$
12634.34 UZS
-18.98
162.37 UZS
0.48
14821.34 UZS
-0.76
36° Кечаси 23°

Мумтоз Маҳал ким эди ва Тож Маҳал нима учун унга аталган?

17:04 / 06.02.2025

Дунёнинг энг буюк меъморий обидаларидан бири бўлган ва ҳақиқий садоқат, севгининг тимсоли ҳисобланадиган Тож Маҳал ўзининг сирлилиги, маҳобати билан ҳануз инсонларни ҳайратга солмоқда. Бу иншоот Буюк Бобурийлар Салтанатининг давомчиларидан бири Шоҳ Жаҳон томонидан севимли рафиқаси Мумтоз Маҳалга атаб қурилган. Хўш, Мумтоз Маҳал ўзи ким? У қандай қилиб шоҳнинг рафиқасига айланиб қолди? Қандай аёл эдики, қалблардан жой олган?

Аржуманд Бону Бегим

Мумтоз Маҳалнинг асл исми Аржуманд Бону Бегим бўлиб, 1593 йили Машҳадда туғилган. Асли эронлик, бобоси ва ота-онаси камбағаллик туфайли Ҳиндистонга кўчиб келишган ва Акбаршоҳнинг хизматига киришган. 1611 йилда Аржуманд Бонунинг аммаси Нуржаҳон Жаҳонгиршоҳга турмушга чиқади. Шундан кейин аржуманд Бобурнинг бобоси бош вазир лавозимига, отаси эса сарой бошқарувчиси мансабини эгаллаган.

Аржуманд Бону илмли бўлиб, форс ва араб тилларини яхши билган. Форс тилида шеърлар ҳам ёзган. Жуда кичиклигидан ақл-идрок ва гўзаллик намунаси ҳисобланган. Балоғат ёшига етавергач, ҳамманинг диққат марказида бўлиб қолган.

Шоҳ Жаҳон ва Аржуманднинг севгиси

Айтишларича, шаҳзода Хуррам аржуманд бонуни кўриб, ошиғ-у беқарор бўлиб қолади. Қаттиқ севганидан унга уйланишга қарор қилади. Бу қиз оқбилаклардан бўлгани учун, уларнинг тўйига тўсқинлик қилишмайди. Уларни мамнуният билан унаштириб қўйишади. Ўшанда Аржуманд Бону 14 ёшда бўлган. Буни қарангки, баъзи сабабларга кўра, уларнинг тўйи 5 йилдан кейин 1612 йилда бўлиб ўтган. Тўй куни Жаҳонгир шоҳ рафиқасига Мумтоз Маҳал яъни “сарой жавоҳири” деб исм қўйди. Мумтоз Маҳал Ж

Жаҳонгир шоҳнинг 2-аёли эди. Бу пайтда Жаҳонгир шоҳ 21 ёшда бўлган. Шоҳ Мумтоз Маҳалдан кейин ҳам уйланган. Аммо, унинг 1-3-турмуши мажбурликдан, сиёсий сабабларга бориб тақаларди. У Мумтоздан бошқа аёлларни жудаям ёмон кўрган ва бу ҳақида тарихчи Иноят Хоннинг Шоҳ Жаҳоннинг хотинлари билан муносабатлари ҳақидаги ҳужжатларида келтирилган.

Шунингдек, Мўтамад Хоннинг “Иқболнома-э-Жаҳангири” асарида ҳам Шоҳ Жаҳоннинг Мумтоз Маҳалга бўлган чуқур муҳаббати ва бошқа хотинларига нисбатан совуққонлиги ҳақида маълумотлар мавжуд.

Бу манбалар Шоҳ Жаҳоннинг Мумтоз Маҳалга бўлган алоҳида муҳаббати ва бошқа хотинларига нисбатан камроқ эътибор берганини тасдиқлайди. Уларнинг 19 йиллик турмушида 14 та фарзандни дунёга келтиришган. Олтита қиз ва саккизта ўғил фарзандлари бўлган. Улардан етти нафари гўдаклигида вафот этишган.

Мумтоз Маҳал Бегим давлат ишларида

1628 йилда Шоҳ Жаҳон тахтга ўтиргач, Мумтоз Маҳални ўзининг маслаҳатчиси деб эълон қилди.

