Xabardor.uz “Intervyu” dasturining navbatdagi mehmoni O‘zbek tilining jonkuyarlaridan biri – pedagogika fanlari doktori, professor Qozoqboy Yo‘ldoshev.
– Assalomu alaykum, uztoz. Biz uchun vaqt ajratganingiz uchun katta rahmat. Suhbatimiz hozirgi kundagi o‘zbek tilining ahamiyati haqida…
Adabiyotshunos olim sifatida til masalasi va ziyoli o‘zbekning bu masala doirasidagi pozitsiyasi qanday bo‘lishi kerak deb o‘ylaysiz?
– Tilga munosabat bu – avvalo, odamning o‘ziga munosabatini belgilaydi. U, hatto, millatiga munosabati ham emas, o‘ziga hurmatni va o‘ziga muhabbatni belgilaydigan omil. O‘zining tilini bilmasdan turib, Aflotun bo‘lgan taqdirda ham u odam o‘zi o‘ylagan, o‘zi hisoblagan millatga mansub emas.
Yana bir narsa, chet tilini, ya’ni o‘zga tilni bilishni insonning saviyasini ko‘rsatadigan yagona bir ko‘rsatkich deb qarash kerak emas. U birinchi navbatda – odamlikni, ikkinchi navbatda – mutaxassislikni va kasbni shakllantirishdan keyingi o‘rinda turadigan narsa.
– Aslida o‘zbek tilini targ‘ib qilish bu millatchilik emasligini qanday ifodalash mumkin?
– Biz juda uzoq yillar davomida “millatchilik” va “millatchi” degan so‘zlardan qo‘rqib yashadik. Cho‘lpon, Fitrat va Qodiriylar “men millatchi edim” deb ayta olardi. Ya‘ni men o‘z millatim vakillarini o‘qituvchi yoki ishchi desam, buni hech bir yomon joyi yo‘q-ku! O‘qituvchi – o‘qitadi, ishchi – ishlaydi. Millatchi esa millati va yurti uchun kurashadi. Millatchi degan so‘zdan hech ham cho‘chimaslik kerak.
– So‘zlashuv jarayonida ko‘plab chet tillaridan kirib kelgan, shu jumladan, rus so‘zlarini aralashtirib gapiramiz. Qanday qilsak yoki nima qilsak, suhbatimiz sof o‘zbekcha yangraydi?
– Hazrat Navoiy shunday aytganlar “Tilga ixtiyorsiz, elga e‘tiborsiz”. Buni o‘nlab ma‘nolari bor. Shulardan biri, ya‘ni sen og‘zingga kelganidek va odamlarga yoqadiganidek, tushunarli bo‘ladiganidek gapiraversang, bu elni mensimading degani.
Bilasizmi, nimaga xalqimizning tiliga begona xalqlarning so‘zlari bunchalar yopirilib kirib kelgan? Nima sabab? Buni ham bizning ruhiyatimizdan qidirmoq kerak. Biz ko‘p yillar davomida o‘zimizga va o‘zimiz orqali tilimizga biroz mensimayroqmi-ey, biroz hijolat bo‘lib, uyalibroq qaraydigan kasalga yo‘liqqanmiz. Bu o‘qimaganligimizdan! Bilmaymiz, shuni, bilmagandan keyin qo‘llamaymiz.
Olimjon Hasanov suhbatlashdi
O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!
O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!