$
12790.12 UZS
-4.9
130.03 UZS
-1.59
13936.11 UZS
42
18° Kechasi 12°

Mangu jasorat timsoli — Sobir Rahimovning shafqatsiz hayot yo‘li haqida

18:12 / 06.10.2024

Toshkent metropoliteni “Olmazor” bekatining sobiq nomi Sobir Rahimov edi. Keyingi bekat Sobir Rahimov deganda hech bo‘lmasa bir marta bu shaxs o‘zi kim ekan degan savol xayolingizdan o‘tgan bo‘lsa kerak.

O‘zbek va polyak xalqlarining qahramoni, “Temir general” deya tanilgan Sobir Rahimov 1902-yili 25-yanvarda (ba’zi ma’lumotlarga ko‘ra 1-yanvarda) Toshkentda dunyoga kelgan. Afsuski u to‘liq oilada boshqa bolalar kabi mehrga to‘yinib katta bo‘lmagan. Sobirning otasi Umar Rahim o‘g‘li tegirmonchi bo‘lgan va 1909-yili vafot etgan. Keyin u tikuvchiga shogirdlikka tushib, onasiga qarashgan.

Oradan yillar o‘tadi. 20 yoshdagi Sobirni harbiy xizmatga chaqirishadi. Bokudagi harbiy maktabni 1925-yili muvaffaqiyatli tugatadi. So‘ng Samarqanddagi O‘zbek otliq askarlar diviziyasida harbiy xizmatni o‘tashga kirishib ketadi. Ushbu diviziya sobiq ittifoqdagi eng ilg‘or va namunali harbiy qismlardan bo‘lib, unga mashhur sarkarda Mirkomil Mirsharipov qo‘mondonlik qilgan.

Uning hayoti bir tekisda davom etmagan. Sobir Rahimovni ham qamoqqa olishgan. Bu haqida Oyina.uz saytida tarix fanlari bo‘yicha falsafa doktori Bahrom Irzayev maqolasida shunday yozilgan: “1935-yil yanvardan diviziya qo‘mondonligiga I.V.Selivanov (1886–1942) tayinlanadi. Biroq, 19-O‘zbek tog‘-otliq diviziyasida I.V.Selivanov o‘zining tajangligi, axloqsiz tili bilan tez orada hurmatsizlanadi. U ahvolni tuzatish maqsadida ayrim mahalliy zobitlarni sotib olishga kirishadi. Jumladan, 1936-yil 30-aprelda Sobir Rahimovni ham bosmachilar bilan kurashda ko‘rsatgan qahramonliklari uchun deb “Qizil yulduz” ordeni bilan taqdirlaydi. Shunga qaramay u Selivanovning ordeniga uchib do‘stlariga xiyonat qilmadi va totalitar tuzumning qatag‘on ro‘yxatidan o‘rin oldi”.

1938-yil 17-mart kuni bitilgan order asosida Sobir Rahimov qamoqqa olinadi. Shaxsiy anketasiga ko‘ra bu vaqtda uning oila a’zolari sifatida turmush o‘rtog‘i Rahima Hasanova va uning onasi Shosiro‘y xonimlarning nomlari keltirilgan. U ilk so‘roqdayoq o‘ziga qo‘yilgan ayblovlarni mutloq rad etadi. Shunga qaramay, 1938-yil 28-mart kuni unga O‘zSSR JKning 57-(chet el josusi) va 67-(aksilinqilobiy tashkilot a’zosi) moddalarini qo‘llab hukm chiqarishadi. 1938-yil 1-apreldan tergovchilar undan aksilinqilobiy tashkilot a’zosi ekanligini tan olishini talab qiladi. U tahqir va qiynoqlarga sabot bilan bardosh beradi. 1938-yil 7-8-aprel kunlari tergovchi Vasilyev avval musht, so‘ng 1,20 metrlik metal kaltak bilan tinimsiz savalaydi. Shundan so‘ng 7 kun davomida tik oyoqda turg‘izib qo‘yib, muttasil jismoniy qiynoqlar qo‘llaydi. 15-aprel kuni aqldan ozish darajasiga kelgan Sobir Rahimov qo‘liga tutilgan qog‘ozlarga imzo chekadi va shu kuni uni kameraga sudrab olib kelishadi.

