$
12938.11 UZS
18.11
149.99 UZS
0.47
14076.66 UZS
-25.52
18° Кечаси

Мумтоз Маҳал ким эди ва Тож Маҳал нима учун унга аталган?

17:04 / 06.02.2025

Дунёнинг энг буюк меъморий обидаларидан бири бўлган ва ҳақиқий садоқат, севгининг тимсоли ҳисобланадиган Тож Маҳал ўзининг сирлилиги, маҳобати билан ҳануз инсонларни ҳайратга солмоқда. Бу иншоот Буюк Бобурийлар Салтанатининг давомчиларидан бири Шоҳ Жаҳон томонидан севимли рафиқаси Мумтоз Маҳалга атаб қурилган. Хўш, Мумтоз Маҳал ўзи ким? У қандай қилиб шоҳнинг рафиқасига айланиб қолди? Қандай аёл эдики, қалблардан жой олган?

Аржуманд Бону Бегим

Мумтоз Маҳалнинг асл исми Аржуманд Бону Бегим бўлиб, 1593 йили Машҳадда туғилган. Асли эронлик, бобоси ва ота-онаси камбағаллик туфайли Ҳиндистонга кўчиб келишган ва Акбаршоҳнинг хизматига киришган. 1611 йилда Аржуманд Бонунинг аммаси Нуржаҳон Жаҳонгиршоҳга турмушга чиқади. Шундан кейин аржуманд Бобурнинг бобоси бош вазир лавозимига, отаси эса сарой бошқарувчиси мансабини эгаллаган.

Аржуманд Бону илмли бўлиб, форс ва араб тилларини яхши билган. Форс тилида шеърлар ҳам ёзган. Жуда кичиклигидан ақл-идрок ва гўзаллик намунаси ҳисобланган. Балоғат ёшига етавергач, ҳамманинг диққат марказида бўлиб қолган.

Шоҳ Жаҳон ва Аржуманднинг севгиси

Айтишларича, шаҳзода Хуррам аржуманд бонуни кўриб, ошиғ-у беқарор бўлиб қолади. Қаттиқ севганидан унга уйланишга қарор қилади. Бу қиз оқбилаклардан бўлгани учун, уларнинг тўйига тўсқинлик қилишмайди. Уларни мамнуният билан унаштириб қўйишади. Ўшанда Аржуманд Бону 14 ёшда бўлган. Буни қарангки, баъзи сабабларга кўра, уларнинг тўйи 5 йилдан кейин 1612 йилда бўлиб ўтган. Тўй куни Жаҳонгир шоҳ рафиқасига Мумтоз Маҳал яъни “сарой жавоҳири” деб исм қўйди. Мумтоз Маҳал Ж

Жаҳонгир шоҳнинг 2-аёли эди. Бу пайтда Жаҳонгир шоҳ 21 ёшда бўлган. Шоҳ Мумтоз Маҳалдан кейин ҳам уйланган. Аммо, унинг 1-3-турмуши мажбурликдан, сиёсий сабабларга бориб тақаларди. У Мумтоздан бошқа аёлларни жудаям ёмон кўрган ва бу ҳақида тарихчи Иноят Хоннинг Шоҳ Жаҳоннинг хотинлари билан муносабатлари ҳақидаги ҳужжатларида келтирилган.

Шунингдек, Мўтамад Хоннинг “Иқболнома-э-Жаҳангири” асарида ҳам Шоҳ Жаҳоннинг Мумтоз Маҳалга бўлган чуқур муҳаббати ва бошқа хотинларига нисбатан совуққонлиги ҳақида маълумотлар мавжуд.

Бу манбалар Шоҳ Жаҳоннинг Мумтоз Маҳалга бўлган алоҳида муҳаббати ва бошқа хотинларига нисбатан камроқ эътибор берганини тасдиқлайди. Уларнинг 19 йиллик турмушида 14 та фарзандни дунёга келтиришган. Олтита қиз ва саккизта ўғил фарзандлари бўлган. Улардан етти нафари гўдаклигида вафот этишган.

Мумтоз Маҳал Бегим давлат ишларида

1628 йилда Шоҳ Жаҳон тахтга ўтиргач, Мумтоз Маҳални ўзининг маслаҳатчиси деб эълон қилди.

У императорнинг яқин ва ишончли маслаҳатчиси бўлган бўлса-да, у сиёсий ҳокимиятга интилиши билан тасвирланмаган. Шунга қарамай, императорнинг давлат ишларидаги қарорига таъсир қилишда асосий роль ўйнаган. Шоҳ Жаҳон рафиқасининг маслаҳатисиз бир ишни бошламасди ва бирорта ҳам ҳужжатга усиз имзо чекмасди. Аёлини ҳаттоки, ҳарбий юришларда ҳам ўзи билан олиб юрарди.

