$
12979.99 UZS
8.06
135.34 UZS
1.48
13392.75 UZS
-2.06
Кечаси

ОК, Cool, Абракадабра: ушбу сўзлар қаердан келиб чиққан?

09:12 / 27.02.2023

Биз одатда ўзимиз ишлатадиган сўзларнинг қандай келиб чиққани, уларнинг вақт давомида қандай ўзгарганини ўйлаб ҳам кўрмаймиз.

Шу ўринда айрим сўзларни тирик мавжудотларга қиёслаш мумкин. Сўзлар ҳам инсонлар каби ўз тарихи ва тақдирига эга, “туғилиши” ва “ўлиши” мумкин. Баъзан уларнинг қариндошлари, бой аждодлари ёки етимликдаги ҳаёти бўлади. Сўзлар бизга ўзининг ота-оналари, миллати, келиб чиқиши ҳақида айтиб бериши мумкинлигига нима дейсиз? Бу ҳақиқий фантастик ҳикояга айланиб кетади.

Hello

Саломлашиш маъносини англатувчи “Hello” сўзини инглиз тилининг биринчи дарсидаёқ ўрганиб олгансиз. Қизиғи, ушбу оммабоп сўз инглиз тилининг ўзига ҳам 183-йилда кириб келган. Бунга қадар у сўзлашувда бироз ўзгачароқ, кимнидир чақириш пайтида ва қўполроқ кўринишда ишлатилган. Худди "Ҳей, сен" ёки "Ҳей, менга қара" деган жумла каби. Айтишларича, у ўзининг оммабоплиги учун Томас Эдисондан миннатдор бўлиши лозим. Айнан у илк абонентлар билан саломлашиш учун мана шу сўздан фойдаланиш фикрини тақдим этган.  Бу сўз тезлик билан телефон этикети таркибида кирган, одамлар орасида ёйилган ва бошқа мамлакатларда ҳам машҳур бўлиб кетган. У ҳақидаги илк адабий қайдлар эса Марк Твен асарларида учрайди. У китобларининг бирида телефонга жавоб берувчи аёлларни  "Hello girls" дея атаган.

Абракадабра

“Абракадабра” сўзи одатда инсонлар тасаввурида тартибсизлик, фокусчиларнинг трюклари ва болалар эртаклари билан боғлиқ кўринишда намоён бўлади.

Аслида ушбу сўз жуда катта тарихга эга. Қадимги файласуфлар, сеҳргар ва табиблар унинг ўзига хос сўз эканлиги ва реалликка таъсир қилишига қаттиқ ишонишган.

Бу каби сўз илк марта тиббий китобда, эрамизнинг II асрида яшаган, Рим императори табиби Септимий Север асарида кўзга ташланади. Унинг айтишича, “Абракадабра” кучли жоду саналган ва “инсонларни кўплаб хасталиклардан тузата олган”. Квинта эса сеҳрли учбурчак чизиб, уни сўз ҳарфларидан ҳосил қилиб чиққан. Сўзлар ҳар қаторда қисқариб борган, одамларнинг тасаввурида улар хасталикни “озиқлантириб” турган ёвуз руҳни ҳайдаши керак бўлган. Шу каби ёзувлар акс этган туморлар беморнинг тез орада тузалиб кетишини кафолатлаган экан.

Second hand

Аниқланишича, барчамизга яхши таниш бўлган ва замонавий сўз каби эшитиладиган ушбу ибора қизиқарли ҳамда узоқ тарихга эга. Англия қироллари XVII асрдан бошлаб ўзига хос анъана ўйлаб топганлар. Улар қўл остидаги одамларидан бирига елкасидаги либосни садоқат рамзи сифатида ташлаб қўйган. Қирол олдидаги фидойи хизмати учун олинган бу либос инсоннинг қиролга йўлдош ва дўст бўлганини англатган. Шу тариқа у ишончли одам ва ёрдамчига, аниқроғи ҳукмдорнинг ўнг қўлига айланган. Second hand сўзи ҳам айнан шундан келиб чиққан.

Бизнинг тасаввуримиздаги тушунча эса бундан 100 йиллар аввал пайдо бўлди. Аввалига ўзига тўқ инсонлар ночор одамларга махсус пунктлар орқали кераксиз либосларини бериб юборишган. Шу орқали уйидаги ортиқча буюмлардан ҳам халос бўлишган. Кейин эса бу каби аввал ишлатилган буюмлар учун пул тўлашни истайдиган одамлар ҳам пайдо бўлди.

