Shvetsiya va Angliya olimlari tomonidan olib borilgan yangi tadqiqot kofeinning (ichimliklar tarkibida mavjud bo‘lgan psixoaktiv modda) yuqori qon darajasi, semirish va 2-toifa diabet xavfi o‘rtasidagi bog‘liqlikni aniqlagan.

Olimlar avvalroq qahva iste’mol qilish va diabet xavfini kamaytirish o‘rtasidagi bog‘liqlikni aniqlagan edi. Ammo bunday tadqiqotlar asosan kuzatish ma’lumotlariga asoslangan, shuning uchun ular sabab va ta’sir haqida emas, balki faqat faktlarning o‘zaro bog‘liqligi haqida fikr bildirishlari mumkin edi. Mendelian randomizasiya (natijaga ta’sir qilishning sababini o‘rganish uchun genlardagi o‘zgarishlardan foydalanish usuli) yordamida yangi ma’lumotlar olingan. Bu bitta belgi uchun ma’lum genetik omillar mavjudligi ikkinchi belgining imkoniyatlariga bevosita ta’sir qilishi mumkinligini tekshirish imkonini beradi.

Bu holatda, mutaxassislar jamoasi odamlarda sekinroq kofein almashinuvi bilan bog‘liq ikkita keng tarqalgan genetik variantga e’tibor qaratdi. Natijada, bu odamlar boshqa odamlarga qaraganda o‘rtacha kofeinni kamroq iste’mol qilsalar ham, qonda uning miqdori yuqori bo‘ladi.

Boshqa uzoq muddatli tadqiqotlarda 10 000 ga yaqin ko‘ngillilarning ma’lumotlarini tahlil qilib, ular ushbu genetik variantlarga ega bo‘lganda 2-toifa diabet, yurak-qon tomir kasalliklari va boshqa xavf omillarining rivojlanish ehtimoli kamroq yoki yo‘qligini kuzatishgan.

Ma’lum bo‘lishicha, kofeinning yuqori qon darajasiga genetik moyil bo‘lgan odamlarda tana massasi indeksi yuqori, tana yog‘i va 2-toifa diabetga ega bo‘lish ehtimoli esa kamroq. Olimlar shuningdek, vazni past bo‘lgan odamlarda qandli diabetga chalinish ehtimoli 43 foizga kam bo‘lishini hisoblab chiqdi. Ammo genetik variantlar va yurak-qon tomir kasalliklari xavfi o‘rtasidagi bog‘liqlikni aniqlab bo‘lmaydi.

Mualliflar ushbu tadqiqotda cheklovlar borligini tan olishadi. Xususan, barcha ishtirokchilar yevropaliklar edi, shuning uchun natijalar, masalan, osiyolik odamlar uchun farq qilishi mumkin. Shuni ham hisobga olish kerakki, Mendel randomizasiyasi odatda ikki omil o‘rtasidagi sabab-oqibat munosabatlarini aniqlashda boshqa turdagi tadqiqotlarga qaraganda yaxshiroq bo‘lsa-da, u ham mukammal emas. Bundan tashqari, xuddi shu turdagi tadqiqotlar ham mavjud bo‘lib, ularda kofeinni iste’mol qilish va diabet xavfini kamaytirish o‘rtasida hech qanday bog‘liqlik aniqlanmagan.

Ammo tadqiqot natijalarini butunlay rad etmaslik kerak. Inson tanasida qahva ichish qandli diabet va semirib ketish xavfini qanday kamaytirishi mumkinligini aniq ko‘rsatadigan mexanizmlar mavjud. Xususan, kofein ishtahaga qisqa muddatli ta’sir ko‘rsatadi va shuningdek, tananing yog‘larni eritish va energiya chiqarish qobiliyatini oshiradi.

Mualliflarning ta’kidlashicha, kaloriyasiz kofeinli ichimliklar semirish va 2-toifa diabet xavfini kamaytirishga yordam beradimi yoki yo‘qligini baholash uchun yangi randomizasiyalangan nazorat ostida sinovlar o‘tkazish zarur.

• salomatlik