Мумтоз Маҳал меҳрибон ва саховатли инсон сифатида тасвирланган, чунки у муҳтожларга, айниқса камбағалларга ёрдам беришда императорга тез-тез таъсир кўрсатади. У илоҳиёт олимлари, тақводорлар ва фақир олимларнинг қизларига садақа ва нафақа берарди. Кўплаб шоир ва олимларга ҳам ҳомийлик қилган. Вансидхара Мишра исмли санскрит шоири охир-оқибат Мумтознинг севимли шоирига айланган. Мумтоз кўпинча императорнинг баъзи душманларини кечиришида, жумладан, ўлим жазосини бошқа жазога алмаштиришда ҳал қилувчи роль ўйнаган. Шоҳ Жаҳон унга империянинг энг олий шарафини беришдан ташқари, уй-рўзғор харажатлари ва йўл харажатлари учун йилига 10 лакҳ рупий миқдорида нафақа ҳам берарди.

Мумтоз Маҳалнинг вафоти

Мумтоз Маҳал эрини Бурҳонпурга кузатиб борганида ўн тўртинчи фарзандига ҳомиладор эди. Шоҳ Жаҳон ва Мумтоз Декан губернатори Хон Жаҳон Лодининг исёнини бостиришга қаратилган Шоҳ Жаҳоннинг ҳарбий юриши доирасида Бурҳонпурга ташриф буюришган. 1631 йилнинг 17 июнида Мумтоз фарзандини дунёга келтириш чоғида кўплаб қийинчиликларни бошидан кечирган. 30 соатга яқин давом этган ғайриоддий туғруқдан сўнг Бурҳонпурда сўнгги нафасини олди. Унинг ўлимига туғруқдан кейинги қон кетиши, яъни туғруқ вақтида кўп миқдорда қон йўқотиши аниқланган. Унинг жасади дастлаб Бурҳонпурда, Шоҳ Жаҳоннинг Дониёр исмли амакиларидан бири томонидан Тапти дарёси бўйида қурилган “Зайнобод” боғига дафн этилган.

Бурҳонпур ҳеч қачон Мумтоз Маҳалнинг сўнгги дам олиш маскани бўлиши учун мўлжалланмаганлиги сабабли, унинг жасади 1631 йил 14 декабрда “Зайнобод”дан эксгумация қилинган. Кейин олтин қутида Аграга олиб кетилган. Дафн маросими учун 900 километр йўл босиб, Агра шаҳрига етиб борилди, у ерда Мумтознинг жасади кичик бинога дафн қилинди.

Малика Мумтоз Маҳал Бегим ўлимидан олдин эрига фарзандларига меҳрибон бўлишини, қайта уйланмаслигини ва унга атаб дунёда тенги йўқ мақбара қурдиришини илтимос қилади. Шоҳ Жаҳон ҳам унинг васиятига бутун умр амал қилади. болалари билан видолашаётган эс отасининг аҳволидан хабардор бўлиб, ғамхўрлик қилишларини айтади.

Шоҳ Жаҳон аёлининг васиятларига амал қилиб, кейинги 36 йиллик умри давомида бирон марта ҳам турмуш қурмайди. У хотинини жонидан ортиқ яхши кўрар эди. Унинг ўлимидан қаттиқ изтиробга тушади ва чўкиб қолади. Ҳаттоки, ўз жонига қасд қилмоқчи ҳам бўлади. Айрим манбаларга кўра, Буюк Бобурийлар Салтанатида мотам бир йил, айримларида икки йил давом этгани ҳақида айтилган. Саройда ҳеч қандай байрамлар, базмлар ташкиллаштирилмаган, нишонланмаган. Аёлининг вафотидан кейин Шоҳ Жаҳоннинг соғлиғида жиддий ўзгаришлар содир бўлган. У бирданига қариб кетган. Бундай пайтда унга қизи Жаҳон Оро Бегим ғамхўрлик қилган.