У императорнинг яқин ва ишончли маслаҳатчиси бўлган бўлса-да, у сиёсий ҳокимиятга интилиши билан тасвирланмаган. Шунга қарамай, императорнинг давлат ишларидаги қарорига таъсир қилишда асосий роль ўйнаган. Шоҳ Жаҳон рафиқасининг маслаҳатисиз бир ишни бошламасди ва бирорта ҳам ҳужжатга усиз имзо чекмасди. Аёлини ҳаттоки, ҳарбий юришларда ҳам ўзи билан олиб юрарди.

Мумтоз Маҳал меҳрибон ва саховатли инсон сифатида тасвирланган, чунки у муҳтожларга, айниқса камбағалларга ёрдам беришда императорга тез-тез таъсир кўрсатади. У илоҳиёт олимлари, тақводорлар ва фақир олимларнинг қизларига садақа ва нафақа берарди. Кўплаб шоир ва олимларга ҳам ҳомийлик қилган. Вансидхара Мишра исмли санскрит шоири охир-оқибат Мумтознинг севимли шоирига айланган. Мумтоз кўпинча императорнинг баъзи душманларини кечиришида, жумладан, ўлим жазосини бошқа жазога алмаштиришда ҳал қилувчи роль ўйнаган. Шоҳ Жаҳон унга империянинг энг олий шарафини беришдан ташқари, уй-рўзғор харажатлари ва йўл харажатлари учун йилига 10 лакҳ рупий миқдорида нафақа ҳам берарди.

Мумтоз Маҳалнинг вафоти

Мумтоз Маҳал эрини Бурҳонпурга кузатиб борганида ўн тўртинчи фарзандига ҳомиладор эди. Шоҳ Жаҳон ва Мумтоз Декан губернатори Хон Жаҳон Лодининг исёнини бостиришга қаратилган Шоҳ Жаҳоннинг ҳарбий юриши доирасида Бурҳонпурга ташриф буюришган. 1631 йилнинг 17 июнида Мумтоз фарзандини дунёга келтириш чоғида кўплаб қийинчиликларни бошидан кечирган. 30 соатга яқин давом этган ғайриоддий туғруқдан сўнг Бурҳонпурда сўнгги нафасини олди. Унинг ўлимига туғруқдан кейинги қон кетиши, яъни туғруқ вақтида кўп миқдорда қон йўқотиши аниқланган. Унинг жасади дастлаб Бурҳонпурда, Шоҳ Жаҳоннинг Дониёр исмли амакиларидан бири томонидан Тапти дарёси бўйида қурилган “Зайнобод” боғига дафн этилган.

Бурҳонпур ҳеч қачон Мумтоз Маҳалнинг сўнгги дам олиш маскани бўлиши учун мўлжалланмаганлиги сабабли, унинг жасади 1631 йил 14 декабрда “Зайнобод”дан эксгумация қилинган. Кейин олтин қутида Аграга олиб кетилган. Дафн маросими учун 900 километр йўл босиб, Агра шаҳрига етиб борилди, у ерда Мумтознинг жасади кичик бинога дафн қилинди.

Малика Мумтоз Маҳал Бегим ўлимидан олдин эрига фарзандларига меҳрибон бўлишини, қайта уйланмаслигини ва унга атаб дунёда тенги йўқ мақбара қурдиришини илтимос қилади. Шоҳ Жаҳон ҳам унинг васиятига бутун умр амал қилади. болалари билан видолашаётган эс отасининг аҳволидан хабардор бўлиб, ғамхўрлик қилишларини айтади.

Шоҳ Жаҳон аёлининг васиятларига амал қилиб, кейинги 36 йиллик умри давомида бирон марта ҳам турмуш қурмайди. У хотинини жонидан ортиқ яхши кўрар эди. Унинг ўлимидан қаттиқ изтиробга тушади ва чўкиб қолади. Ҳаттоки, ўз жонига қасд қилмоқчи ҳам бўлади. Айрим манбаларга кўра, Буюк Бобурийлар Салтанатида мотам бир йил, айримларида икки йил давом этгани ҳақида айтилган. Саройда ҳеч қандай байрамлар, базмлар ташкиллаштирилмаган, нишонланмаган. Аёлининг вафотидан кейин Шоҳ Жаҳоннинг соғлиғида жиддий ўзгаришлар содир бўлган. У бирданига қариб кетган. Бундай пайтда унга қизи Жаҳон Оро Бегим ғамхўрлик қилган.