Sobir Rahimovni 1938-yil 19-may kuni yana tergovga chaqiradilar. Bu gal undan diviziyada mavjud aksilinqilobiy tashkilot a’zosisan va qolgan a’zolarning nomlarini ham keltirasan, deb talab qilishadi. U 19-O‘zbek tog‘-otliq diviziyasida hech qanday aksilinqilobiy tashkilot yo‘q deb javob beradi. Shundan so‘ng Vasilyev uni tahqirli so‘zlar bilan haqoratlab, “Mirsharopov marshi”ni kuylagansan, “Ruslar ustimizdan to‘la hukmronlik qilmoqchi, bu dayuslar bizni komandir sifatida tan olmayapti”, degansan, endi hammasiga javob berasan, deydi. Sobir birorta ayblovni tan olmasligini va biror joyga imzo chekmasligini ma’lum qiladi. 22-may kunidan boshlab yana 4 kun mobaynida tik oyoqda saqlab, qiynoqqa soladilar. Zulm va ochlikdan holsizlangan Sobir Rahimov 1938-yil 25-may kuni hushidan ketib yiqiladi.

1938-yil 12-sentyabr kuni yana so‘roqqa chaqiriladi. Bu gal uning oldiga guvoh Muhammad Ziyoyev degan kimsani keltirishadi. Yuzlashtirishda Muhammad Ziyoyev 1932-yil may oyida Samarqandda, aksilinqilobiy tashkilot yig‘inida uni ko‘rganligini aytadi. Sobir Rahimov indamay tinglaydi va o‘zining aynan o‘sha vaqtda Samarqandda emas, Toshkentda bo‘lganini isbotlab beradi. Bu gal ham ishi o‘xshamagan tergovchilar S.Rahimovni 14–19-sentyabr kunlari yana tik holatda, mislsiz qiynoqlarga soladi. Sobir Rahimov o‘ziga qo‘yilgan barcha bo‘htonlarni qat’iy rad etib, birorta ayblovni tan olmasligini ma’lum qiladi.

Sobir Rahimovning 1939-yil 30-aprel kuni Beriyaga yozgan arizasi, baxtli tasodifmi, uning qo‘liga yetib boradi. Mazkur ariza asosida 1939-yil 17-may kuni S.Rahimov ishi yuzasidan qayta tekshirishlar boshlanadi. 1939-yil 25-iyun kungi so‘roqda Sobir Rahimov o‘ziga nisbatan qilingan bo‘hton, noqonuniy qiynoq va tahqirlarni so‘zlaydi. 1939-yil 29-iyun kuni qayta tergov yakunlanib, unga qo‘yilgan O‘zSSR JKning 57-2, 63-, 65-, 67-moddalarida ko‘zda tutilgan jinoyatlar dalillar bilan isbotini topmagani uchun oqlashga qaror chiqariladi. 1939-yil 2-iyul kuni Sobir Rahimovdan qamoqda qo‘llanilgan qiynoqlar va so‘roqlarni mutloq sir tutishga so‘z beruvchi tilxat olinadi va turmadan chiqishi uchun talon beriladi.

1939-yil 9-oktyabr kuni Sobir Rahimov bilan birga Yo‘ldosh Shokirov, Solijon Meliyev, Ivan Anvarov, Qo‘shoq To‘xtaboyev, Abduqodir Abdurahimov, Mahmud Eshmatov, Hamid Ismoilov kabi qatag‘onga uchragan o‘zbek zobitlarining ozodlikka chiqqani qonuniylashtiriladi.

Sobir Rahimov uzoq davom etgan sarson-sargardonliklardan so‘ng, 1940-yil oxiriga kelib qurolli kuchlar safiga qayta tiklanishga muvaffaq bo‘ladi va G‘arbiy maxsus harbiy okrugga jo‘natiladi. 

Rahimovning Ikkinchi jahon urushiga kirib kelishi

1941-yilning iyun oyida mayor unvonida, motoo‘qchilar polkining komandiri o‘rinbosari lavozimida Ikkinchi jahon urushiga kirib kelgan. G‘arbiy frontda Belarus va Smolensk viloyatidagi mudofaa janglarida qatnashgan. Shu yilning iyul oyida yaralanib, gospitalga jo‘natilgan.

Davolanadi va yana urushga qaytariladi, 1942-yil yanvarda yana yaralanadi, tuzaladi hamda qayta urushga kirishadi. Uning diviziyasi Shimoliy Kavkazdagi hujum operatsiyalarida jonbozlik ko‘rsatgan.

1943-yilning 19-mart sanasida Sobir Rahimov general-mayor harbiy unvoni bilan taqdirlangan.

Taqdirlov varaqasida u haqda shunday deyiladi:

“Irodali, savodli, o‘suvchi o‘rtoq. Urush boshidan buyon gitlerchi bosqinchilarga qarshi frontda bo‘lgan, yaralangan va sog‘ayganidan so‘ng 353-o‘qchi diviziyaga polk komandiri etib jo‘natilgan. Polkka qo‘mondonligi davomida ishini a’lo darajada bajargan… O‘rtoq Rahimov barcha turdagi qo‘shinlarni birlashtirishni uddalay oladi va jangovar vazifani bajarish uchun ularning barchasini safarbar qiladi”.