Тож Маҳалнинг барпо этилиши

Шоҳ Жаҳон аёли учун дунёда тенги йўқ бўлган мақбара Тож Маҳални қурдирган. Мақбара учун Агра шаҳрини танлаган. Уни Жамна дарёсининг олдидаги табиат манзараси ўзига мафтун этган эди. Мақбара (лойиҳа меъмори Усто Аҳмад Лаҳори) турк меъмори Муҳаммад Исохон афанди бошчилигида бунёд этилган. Мақбара мурабба тарҳли, 3 қаватли, 5 гумбазли. Мармар супа (104х104х7 м) устига қурилган. Тўртта бурчагидаги ингичка миноралар (баландлиги 45 м) мақбарага ўзгача ҳусн бағишлаган. Деворлари оқ мармар билан қопланган, турли рангдаги қимматбаҳо тошлар (ҳақиқ, марварид, садаф, қаҳрабо, зумрад, ёқут, фил суяги ва б.)дан қадама нақшлар ишланган. Бош тарзи (эни 56,7 м) пештоқ равоқли. Мақбаранинг олд томонига 2 қатор дарахтлар экилган, фавворали ҳовуз, гулзорлаштирилган узун йўлка бор. Зинапоялар билан мармар супага чиқиб, ўйма нақшли эшикдан мақбарага кирилади. Ўртадаги катта гумбазли хонада қора мармарли сағана (Шри Ланкадан келтирилган) қўйилган. Тож Маҳалнинг беқиёс ҳусни боғнинг жанубий дарвозаси орқали кўзга яққол ташланади. Маҳобатли бино қурилишида нафақат Ҳиндистон, балки Ўрта Осиё, Эрон, Византия меъморларининг ўзига хос услублари ўз ифодасини топган. Мақбара қурилишида ғишт терувчи қандаҳорлик Муҳаммад Ханиф, мултонлик Муҳаммад Саид, минорада маҳаллий уста Исмоилхон Румий, самарқандлик Муҳаммад Шариф, лаҳорлик Козимхонлар ҳамда кўпгина наққош ва хаттотлар қаторида бухоролик ота Муҳаммад ва Шукур наққошлар қатнашган. Тож Маҳал кун давомида турли рангларда намоён бўлади: тонгда пушти, кундузи оқ ва ой нурида олтин рангга киради.

Ҳозирги кунгача Шоҳ Жаҳон ва Мумтоз Маҳалнинг ўрталаридаги муҳаббат ҳақиқий севги, вафо тимсоли сифатида тан олинади. Мумтоз Маҳал Бегим бир аёл сифатида ўз турмуш ўртоғининг қалбида ва эзгу ишлари билан тарихга муҳрланиб қолган.

Мақола муаллифи: Мунисахоним Ирисова


Қизиқарли


														
														2024 йилда дунё миллионерлари сони 2,34 миллион кишидан ошди

2024 йилда дунё миллионерлари сони 2,34 миллион кишидан ошди

Бу ҳақда Knight Frank компаниясининг йиллик Wealth Report ҳисоботида келтирилди.
12:45 / 08.03.2025

														
														ЎША ТУН…

ЎША ТУН…

Воқеий ҳикояЎша куни қўшни болалар билан қора кечгача ўйнадик.
16:27 / 03.02.2025

														
														Медуза ниқоби: Ситсилияда 2000 йилдан ошиқ ноодатий артефакт топилди

Медуза ниқоби: Ситсилияда 2000 йилдан ошиқ ноодатий артефакт топилди

Италиялик археологлар Ситсилия жанубидаги Агригенто провинциясидаги замонавий Ликата яқинида жойлашган қадимий Финзиаде шаҳр…
11:14 / 27.01.2025

														
														Илм-фан “оталари”

Илм-фан “оталари”

Илм-фан оталари тарих китобларидаги шунчаки номлар эмас. Улар ғоялари билан инсоният цивилизациясига ҳисса қўшган одамлардир…
12:11 / 15.01.2025

														
														Гендер тестлари можароси билан танилган Iman Ҳалиф Гооглеъда энг кўп қидирилган спортчи бўлди

Гендер тестлари можароси билан танилган Iman Ҳалиф Гооглеъда энг кўп қидирилган спортчи бўлди

Google қидирув тизими орқали 2024 йилда энг кўп изланган мавзуларни сарҳисоб қилди ва қидирувларни йўналишлар бўйича ажратиб…
11:22 / 12.12.2024

														
														Японияда одамларни ювадиган кир машина яратилди

Японияда одамларни ювадиган кир машина яратилди

2025 йил апрель ойида Осака шаҳрида бўлиб ўтадиган Бутунжаҳон кўргазмасида инсонлар фойдаланиши учун мўлжалланган кир ювиш м…
14:41 / 23.11.2024

														
														2024 йилнинг энг яхши пишлоғи аниқланди

2024 йилнинг энг яхши пишлоғи аниқланди

“Йилнинг энг яхши пишлоғи” номли анъанавий халқаро танлов Португалиянинг Визеу шаҳрида ўтказилди.
10:26 / 20.11.2024