Тож Маҳалнинг барпо этилиши

Шоҳ Жаҳон аёли учун дунёда тенги йўқ бўлган мақбара Тож Маҳални қурдирган. Мақбара учун Агра шаҳрини танлаган. Уни Жамна дарёсининг олдидаги табиат манзараси ўзига мафтун этган эди. Мақбара (лойиҳа меъмори Усто Аҳмад Лаҳори) турк меъмори Муҳаммад Исохон афанди бошчилигида бунёд этилган. Мақбара мурабба тарҳли, 3 қаватли, 5 гумбазли. Мармар супа (104х104х7 м) устига қурилган. Тўртта бурчагидаги ингичка миноралар (баландлиги 45 м) мақбарага ўзгача ҳусн бағишлаган. Деворлари оқ мармар билан қопланган, турли рангдаги қимматбаҳо тошлар (ҳақиқ, марварид, садаф, қаҳрабо, зумрад, ёқут, фил суяги ва б.)дан қадама нақшлар ишланган. Бош тарзи (эни 56,7 м) пештоқ равоқли. Мақбаранинг олд томонига 2 қатор дарахтлар экилган, фавворали ҳовуз, гулзорлаштирилган узун йўлка бор. Зинапоялар билан мармар супага чиқиб, ўйма нақшли эшикдан мақбарага кирилади. Ўртадаги катта гумбазли хонада қора мармарли сағана (Шри Ланкадан келтирилган) қўйилган. Тож Маҳалнинг беқиёс ҳусни боғнинг жанубий дарвозаси орқали кўзга яққол ташланади. Маҳобатли бино қурилишида нафақат Ҳиндистон, балки Ўрта Осиё, Эрон, Византия меъморларининг ўзига хос услублари ўз ифодасини топган. Мақбара қурилишида ғишт терувчи қандаҳорлик Муҳаммад Ханиф, мултонлик Муҳаммад Саид, минорада маҳаллий уста Исмоилхон Румий, самарқандлик Муҳаммад Шариф, лаҳорлик Козимхонлар ҳамда кўпгина наққош ва хаттотлар қаторида бухоролик ота Муҳаммад ва Шукур наққошлар қатнашган. Тож Маҳал кун давомида турли рангларда намоён бўлади: тонгда пушти, кундузи оқ ва ой нурида олтин рангга киради.

Ҳозирги кунгача Шоҳ Жаҳон ва Мумтоз Маҳалнинг ўрталаридаги муҳаббат ҳақиқий севги, вафо тимсоли сифатида тан олинади. Мумтоз Маҳал Бегим бир аёл сифатида ўз турмуш ўртоғининг қалбида ва эзгу ишлари билан тарихга муҳрланиб қолган.

Мақола муаллифи: Мунисахоним Ирисова


Қизиқарли


														
														2024 йилда дунё миллионерлари сони 2,34 миллион кишидан ошди

2024 йилда дунё миллионерлари сони 2,34 миллион кишидан ошди

Бу ҳақда Knight Frank компаниясининг йиллик Wealth Report ҳисоботида келтирилди.
12:45 / 08.03.2025

														
														ЎША ТУН…

ЎША ТУН…

Воқеий ҳикояЎша куни қўшни болалар билан қора кечгача ўйнадик.
16:27 / 03.02.2025

														
														Медуза ниқоби: Ситсилияда 2000 йилдан ошиқ ноодатий артефакт топилди

Медуза ниқоби: Ситсилияда 2000 йилдан ошиқ ноодатий артефакт топилди

Италиялик археологлар Ситсилия жанубидаги Агригенто провинциясидаги замонавий Ликата яқинида жойлашган қадимий Финзиаде шаҳр…
11:14 / 27.01.2025

														
														Илм-фан “оталари”

Илм-фан “оталари”

Илм-фан оталари тарих китобларидаги шунчаки номлар эмас. Улар ғоялари билан инсоният цивилизациясига ҳисса қўшган одамлардир…
12:11 / 15.01.2025

														
														Гендер тестлари можароси билан танилган Iman Ҳалиф Гооглеъда энг кўп қидирилган спортчи бўлди

Гендер тестлари можароси билан танилган Iman Ҳалиф Гооглеъда энг кўп қидирилган спортчи бўлди

Google қидирув тизими орқали 2024 йилда энг кўп изланган мавзуларни сарҳисоб қилди ва қидирувларни йўналишлар бўйича ажратиб…
11:22 / 12.12.2024