1943-yil 8-aprelda general-mayor Rahimov divizion boshqaruvidan ozod qilinib, Moskvaga, Voroshilov nomidagi bosh shtab harbiy akademiyasiga o‘qishga yuboriladi.

Akademiyani tugatgach, Rahimov frontga qaytadi hamda 1944-yili noyabrda o‘qchilar diviziyasiga komandir etib tayinlanadi.

Polshadagi jonbozlik

General Sobir Rahimov 1-Belorussiya fronti qo‘shinlari tarkibida Belorussiya va Polshaning Baranovichi, Slonim, Belostok, Graudents va boshqa shaharlarini ozod qilishda qatnashgan. Ayniqsa uning diviziyasi jonbozligi bilan ajralib turgan. Gdansk ko‘chalariga ham birinchi bo‘lib kirib keldi. 1945-yil 26-mart kuni Gdansk shahrini ozod etish uchun bo‘lgan jangda hujumga o‘tgan dushman kemalari artilleriyasidan otilgan katta kalibrli to‘plardan diviziyaning kuzatuv punkti yo‘q qilinadi. Kuzatuv postida bo‘lgan general-mayor Sobir Rahimovning boshi snaryad parchasidan og‘ir yaralandi va sakkiz soatdan keyin hushiga kelmasdan kasalxonada vafot etadi. Uning jasadi 1945-yilning may oyida krematsiya qilinib, temir qutida Toshkentga olib kelingan va Hukumat uyida vidolashuv marosimi o‘tkazilgan.

“Temir general” ning xotirasi abadiydir

Sobir Rahimovni nafaqat o‘zbek xalqi, balki polyaklar ham ardoqlashadi. Uning nomi Gdansk shahridagi maktab va ko‘chalarga berilgan. Unga o‘limidan so‘ng “Sovet Ittifoqi Qahramoni” unvoni berilgan. 1947-yili general-polkovnik P.Batov tomonidan yozilgan “O‘zbek xalqining munosib o‘g‘loni” nomli kitobi nashr etilgan. Rahimov haqida 1967-1968-yillarda “General Rahimov” nomli film ham olingan. Toshkentdagi “G‘alaba bog‘i”da general Sobir Rahimov va barcha o‘zbekistonlik harbiylar hamda qo‘mondonlarning xotirasiga atab “Mangu jasorat” monumenti barpo etilgan.

Uning jasorati barcha uchun o‘rnak bo‘lishga arziydi.

Maqola muallifi Munisaxonim Irisova

 


O‘zbekiston


														
														5-noyabr kuni qanday ob-havo kuzatiladi?

5-noyabr kuni qanday ob-havo kuzatiladi?

O‘zbekiston Respublikasi Gidrometeorologiya xizmati agentligining xabar berishicha, 5-noyabr kuni havo biroz bulutli bo‘ladi…
22:46 / 04.11.2024

														
														Shavkat Mirziyoyev elektr energetikasi sohasini transformatsiya qilish masalalari bo‘yicha yig‘ilish o‘tkazdi

Shavkat Mirziyoyev elektr energetikasi sohasini transformatsiya qilish masalalari bo‘yicha yig‘ilish o‘tkazdi

Prezident Shavkat Mirziyoyev 4-noyabr kuni elektr energetikasi sohasini transformatsiya qilish, hududlardagi elektr tarmoqla…
20:36 / 04.11.2024

														
														O‘zbekiston JSTga a’zo bo‘lish uchun AQSh bilan muzokaralarni muvaffaqiyatli yakunladi

O‘zbekiston JSTga a’zo bo‘lish uchun AQSh bilan muzokaralarni muvaffaqiyatli yakunladi

Amerika Qo‘shma Shtatlari O‘zbekiston tashkilotga qo‘shilish bo‘yicha muzokaralar jarayonini muvaffaqiyatli yakunlagan mamla…
18:50 / 04.11.2024

														
														Abdulla Aripov boshchiligidagi delegatsiya Xitoyga bordi

Abdulla Aripov boshchiligidagi delegatsiya Xitoyga bordi

Tashrif doirasida Xitoy Xalq Respublikasi Davlat kengashi Bosh vaziri Li Syan bilan uchrashuv o‘tkazildi.
18:24 / 04.11.2024

														
														FVV sel xavfidan ogohlantirdi

FVV sel xavfidan ogohlantirdi

Bu haqda Gidrometeorologiya xizmati agentligi ma’lum qilmoqda.
17:29 / 04.11.2024