Таклифлар ва талаблар кўпайиб кетди. Тарихда кўп бора такрорланганидек, хайрия даромадли бизнесга айланди.

Бугунги кунда унинг бозори миллиардлаб долларга баҳоланади.

Замонавий ҳаётда эса аввал кийилмаган либосларни ҳам Second hand дея аташ мумкин, бунинг сабаби унда фирма ёрлиғи ва ўрами йўқ эканлиги саналади.

Сендвич

Ушбу иштаҳаочар сўз бир қарашда катта тарихга эга эмасдек туюлади. Ахир икки бўлак нон орасидаги гўштнинг тарихга боғлиқлиги қаердан бўлсин? Аммо айтишларича, бу егуликнинг ёши 300 йилга тенг экан. У ўзининг келиб чиқиши учун XVIII асрда яшаб ўтган Граф Жон Сантегю Сендвичдан миннатдор бўлиши керак. Граф машҳур дипломат ва адмирал бўлиш билан бирга ашаддий қартабоз ҳам эди. Граф қимор ўйнаб ўтирган вақтда яхна газакларни икки бўлак қовурилган нон орасига солиб келиш учун буюртма берган. Бу бир ўқ билан икки қуённи отиш саналар эди. Сабаби ушбу усул қарталарда ёғ изини қолдирмаган. Шу билан бирга таомланиш учун катта вақт талаб қилмаган. Натижада егулик оммалашиб кетди. Уни инглизлар ошхонасининг ажралмас қисми сифатида кашф қила бошладилар, вақт ўтиб эса “Mcdonald's”, “Subway” ва “Burger king” шарофати билан бутун дунёга ёйилди. Бугунги кунда Массачусетс штатидаги ҳарбий лабораторияда ажойиб бутербродлар тайёрланади. Ушбу сендвичлар 3 йил давомида айнимайди ва ҳарбий ҳаракатларда иштирок этаётган аскарлар учун айни муддао бўлади.

Cool

Розилик белгисининг юқори даражаси, ёшлар лексиконида ярим аср аввал пайдо бўлган ушбу сўз бутун дунёда оммалашган. Уни ўтган асрнинг ажойиб, зўр, қойилмақом сўзлари ва уларнинг замонавий ўриндошига қиёслаш мумкин.

Ушбу сўзнинг маъноси ва қўлланилиш доираси тобора кенгайиб бормоқда. Аслида у жаз мусиқачилари орасида пайдо бўлган. Афро-америкалик мусиқачилар учун мазкур сўз режалаштирилган бепарволикни англатган. У ички ғазабни босиб туриш ва бир вақтда уни кўрсатиб беришни ҳам акс эттирарди. Америкалик саксофончи ва жаз даҳоси Чарли Паркер куйлари ҳақида Cool дея фикр билдирган биринчи инсон унинг дўсти, мусиқачи Лестер Йанг бўлган. Замонавий ёшлар орасида Cool сўзи Пепси ёки Кола эмас, экологик тоза сув ичишни акс эттириш учун ҳам қўлланилмоқда.

Хулиган

XVIII аср ўрталарида Лондон шаҳри яқинида келиб чиқиши ирландиялик бўлган жанжалкаш оила ва Патрик Хулиган исмли шахс жуда машҳур бўлиб кетди.

Улар тарихда ўзининг зўравонлиги ва безорилиги билан ном қолдирган. Оила аъзолари кўчага сайрга чиққан вақтда пойтахт одамлари безориларнинг қўлига тушиб қолмаслик учун уйларига беркиниб олганлар.

Оила вакиллари орасида айнан Хулиган ўта жанжалкаш эканлигини билан ажралиб турган. Айрим нашрлар эса уни комикслар қаҳрамонига айлантириб қўйган. Тез орада Хулиган исми бутун Британия бўйлаб оммалашган. У ҳақида Европа ва Америка одамлари ҳам хабар топганлар. Орадан вақт ўтиб жамоатчилик тартибини очиқ ва сурбетларча бузадиган инсонларга нисбатан айнан шундай атама қўлланила бошлаган.

