$
12844.21 UZS
-11.72
127.35 UZS
-0.81
13508.26 UZS
-62.46
14° Kechasi

Ikkinchi jahon urushida yuzdan ortiq fashistni yo‘q qilgan o‘zbekistonlik "snayper" qiz haqida bilasizmi?

10:21 / 07.05.2022

Dunyoda urushdan koʻra yomon narsa boʻlmasa kerak. Urush yosh-u qarini, erkagu ayollarni birday oʻz domiga tortuvchi ofat. Ikkinchi jahon urushi boshlanishi bilan Markaziy Osiyo respublikalari, xususan Oʻzbekistondan millionlab insonlar frontga yoʻl oldi. Shular orasida aktrisa boʻlish orzusida Moskvada tahsil olayotgan, endigina 18 bahorni koʻrgan oʻzbekistonlik Zebo Gʻaniyeva ham bor edi.

Zebo Gʻaniyeva nozik xilqat vakili boʻlishiga qaramay, qoʻliga KO-91/30 rusumli snayper miltigʻini olib, Moskva mudofaasida koʻrsatgan jasoratlari tillarda doston boʻldi. Qahramonimiz oʻz jonini xavf ostida qoldirib, razvedkachilar safida 12 marta “til” (dushmaning rejalarini bilib olish uchun tirik asir tutib kelish) operatsiyalarida ishtirok etib shuhrat qozondi. Zebo Gʻaniyeva 33 marotaba jarrohlik stoliga yotib, oʻlimdan qoldi.

Bugungi maqolamizda nozik xilqat vakili boʻlishiga qaramay Ikkinchi jahon urushida qatnashib, jasorat koʻrsatgan oʻzbekistonlik merganchi qiz Zebo Gʻaniyeva haqida soʻz yuritamiz.

Yoshlik

Zebo Gʻaniyeva 1923-yil 20-avgust kuni dunyoga kelgan. Uning qayerda dunyo kelganligi haqida turli bahslar mavjud. Baʼzi tarix adabiyotlarida, u Ozarbayjonda tugʻilgani qayd etilgan. Boshqa maʼlumotlarda esa Zebo Gʻaniyevaning dunyoga kelgan joyi Sirdaryo viloyati Guliston shahri ekani yozilgan.

Uning otasi Gʻaniyev Pasha ozarbayjonlik boʻlib, Shamaxa shahrida tugʻilgan. Gʻaniyev Pasha 1902-yilda Ozarbayjonda yuz bergan kuchli yer silkinishidan soʻng vatanni tashlab Oʻzbekistonga keladi. U shu yerda boʻlajak umr yoʻldoshi Komilani uchratib, u bilan turmush quradi. Tez orada oilada qiz farzand dunyoga keldi. Ona oʻz qiziga Zebo deb ism qoʻydi. 

1933-yilda oila Bokuga koʻchib oʻtdi. Gʻaniyev Pasha oʻqituvchi va tarjimon boʻlib faoliyat yuritar edi. Komila opa esa ayollar huquqini himoya qilish qoʻmitasida ishlardi.

1937-yilda Stalin qatagʻonining qonli tigʻlari bu oilani ham chetlab oʻtmadi. Zebo Gʻaniyevaning onasi Komila opa hibsga olindi va xalq dushmani sifatida otib tashlanadi. Tez orada qahramonimizning otasi ham qoʻlga olinib, sudsiz otib tashlandi. Shundan soʻng Zebo Gʻaniyeva balogʻatga yemasdan turib, ota-onasidan judo boʻladi. Oʻsha vaqtda u endigina 14 yoshda edi.

14 yoshli qahramonimizning peshonasiga “xalq dushmanining farzandi”, degan tamgʻa bosildi. U Turkmaniston orqali Oʻzbekistonga qaytishga muvaffaq boʻladi. Zebo Gʻaniyeva bu yerda onasining qarindoshlari bilan hayot kechira boshladi. Qahramonimiz maktab davrida sharq raqsini oʻrgandi. U maktabni tamomlagach, Toshkentdagi oʻzbek filarmoniyasining xoreografiya boʻlimiga oʻqishga kirdi va Tamaraxonimga shogird tushdi.

Orzularning chilparchin boʻlishi

Tamaraxonim oʻz shogirdi Zebo Gʻaniyevaning oʻqishni Moskva sanʼat institutida davom ettirishiga yordam berdi. Qahramonimiz katta orzular bilan Moskvaga keldi. Biroq 1941-yil 22-iyun kuni erta tongda Germaniyaning Sovet Ittifoqiga hujum qilishi yoshgina qizaloqning orzularni chilparchin qildi. Oʻsha vaqtda Zebo Gʻaniyeva 16 yoshda edi.