														
														Namanganda maktab o‘quvchilari yana avtohalokat sodir etdi

Namanganda maktab o‘quvchilari yana avtohalokat sodir etdi

Bu safar ham ular mashinani “Rentcar”dan ijaraga olgan bo‘lgan.
15:13 / 04.11.2024

														
														“Qamchiq”dagi tunnelda avtomashinalar bir tasmada harakatlanmoqda

“Qamchiq”dagi tunnelda avtomashinalar bir tasmada harakatlanmoqda

Bunga sabab ushbu hududda ta’mirlash ishlari olib borilayotganidir.
12:40 / 04.11.2024

														
														Toshkentda 7-noyabrdan isitish mavsumi boshlanadi

Toshkentda 7-noyabrdan isitish mavsumi boshlanadi

Bu haqda shahar hokimligining matbuot xizmati xabar berdi.
11:45 / 04.11.2024

														
														Metroning “Choshtepa” bekatida nosozlik sabab poyezd to‘xtab qolgan

Metroning “Choshtepa” bekatida nosozlik sabab poyezd to‘xtab qolgan

Hozirgi vaqtda yo‘nalishdagi poyezdlar belgilangan jadvalga asosan harakatlanmoqda.
10:18 / 04.11.2024

														
														Toshkentda sifatsiz benzin sotayotgan shoxobchalar aniqlandi

Toshkentda sifatsiz benzin sotayotgan shoxobchalar aniqlandi

Bu haqda “O‘zenergoinspeksiya” xabar berdi.
09:46 / 04.11.2024

Bu ham qiziq

Dunyoda tuberkulyozga chalinish holatlari ortdi

Dunyoda tuberkulyozga chalinish holatlari ortdi

Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti tuberkulyoz kasalligi bo‘yicha yangi hisobotni eʼlon qildi.
14:30 / 03.11.2024
Buxoroda ona o‘z qiziga qizigan kapgirni bosib oldi

Buxoroda ona o‘z qiziga qizigan kapgirni bosib oldi

Mazkur holat Bolalar ombudsmani tomonidan alohida nazoratga olingan.
18:09 / 03.11.2024
Toshkentda sifatsiz benzin sotayotgan shoxobchalar aniqlandi

Toshkentda sifatsiz benzin sotayotgan shoxobchalar aniqlandi

Bu haqda “O‘zenergoinspeksiya” xabar berdi.
09:46 / 04.11.2024
Namanganda maktab o‘quvchilari yana avtohalokat sodir etdi

Namanganda maktab o‘quvchilari yana avtohalokat sodir etdi

Bu safar ham ular mashinani “Rentcar”dan ijaraga olgan bo‘lgan.
15:13 / 04.11.2024
Kamala Xarris pochta orqali saylovda ovoz berdi

Kamala Xarris pochta orqali saylovda ovoz berdi

AQShda prezidenti saylovi 5-noyabr kuni bo‘lib o‘tadi.
19:14 / 04.11.2024
Abdulla Aripov boshchiligidagi delegatsiya Xitoyga bordi

Abdulla Aripov boshchiligidagi delegatsiya Xitoyga bordi

Tashrif doirasida Xitoy Xalq Respublikasi Davlat kengashi Bosh vaziri Li Syan bilan uchrashuv o‘tkazildi.
18:24 / 04.11.2024
5-noyabr kuni qanday ob-havo kuzatiladi?

5-noyabr kuni qanday ob-havo kuzatiladi?

O‘zbekiston Respublikasi Gidrometeorologiya xizmati agentligining xabar berishicha, 5-noyabr kuni havo biroz bulutli bo‘ladi…
22:46 / 04.11.2024
AQSh Eronni Isroilga hujum qilishning oqibatlaridan ogohlantirdi

AQSh Eronni Isroilga hujum qilishning oqibatlaridan ogohlantirdi

Axios nashrining xabar berishicha, agar Eron Isroil hujumlariga javob bersa, Amerika Qo‘shma Shtatlari yahudiy davlatini to‘…
13:44 / 03.11.2024
“Ukraina Rossiya bilan kelishuv imkoniyatini boy berdi” – Lavrov

“Ukraina Rossiya bilan kelishuv imkoniyatini boy berdi” – Lavrov

Rossiya tashqi ishlar vaziri Sergey Lavrov Ukraina Rossiya bilan kelishuv imkoniyatini boy berganini va bu holat uch marta t…
14:25 / 03.11.2024
“Qamchiq”dagi tunnelda avtomashinalar bir tasmada harakatlanmoqda

“Qamchiq”dagi tunnelda avtomashinalar bir tasmada harakatlanmoqda

Bunga sabab ushbu hududda ta’mirlash ishlari olib borilayotganidir.
12:40 / 04.11.2024

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!