O‘zbekiston Respublikasining Qizil kitobi 5-nashri chop etilishga tayyor. Ushbu kitob 2 qismdan iborat bo‘lib, birinchisi noyob va yo‘qolib ketayotgan o‘simliklarga bag‘ishlangan bo‘lsa, ikkinchi qismida yo‘qolish xavfi ostidagi hayvonlar haqida ma’lumot berilgan. Yangi nashrga yo‘qolib ketish xavfi ostidagi 15 turdagi o‘simlik va 21 turdagi hayvonlar qo‘shilgan. Bu haqida Fanlar Akademiyasi rahbariyati va mas’ul xodimlari ishtirokida bo‘lib o‘tgan matbuot anjumanida aytib o‘tildi.

Nega hayvon va o‘simliklar kamayib ketayapti?

Akademik Jamoliddin Azimovning aytishicha, o‘simlik va hayvonlarning kamayib, bora-bora yo‘qolib ketishiga urbanizatsiya jarayonlari, iqlim o‘zgarishi, o‘simlik va hayvonot olamini yashash joylarining qisqarishi va ekologiyaning ifloslanishi sabab bo‘lmoqda.

Xavf ostidagi o‘simlik va hayvonlar soni doimiy oshib bormoqda

O‘zbekison Respublikasi Qizil kitobining birinchi nashri 1984-yilda chop etilgan va o‘z ichiga 163 tur o‘simlik va 61 tur hayvonni olgan. 1998-yildagi ikkinchi nashrga 301 tur kiritilgan. Uchinchi nashr 2006-yilda chop etilgan bo‘lib, 305 turdagi o‘simlik hamda 188 turdagi hayvon haqida ma’lumot beradi. 2009-yilda nashr qilingan Qizil kitobda esa 324 turdagi o‘simlik va 188 ta turdagi hayvon keltirilgan. 

Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish qo‘mitasi kam kitob chiqardi

O‘zbekiston Fanlar Akademiyasi vakillari Qizil kitobning tarkibini tuzishda olimlarning katta mehnati talab qilinganiga qaramay, kitob juda kam nusxada chiqqanidan norozi. 

“Qizil kitob deyarli har bir uyda, har bir maktab va bog‘chada bo‘lishi kerak. Shunda ogohlik darajasi oshadi, bilmasdan turib, noyob hayvon va o‘simliklarni nobud qilishnning oldi olinadi. Ammo 33 mln.dan ortiq aholi uchun Qizil kitob bor-yo‘g‘i 1000 tirajda chiqqan. Bu degani kitob aholining, hatto, 1 foiziga ham yetmaydi”, – deydi O‘zFA Zoologiya instituti bosh ilmiy xodimi, akademik Jamoliddin Azimov. 

Qayd etish lozim, Qizil kitobni moliyalashtirish va chop ettirishga Ekologiya va atrof-muhitni muhofaza qilish qo‘mitasi mas’ul hisoblanadi. Xabardor.uz sayti muxbiri qo‘mita bilan bog‘langanida, bu borada hech bir izoh berilmadi.

Brakonyerlik qayerda avj olgan?

O‘zFA vakillarining aytishicha, brakonyerlar asosan bug‘u, jayron, qor barsi, sayg‘oq kabi hayvonlarni noqonuniy ravishda ovlaydi. Bu noyob hayvonlar Buxoro, Navoiy va Qoraqalpog‘istonda ko‘p uchraydi. Shuning uchun aynan shu hududlarda brakonyerlik kuchayib ketgan.

Ma’lumot o‘rnida, Qizil kitob – bu noyob va yo‘qolib ketish xavfi ostida turgan o‘simlik va hayvonot olami vakillarini himoyaga olish haqida ogohlantiruvchi signal. 

Ushbu kitob – kamayib va yo‘qolib ketish xavfi ostida turgan o‘simlik va hayvonlar turlarining hozirgi holati to‘g‘risidagi ma’lumotlarni umumlashtiruvchi asosiy hujjatdir.