Fashistlar qisqa vaqt ichida Moskva ostonasida paydo boʻldi. Zebo Gʻaniyeva yosh boʻlishiga qaramay chaqiruv punktiga boradi. Biroq qizlarni 18 yoshdan armiyaga qabul qilinayotgani uchun unga rad javobini beriladi. Shunda soʻng qahramonimiz hamshiralik kursida oʻqib, jangda yaralangan askarlarga shifo ulashadi. Harbiy tayyorgarlik vaqtida Zebo Gʻaniyeva oʻzining merganlik mahoratini namoyish etadi. Shundan soʻng u merganlik kursiga yuborildi.

Nihoyat, 1942-yilda Zebo Gʻaniyeva jang qilish uchun Shimoliy-Gʻarbiy frontga yetib keldi. U tez-tez razvedkaga ham borib turdi. Kunlarning birida Gʻaniyeva bilan dugonasi Nina Soloveyga ochiq maydonga chiqish, emaklagan holda nemis handaqlariga yaqinlashib borish hamda u yerda nimalar boʻlayotganini bilib qaytish haqida buyruq berildi. Oʻshanda qishning eng sovuq pallasi edi. Qizlar oppoq xalatlarga oʻralib hech kimga sezdirmasdan maydonga chiqdilar-da, ertalab soat beshga yaqin dushman handaqlariga yetib bordilar. Ular sakkiz soat sovuqda qimir etmay, ovoz chiqarmay yotadi. Diviziyadagilar esa qizlar sovuqda qotib qolishdi, deb oʻylashadi. Qorongʻi tushgach, har ikkisi yana emaklab ortga qaytib keladi.

Oʻsha qishning oʻzida Zebo Gʻaniyeva 16 marta razvedkaga bordi, dushman haqida muhim maʼlumotlar olib keldi. Razvedkalar oraligʻidagi tanaffus paytlarida esa qoʻlga mergan miltigʻini olib ochiq marraga chiqar va fashistlarni qiyratar edi. Qahramonimiz butun urush davomida 129 ta fashistni yoʻq qildi. Zebo Gʻaniyeva 1941–1943–yillar oraligʻida 33 marotaba takror va takror yaralandi. Ilk jarohatdan soʻng raqsga tushishni sevuvchi, quvnoq qizdan asar ham qolmadi. Endi Zebo Gʻaniyeva hayotga oʻzgacha koʻz bilan qarashni boshladi. U oʻz hayoti haqida koʻproq qaygʻurib, hayotning har bir soniyasini qadriga yetishni oʻrgandi. 

Jarohat va uyga qaytish

1942-yilning 23-may kuni Leningrad oblastidagi Vragovo qishlogʻida Zebo Gʻaniyeva haqiqiy qahramonlik koʻrsatdi. U tepalikda merganlik pozitsiyasini egallab turganida nemislar qishloqni tashlab chiqa boshlaydi. Qahramonimiz oʻz sheriklari bilan ularni oʻqqa tutadi va olti fashistni yer tishlatadi. Bu paytda qishloqda jang olib borayotgan leytenant Marchenko koʻmak soʻraydi va Zebo Gʻaniyeva safdoshlari bilan qishloq tomon yuguradi. Shu payt panada oʻrnashib olgan fashist ularni oʻqqa tutadi. Zebo javob oʻqi bilan avtomatchini tinchitadi. Biroq shu payt yoʻllangan minomyot zarbalaridan keyingi oskolkalardan qattiq yaralanadi va hushini yoʻqotadi.

Zebo Gʻaniyevaning doʻstlari – Nina Solovey, Fedor Kirillov va Yakov Kolyakolar jang maydonidan olib chiqadilar. Moʻjiza tufayli aynan shu paytda Moskvaga uchayotgan samolyotga Zeboni chiqarib yuboradilar. Moskvadagi gospitalda unga eng yaxshi shifokorlar gʻamxoʻrlik qilishadi. Prezidium raisi Nikolay Shvernikning turmush oʻrtogʻi Mariya Shvernik shaxsan oʻzi qoni zararlangan, ogʻir ahvoldagi Zeboni 11 oy davomida parvarishlaydi. Zebo Gʻaniyeva sogʻayganida Mariya Shvernik unga “barcha ayollar oʻz farzandlarini 9 oy koʻtarib yuradilar va tugʻadilar, men esa seni 11 oy koʻtardim”, deya hazillashadi. Keyinchalik Zebo Shverniklar xonadonining tutingan qiziga aylanadi.

