Хитой ҳукумати анча йиллардан буён мақбара ичида қазиш ишларини ўтказишга рухсат бермаётганди. Бунинг сабаби, ташқи аралашув тарихий қийматга эга артефактларга зарар етказиши мумкин.

Олимлар император Син Ши Хуандининг мақбарасида тарихий артефактларни космик нурлар орқали топиш фикрига келдилар. Тарихий афсоналарга кўра, мақбара ичида ўлим тузоқлари ҳамда суюқ симоб дарёлари бор.

"Терракта жангчилари" мақбараси топилганидан сўнг кўп ўтмай ҳайкаллар ўзига хос ранггини йўқота бошладилар. Бу уларнинг очиқ ҳаво билан алоқаси туфайли шу аҳволга келган деб баҳоланмоқда. Шундан сўнг Хитой ҳукумати Син Ши Хуанди мақбарасида қазиш ишлари олиб боришни таъқиқлади. Бироқ олимлар қазилмаларни мюон томографияси орқали ўрганишни таклиф қилди.

Мюонлар, бошқача ном билан космик нурлардан 1 кмга қадар бўлган ер остининг рентгенсифат суратини олишда ёрдам беради. Бу усул орқали тарихий ер остидаги шаҳарларни ўрганиш 2017 йилда амалга оширилганди. Шу орқали Гиза пирамидасидаги Улкан хона топилган.

"Терракта армияси" Хитойнинг Сиан шаҳридаги Син Ши Хуанди мақбараси ичидан топилган, камида 8100 нафарни ташкил этувчи аскарлар ва уларнинг отларидан иборат, ҳақиқий ҳажмни айнан такрорловчи терракта ҳайкалларидан иборат. Бу қадимий топилма ҳалигача тарихчиларни ҳайратга солади, чунки ҳайкалларнинг тузилиши бирон маротаба такрорланмайди. 

• Хитой
• артефакт