Қайд этилишича, археологлар Қуббат ал-Ҳава ҳудудида тошдан барпо этилган қабр топишган. Унда бешта бош суяги ва бешта нисбатан бузилмаган йирик судралувчилар бор эди. Олимларнинг фикрича, топилган мумиёлар милоддан аввалги 304 йилгача бўлган (маҳаллий ҳукмдор Птолемей I бошқаруви) даврга тегишли.

Топилган судралиб юрувчиларнинг узунлиги 1,8 дан 3,5 метргача. Тимсоҳлардан бирининг ичакларида тошлар топилгана, бу ҳайвонларга сувда мувозанатни сақлашга имкон берди. Археозоологларнинг фикрича, бу мумиёлаш вақтида аутопция (жасадни текшириш) ўтказилмаганидан далолат беради.

Маълумки, Куббат ал-Ҳава қадимги ва ўрта подшоҳлик давридаги зодагонлар ҳамда руҳонийлар учун дафн этилган жой бўлиб хизмат қилган. Шу билан бирга, тимсоҳлар қадимги Миср худоси Себек шарафига ўтказилган маросимларда ишлатилган, у боши одам ва танаси тимсоҳ бўлган мавжудот сифатида гавдалантирилган.

Қайд этиш мумкин, Нил тимсоҳи ҳақиқий тимсоҳлар оиласининг йирик вакили ҳисобланади. Африкада топилган учта тимсоҳ турининг энг каттаси ва дунёда иккинчи ўринда туради. Африканинг сувли ва ярим сувли экотизимларида ундан йирикроқ мавжудотни учратиш қийин.

Бундан ташқари, яшаш жойи, катталиги ва кучи туфайли одам еювчи тимсоҳ сифатида машҳур. Қадим замонларда одамлар ундан қўрқишган ва сиғинишган. Ҳозиргача у, эҳтимол, ҳақиқий тимсоҳлар оиласининг энг машҳур турлари сифатида қолмоқда. Ушбу турнинг сони нисбатан юқори ва барқарор, аммо баъзи мамлакатларда популяциялар йўқолиб кетиш хавфи остида.

Мумиё – суюқлик суртиш орқали сақланиб қолган жасад. У махсус кимёвий ишлов беришдан ўтган тана (нафақат одам, балки бошқа ҳар қандай тирик мавжудот), бунинг натижасида тўқималарнинг парчаланиш жараёни тўхтайди ёки секинлашади. Сунъий ва табиий мумиёланган жисмларни фарқлаш керак.

Биринчи марта “мумиё” сўзи Европа тилларида (Византия, юнон ва лотин тилларида) 1000 га яқин пайдо бўлган. Бу форсча “мум” сўзидан келиб чиққан. Ўрта асрлардаги араб ва яҳудий табиблари мумиё сўзини махсус дори воситасини белгилаш учун ишлатишган. VII асрда араб шифокори ибн Бетар Аполлония мамлакатидан келтириладиган мумиё моддаси ҳақида ёзиб қолирган. У ерда “нурли тоғлар”дан сув оқимлари билан пастга тушади. Соҳилда у қаттиқлашади ва смола ҳидини олади. Шунингдек, у “мумиё” моддасини қадимги мисрлик ўликларнинг бош суяги ва ошқозонидан ҳам олиш мумкинлигини айтади.

• Misr
• Timsoh