Zebo Gʻaniyevani “Sovet Ittifoqi qahramoni” unvoniga tavsiya etishgan ekan. Biroq “xalq dushmanining farzandi”, degan oʻchmas tamgʻa tufayli uning hujjatlari yuqorida ushlab qolindi.

Osuda hayot

Urushdan keyin Zebo Gʻaniyeva yana sanʼatga qaytdi va “Oʻzbekfilm” durdonasiga aylangan “Tohir va Zuhra” filmida Xorazmning goʻzal malikasi Mohim rolini oʻynadi. Biroq urushdan orttirilgan jarohatlar oʻz asoratlarini namoyish qilmasdan qolmadi. Afsuski, bu film uning hayotidagi birinchi va soʻnggi film boʻlib qoldi. Lekin bu roʻl qahramonimizga baxt olib keldi. Mashhur diplomati Tofik Qodirov ekran orqali Zebo Gʻaniyevani koʻrib qolib, uni uchrashuvga taklif etadi.

Qahramonimiz Ozarbayjon diplomati Tofik Qodirovga turmushga chiqdi va oʻgʻil farzandlik boʻldi. Keyinchalik tarix bilan shugʻullangan Zebo Gʻaniyeva sharqshunoslik fanlari doktori, professor darajasiga koʻtarildi.

Ikkinchi jahon urushidagi xizmatlari uchun oʻzbek qizi “Moskva mudofaasi uchun”, “Qizil bayroq”, “Qizil yulduz” ordeni hamda I darajali “Ulugʻ vatan urushi” ordenlari bilan mukofotlandi. Uzoq va mazmunli 87 yil umr koʻrgan Zebo Gʻaniyeva 2010-yilda Moskvada vafot etdi.


Qiziqarli


														
														2024-yilning eng yaxshi pishlog‘i aniqlandi

2024-yilning eng yaxshi pishlog‘i aniqlandi

“Yilning eng yaxshi pishlog‘i” nomli an’anaviy xalqaro tanlov Portugaliyaning Vizeu shahrida o‘tkazildi.
10:26 / 20.11.2024

														
														“Titanik”dagi kapitanning soati auksionda sotildi

“Titanik”dagi kapitanning soati auksionda sotildi

Henry Aldridge and Son auksion uyining xabar berishicha, “Titanik”ning 700 dan ortiq yo‘lovchisini qutqargan “Karpatiya” kem…
10:22 / 18.11.2024

														
														Dunyodagi eng qimmat zumrad kimoshdi savdosida sotildi

Dunyodagi eng qimmat zumrad kimoshdi savdosida sotildi

CBS News nashrining xabar berishicha, shahzoda Sadriddin Og‘axon III ning Cartier broshidan zumradlari kimoshdi savdosida so…
09:34 / 16.11.2024

														
														Qo‘shni davlatda 85 mln yillik dinozavr qoldiqlari topildi

Qo‘shni davlatda 85 mln yillik dinozavr qoldiqlari topildi

Tojikistonning So‘g‘d viloyati Kansay qishlog‘ida dinozavrlarning boy majmuasi, terizinozavrlar qoldiqlari topildi.
10:00 / 13.11.2024

														
														Marsda qadimiy okean izlari topildi

Marsda qadimiy okean izlari topildi

Xitoylik planetologlar “Chjunjun” marsoxodi Mars sayyorasida taxminan 3,5 milliard yil oldin ulkan okean bo‘lganini tasdiqlo…
09:54 / 11.11.2024

														
														Amir Temur hayoti haqida eski qo‘lyozma topildi

Amir Temur hayoti haqida eski qo‘lyozma topildi

Bu haqda Tojikiston Milliy universiteti professori, filologiya fanlari doktori Badriddin Maqsudov ma’lum qildi. Qo‘lyozma To…
12:25 / 10.11.2024

														
														132 yil oldin yozilgan maktub topildi

132 yil oldin yozilgan maktub topildi

BBC nashrining xabar berishicha, Shotlandiya janubidagi Korsvoll mayog‘i devorlari ostidan ichida 132 yil avval yozilgan mak…
12:20 / 10.11.2024

														
														Hyundai yangi texnologik tankni taqdim etdi

Hyundai yangi texnologik tankni taqdim etdi

Hyundai kompaniyasi yaqinda vodorod dvigateliga ega bo‘lgan, dron va avtopilot funksiyasi bilan jihozlangan yangi turdagi “H…
09:29 / 06.11.2024