														
														Японияда одамларни ювадиган кир машина яратилди

Японияда одамларни ювадиган кир машина яратилди

2025 йил апрель ойида Осака шаҳрида бўлиб ўтадиган Бутунжаҳон кўргазмасида инсонлар фойдаланиши учун мўлжалланган кир ювиш м…
14:41 / 23.11.2024

														
														2024 йилнинг энг яхши пишлоғи аниқланди

2024 йилнинг энг яхши пишлоғи аниқланди

“Йилнинг энг яхши пишлоғи” номли анъанавий халқаро танлов Португалиянинг Визеу шаҳрида ўтказилди.
10:26 / 20.11.2024

														
														“Титаник”даги капитаннинг соати аукционда сотилди

“Титаник”даги капитаннинг соати аукционда сотилди

Henry Aldridge and Son аукцион уйининг хабар беришича, “Титаник”нинг 700 дан ортиқ йўловчисини қутқарган “Карпатия” кемаси к…
10:22 / 18.11.2024

														
														Дунёдаги энг қиммат зумрад кимошди савдосида сотилди

Дунёдаги энг қиммат зумрад кимошди савдосида сотилди

CBS News нашрининг хабар беришича, шаҳзода Садриддин Оғахон III нинг Cartier брошидан зумрадлари кимошди савдосида сотилди.
09:34 / 16.11.2024

Бу ҳам қизиқ

Сурхондарёда икки бош морхўр овлаган шахслар табиатга 4,5 млрд сўм зарар етказди

Сурхондарёда икки бош морхўр овлаган шахслар табиатга 4,5 млрд сўм зарар етказди

Улар овлаган бурама шохли эчкилар “Қизил китоб”га киритилган бўлган.
16:47 / 13.07.2025
КХДР Россияни Украинага қарши урушда қўллаб-қувватлашда давом этади

КХДР Россияни Украинага қарши урушда қўллаб-қувватлашда давом этади

Шимолий Корея раҳбари Ким Чен Ин Россиянинг Украинадаги урушини “шартсиз қўллаб-қувватлашини” билдирди — бу ҳақда Пхенян дав…
10:33 / 13.07.2025
Тошкентда сунъий интеллектга асосланган камералар ишга тушди

Тошкентда сунъий интеллектга асосланган камералар ишга тушди

Тошкент шаҳридаги 10 та пиёдалар ўтиш жойида АИ (сунъий интеллект) технологиясига асосланган кузатув камералари ишга туширил…
09:50 / 12.07.2025
13 июль куни кутилаётган об-ҳаво маълумоти

13 июль куни кутилаётган об-ҳаво маълумоти

Кечаси 20–23 даража илиқ, кундузги ҳарорат эса 35–38 даража бўлади
23:13 / 12.07.2025
Ўзбекистон 10,6 млн долларлик қуритилган ўрик экспорт қилган

Ўзбекистон 10,6 млн долларлик қуритилган ўрик экспорт қилган

Бу кўрсаткич ўтган йилнинг мос даврига нисбатан 1,8 минг тоннага ёки 36 % га ошган
18:10 / 12.07.2025
Фарғонада Gentra ҳайдовчиси танишини қасддан босиб кетди

Фарғонада Gentra ҳайдовчиси танишини қасддан босиб кетди

Жабрланувчи шифохонада вафот этган.
11:28 / 13.07.2025
Суриянинг муваққат президенти Озарбайжонга келди

Суриянинг муваққат президенти Озарбайжонга келди

Озарбайжон раҳбари бу учрашувни ўта муҳим деб атаган
19:59 / 12.07.2025
Финландияда собиқ Вагнер ҳарбий ташкилотининг аскари ҳибсга олинди

Финландияда собиқ Вагнер ҳарбий ташкилотининг аскари ҳибсга олинди

У мамлакатдан сиёсий бошпана сўраган
20:57 / 12.07.2025
Тахтиқорача довони орқали пулли туннель қурилиши бўйича шартнома имзоланади

Тахтиқорача довони орқали пулли туннель қурилиши бўйича шартнома имзоланади

Туннель қурилишидаги асосий мураккабликлар геологик шароит ва тоғлик ҳудудда иш олиб бориш билан боғлиқ.
18:01 / 12.07.2025
Бахтиёр Саидов Афғонистон ташқи ишлар вазири билан учрашди

Бахтиёр Саидов Афғонистон ташқи ишлар вазири билан учрашди

Учрашувда кўплаб долзарб масалалар муҳокама қилинди
21:23 / 11.07.2025

Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!

Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!