzib ko‘rsatilgan lenta muallifning butun niyatini barbod qildi.

Rejissyorning versiyasi jinoyat janridagi eng yaxshi filmlardan biri hisoblanadi va taqdiri og‘ir bo‘lgan yomon odam – Devid Aaronson rolini Robert De Niro ijro etgan.

4. “Bronks hikoyasi”

Suratga olingan yili: AQSH, 1993 yil.
Janr: Jinoiy drama.
Davomiyligi: 121 daqiqa.

Bronksdagi italyan mafiya guruhining rahbari Sonni kunduz kuni bir odamni o‘ldiradi. To‘qqiz yoshli Kalogero jinoyatning tasodifiy guvohiga aylanadi. Biroq, bola qotil kim ekanini hokimiyat vakillariga yetkazmaydi va shuning uchun mafiya rahbarining sevimlisiga aylanadi. Ammo Kalogeroning otasi – oddiy avtobus haydovchisi buni ma’qullamaydi.

Robert De Nironing rejissyorlik debyuti bir vaqtning o‘zida e’tiborga olinmagan va mukofotlarga sazovor bo‘lmagan, ammo bu uni ahamiyatli va qiziqarli film suratga olishiga to‘sqinlik qilmagan. Bu tanlovning jiddiyligi va oqibatlari, ota-onalar va bolalar o‘rtasidagi munosabatlarning murakkabligi, ba’zan juda qiyin bo‘lgan xatolarning og‘ir badalini to‘lash haqidagi jiddiy hikoyadir.

5. “Jinoiy uydirma”

Suratga olingan yili: AQSH, 1994 yil.
Janr: Jinoyat, qora yumor.
Davomiyligi: 154 daqiqa.

Bezorilar Vinsent Vega va Jyul Uinfild janglar orasida falsafiy suhbatlar olib borishadi. Ayni paytda, ularning sirli xo‘jayini Marsellus Uolles bokschi Batch bilan jangni muhokama qiladi. Vinsent ham muhim topshiriqni bajarishi kerak – Marsellusning tannoz xotinining ko‘nglini olish. Buning uchun “Chaka Berri”ga raqs tushish eng yaxshi variant hisoblanadi.

Kventin Tarantino kino olamida postmodernizmning taniqli vakili hisoblanadi. Rejissyor shu kabi janrdagi filmlardan ilhom olishni yaxshi ko‘radi. Shuning uchun, uning kartinalari, go‘yo diniy hikoyalar asosida to‘qilgan.

Shu bilan birga, Tarantino filmlarining o‘zi ham diniy maqomga ega bo‘ladi. Xullas, “Jinoiy uydirma” filmidagi sahnalar deyarli har bir kino ishqiboziga tanish, xoh u restorandagi mahalliy raqs tanlovida o‘yinga tushish, xoh Yevropa va Amerika o‘rtasidagi madaniy farqlar haqida gapirish bo‘lsin va hokazo.

6. “Nyu-York to‘dalari”

Suratga olingan yili: AQSH, 2002 yil
Janr: Jinoiy, tarixiy drama.
Davomiyligi: 167 daqiqa.

Film voqealari Nyu-Yorkda XIX asr o‘rtalarida bo‘lib o‘tadi. Quyi Manxetten mahalliy amerikaliklar va irlandiyalik muhojirlar to‘dalari uchun jang maydoniga aylanadi.

Qassob laqabli mahalliy to‘daning yetakchisi irlandlar yo‘lboshchisini o‘ldiradi. Shundan so‘ng, marhumning kichkina o‘g‘li uzoq vaqt davomida axloq tuzatish muassasasida qoladi. Ko‘p yillar o‘tgach, yigit otasi uchun qasos olish maqsadida o‘z ona hududiga qaytadi.

Skorsezening jinoyat haqidagi filmlarining har biri o‘ziga xos tarzda diqqatga sazovordir, ammo aynan “Nyu-York to‘dalari” tarixiy dramasida usta – Di Kaprio bilan samarali hamkorlikni boshlagan. U “Aviator”, “Murtadlar”, “La’natlangan orol” va “Uoll strit bo‘risi” filmlari bilan davom etdi.

7. “Murtadlar”

Suratga olingan yili: AQSH, 2006 yil
Janr: Jinoiy drama, triller.
Davomiyligi: 151 daqiqa.

Polisiya akademiyasining ikki bitiruvchisi barrikadalarning qarama-qarshi tomonida o‘z hayotini davom ettirdi. Kolin Sallivan – huquqni muhofaza qilish organlari safiga kiritilgan mafiya vakili, Billi Kostigan – mafiya ichiga yuborilgan polisiyachi. Ularning ikkalasi ham bir-birini yo‘q qilish yo‘llarini qidiradi, lekin asta-sekin buzilgan haqiqatdagi mavjudlik personajlarning ichki dunyosini o‘zgartiradi.

Gonkong kino ijodkorlari tomonidan suratga olingan “Jahannam voqealari” filmining Gollivudga moslashuvi muvaffaqqiyatli bo‘ldi va ko‘plab mukofotlarga sazovor bo‘ldi. Aynan “Murtadlar” filmi uchun Martin Skorseze o‘zining birinchi va hozirgacha yagona rejissyorlik “Oskar”ini oldi.

Filmda Mett Deymon, Leanardo Di Kaprio, Mark Uolberg singari mashhur aktyorlar rol ijro etgan.

8. “Bosqinchi”

Suratga olingan yili: AQSH, 2007 yil.
Janr: Jinoiy, biografik drama.
Davomiyligi: 157 daqiqa.

Katta xo‘jayin, Garlem mafiyasining boshlig‘i vafotidan so‘ng, Frenk Lukas o‘zining giyohvandlik kartelini yaratishga qaror qiladi. U muvaffaqiyatga erishadi: qahramon kontrabandaning noyob usulidan foydalangan holda geroinni bevosita Janubi-Sharqiy Osiyodan import qiladi. Lukasning ishlari tez sur’atlar bilan rivojlanadi, ammo prinsipial va halol polisiyachi Richi Roberts bu qonunsizlikni to‘xtatish niyatida bo‘ladi.

Filmda ba’zi yorqin kino yulduzlari ishtirok etgan. Masalan rejissyor kursida Ridli Skott paydo bo‘ldi, asosiy rollarni Rassell Krou (“Gladiator”) va Denzel Vashington (“Mashg‘ulot kuni”) va Chivetel Ejiofor (“12 yil qulliqda”), Idris Elba (“Luzer”) singari aktyorlar ijro etgan. Biroz ajablanarli tomoni shundaki narkobaron va polisiyachi o‘rtasidagi aql bovar qilmaydigan do‘stlik hikoyasi haqiqiy voqealarga asoslangan. Ma’lumotlarga ko‘ra rejissyor Ridli Skotga hatto haqiqiy Richi Roberts va Frenk Lukas ham maslahat bergan.

• Kino
• Oskar
• aktyor
• gollivud