														
														Velosiped haydayotganda telefondan foydalangan shaxslar endi qamaladi

Velosiped haydayotganda telefondan foydalangan shaxslar endi qamaladi

BBCning ma’lumotiga ko‘ra, endi Yaponiyada velosiped haydab ketayotib, mobil telefondan foydalangan fuqarolar olti oygacha q…
16:44 / 04.11.2024

														
														Elektromobillar uchun g‘ildirakli poverbanklar yaratildi

Elektromobillar uchun g‘ildirakli poverbanklar yaratildi

Xitoyning Wuling kompaniyasi elektromobillar uchun o‘ziyurar zaryadlash qurilmasining prototipini taqdim qildi.
12:33 / 03.11.2024

Bu ham qiziq

Isroil falastinlik bolalarni qamoqxonalarda saqlamoqda

Isroil falastinlik bolalarni qamoqxonalarda saqlamoqda

Falastin asirlari ishlari bo‘yicha komissiyasi Isroil qamoqxonalarida 270 nafar falastinlik bolaning qo‘lga olingani haqidag…
09:08 / 21.11.2024
Ukrainadagi vaziyat sabab To‘qayev mamlakatni harbiy shay holatga keltirmoqda

Ukrainadagi vaziyat sabab To‘qayev mamlakatni harbiy shay holatga keltirmoqda

Bu haqda, Qozog‘iston Respublikasi Prezidenti axborot xizmati xabar bermoqda.
12:01 / 22.11.2024
Gaz xarajatlarini onlayn kuzatish imkonini beruvchi mobil ilova ishga tushirildi

Gaz xarajatlarini onlayn kuzatish imkonini beruvchi mobil ilova ishga tushirildi

“Hududgaztaʼminot” AJ tomonidan aholi isteʼmolchilarining tabiiy gaz sarfi va xarajatlarini onlayn kuzatish imkonini beruvch…
14:24 / 21.11.2024
Avstraliyada 16 yoshga to‘lmagan bolalarga ijtimoiy tarmoqlardan foydalanish taqiqlanadi

Avstraliyada 16 yoshga to‘lmagan bolalarga ijtimoiy tarmoqlardan foydalanish taqiqlanadi

Bu haqda mamlakat bosh vaziri Entoni Albanese rasmiy veb-saytida xabar berilgan.
18:27 / 21.11.2024
Raqobat qo‘mitasi BFQ reklamasi bilan shug‘ullanayotganlarni ogohlantirdi

Raqobat qo‘mitasi BFQ reklamasi bilan shug‘ullanayotganlarni ogohlantirdi

Shu sabab qo‘mita ushbu mahsulotlar savdosi bilan shug‘ullanayotganlarni ogohlantirdi.
10:58 / 21.11.2024
Yangi Zelandiya “Hizbulloh”ni terrorchi tashkilot sifatida tan oldi

Yangi Zelandiya “Hizbulloh”ni terrorchi tashkilot sifatida tan oldi

Yangi Zelandiya Eron tomonidan qo‘llab-quvvatlanadigan Qurolli va siyosiy guruh “Hizbulloh”ni terroristik tashkilot deb belg…
09:31 / 21.11.2024
AQSh Ukrainaga eski ATACMS raketalarini sotgan

AQSh Ukrainaga eski ATACMS raketalarini sotgan

AQSh harbiy byudjetini tahlil qilib, o‘z arsenalini modernizatsiya qilish uchun Kiyevga eskirgan ATACMS raketalarini yuborga…
11:34 / 21.11.2024
Turkmanistonda “Made in Uzbekistan” ko‘rgazmasi bo‘lib o‘tmoqda

Turkmanistonda “Made in Uzbekistan” ko‘rgazmasi bo‘lib o‘tmoqda

O‘zbekiston milliy stendi xalqaro standartlarga javob beradigan innovatsion ishlanmalar va yuqori sifatli mahsulotlarni taqd…
20:52 / 20.11.2024
Toshkentda soxta IIO xodimlari ushlandi

Toshkentda soxta IIO xodimlari ushlandi

Muqaddam bir necha bor sudlangan bu ikki shaxs oldidan kuchli ta’sir qiluvchi doriga o‘xshash moddalar topilgan.
11:37 / 22.11.2024
O‘zbekiston Prezidenti Rossiya delegatsiyasini qabul qildi

O‘zbekiston Prezidenti Rossiya delegatsiyasini qabul qildi

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 21-noyabr kuni amaliy tashrif bilan mamlakatimizda bo‘lib turgan Ross…
18:42 / 21.11.2024

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!