														
														“Титаник”даги капитаннинг соати аукционда сотилди

“Титаник”даги капитаннинг соати аукционда сотилди

Henry Aldridge and Son аукцион уйининг хабар беришича, “Титаник”нинг 700 дан ортиқ йўловчисини қутқарган “Карпатия” кемаси к…
10:22 / 18.11.2024

														
														Дунёдаги энг қиммат зумрад кимошди савдосида сотилди

Дунёдаги энг қиммат зумрад кимошди савдосида сотилди

CBS News нашрининг хабар беришича, шаҳзода Садриддин Оғахон III нинг Cartier брошидан зумрадлари кимошди савдосида сотилди.
09:34 / 16.11.2024

Бу ҳам қизиқ

Париж кўчаларидан бирига Самарқанд номи берилди

Париж кўчаларидан бирига Самарқанд номи берилди

Париждаги кўчалардан бири Самарқанд номи билан аталди. Унинг очилишида Ўзбекистон президенти Шавкат Мирзиёев иштирок этди.
19:31 / 13.03.2025
Бир гуруҳ ўзбекистонликлар Жанубий Кореядаги кемасозлик заводларида ишлаш учун ўқитилади

Бир гуруҳ ўзбекистонликлар Жанубий Кореядаги кемасозлик заводларида ишлаш учун ўқитилади

280 га яқин ўзбекистонлик Жанубий Кореянинг Улсан шаҳридаги кемасозлик корхоналарида ишлаш учун ўқитилади. Бу ҳақда The Kore…
18:23 / 13.03.2025
Молиявий мустақил олийгоҳлар ҳар йили 1 млрд сўмгача грант эълон қилади

Молиявий мустақил олийгоҳлар ҳар йили 1 млрд сўмгача грант эълон қилади

Молиявий мустақиллик берилган олий таълим ташкилотида GPA кўрсаткичи 3,3 дан 4 гача бўлган белгиланган тоифадаги талабаларга…
16:09 / 15.03.2025
Садир Жапаров Марказий Осиё учун ягона виза режимини таклиф қилди

Садир Жапаров Марказий Осиё учун ягона виза режимини таклиф қилди

Қирғизистон Президенти Садир Жапаров Марказий Осиёда ягона виза жорий этишни таклиф қилди. Бу ҳақда у Facebook тармоғидаги с…
22:28 / 13.03.2025
Ўзбекистон ва Франция маданий соҳада ўзаро ҳамкорлик қилади

Ўзбекистон ва Франция маданий соҳада ўзаро ҳамкорлик қилади

Ўзбекистон маданият ва санъатни ривожлантириш жамғармаси француз маданий муассасалари билан бир қатор ҳужжатларни имзолади.
20:21 / 13.03.2025
Бугун Ҳусановнинг жамоаси “Брайтон”ни меҳмон қилади

Бугун Ҳусановнинг жамоаси “Брайтон”ни меҳмон қилади

Маълумот учун, “Манчестер Сити” - “Брайтон” ўйини Тошкент вақти билан соат 20:00 да “Этиҳад” стадионида бошланади.
16:28 / 15.03.2025
АҚШ Гренландияни аннексия қилиши мумкин

АҚШ Гренландияни аннексия қилиши мумкин

Дания парламентининг мудофаа қўмитаси раиси Расмус Ярлов эса АҚШнинг даъволари “НАТОъга аъзо икки давлат ўртасида урушга” ол…
13:01 / 14.03.2025
Авария сабаб Чилонзор туманининг айрим ҳудудларида газ таъминоти тўхтатилди

Авария сабаб Чилонзор туманининг айрим ҳудудларида газ таъминоти тўхтатилди

Тошкент шаҳар Чилонзор туманидаги ўрта босимли ер ости газ қувурида газ сизиб чиқиш ҳолатини бартараф этиш мақсадида туманни…
19:37 / 14.03.2025
Навоий вилоятидаги уран кони учун 214 миллион доллар сармоя киритилади

Навоий вилоятидаги уран кони учун 214 миллион доллар сармоя киритилади

Бу ҳақда “Навоиюран” давлат корхонаси хабар бермоқда.
20:25 / 14.03.2025
Истанбулда Ўзбекистон ТИВ вакили Туркий давлатлар ташкилоти бош котиби билан учрашув бўлиб ўтди

Истанбулда Ўзбекистон ТИВ вакили Туркий давлатлар ташкилоти бош котиби билан учрашув бўлиб ўтди

Ўзбекистон ташқи ишлар вазирининг ўринбосари Бобур Усмонов Истанбулда Туркий давлатлар ташкилоти бош котиби Кубаничбек Омура…
21:18 / 13.03.2025

Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!

Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!