Пасквиль

Пасквиль сўзи одатда сиёсий рақибларнинг бир бирига билдирадиган муносабатлари, қора пиардан фойдаланиш, турли нашрлар ва маълум бир инсон, гуруҳ ёки партия номига йўналтирилган ҳақоратнома учун ишлатилган. Аммо бу сўз ҳамиша ҳам қоғоз парчаларини англатмаган. XVI аср бошларида Римда Серъор Пасквино исмли эркак яшаган. Унинг ўткир ақли ҳақидаги овоза бутун Рим бўйлаб тарқалган. Кейинчалик ҳазилга айланган кўринишда файласуфларга қадар етиб келган, Римдан ташқарига ҳам тарқалиб, таниқли итальян олимларини ҳайратга солган. Унинг машҳурлиги ортиб бораётган пайтда ғалати ҳодиса содир бўла бошлади. Пасквинонинг уйи ёнидаги Менелай ҳайкали устида ҳар куни номсиз ва сатирик маънога эга варақалар пайдо бўлди. Тез орада бу ҳайкални Пасквино номи билан аташни бошладилар. Шаҳар ҳукумати бунга қарши курашишга уринди, аммо ҳаракатлар самарасиз кетди. Номаълум одамлар тун пайтида бу ерга келиб, уларни қайтадан ёпиштириб кетар эдилар. Кейинчалик ушбу сўз ва Пасквино сўзи кўплаб луғатларга киритилди.

Ok

Барчамизга таниш бўлган ОК сўзи одатда суҳбатдош билан ҳамфикр эканликни билдиради, "Ҳа, майли, тўғри, бўпти" каби сўзлар қаторида қўлланилади.

Аммо уни бошқа маъноларда ҳам қўллаш мумкин. Одатда ёш авлод вакиллари ушбу сўзни замонавий, ҳашаматли, урфбоп каби сўзлар ўрнида қўллашади. Аслида ушбу қисқа сўзни суҳбатга урғу бериб туриш, суҳбатдошга нисбатан эътиборни билдириш учун ҳам ишлатиш мумкин.

"Global language monitor" маълумотларига кўра, ОК сўзининг ёши 2014 йилда 175 га тўлди. Унинг 100 фоиз американча сўз эканлиги барчамизга маълум бўлса ҳам, келиб чиқиш тарихини турлича талқин қиладилар. Энг оммабоп версияга кўра, ОК –  “Аll correct” бирикмасининг қисқартирилган кўринишидир. 1839 йилда журналистлардан бири ҳазил тариқасида ушбу бирикмани нотўғри талқин қилган.

Унинг талқини бошқа нашрлар томонидан ҳам ўзлаштирилган. Яна бир тахминда эса ОК'нинг тарқалиши АҚШнинг 8-президенти Мартин Ван Бюрен номи билан боғланади.

У Хиндеркук шаҳридан бўлган ва 1840 йилдаги сайлов компанияларида "Old kinderxook is OK" шиори билан иштирок этган. Оммалашган ушбу сўз кейинчалик телефон алоқалари учун код сифатида ишлатилишни бошлади. 

 

 

 

 


Қизиқарли


														
														ЎША ТУН…

ЎША ТУН…

Воқеий ҳикояЎша куни қўшни болалар билан қора кечгача ўйнадик.
16:27 / 03.02.2025

														
														Медуза ниқоби: Ситсилияда 2000 йилдан ошиқ ноодатий артефакт топилди

Медуза ниқоби: Ситсилияда 2000 йилдан ошиқ ноодатий артефакт топилди

Италиялик археологлар Ситсилия жанубидаги Агригенто провинциясидаги замонавий Ликата яқинида жойлашган қадимий Финзиаде шаҳр…
11:14 / 27.01.2025

														
														Илм-фан “оталари”

Илм-фан “оталари”

Илм-фан оталари тарих китобларидаги шунчаки номлар эмас. Улар ғоялари билан инсоният цивилизациясига ҳисса қўшган одамлардир…
12:11 / 15.01.2025

														
														Гендер тестлари можароси билан танилган Iman Ҳалиф Гооглеъда энг кўп қидирилган спортчи бўлди

Гендер тестлари можароси билан танилган Iman Ҳалиф Гооглеъда энг кўп қидирилган спортчи бўлди

Google қидирув тизими орқали 2024 йилда энг кўп изланган мавзуларни сарҳисоб қилди ва қидирувларни йўналишлар бўйича ажратиб…
11:22 / 12.12.2024

														
														Японияда одамларни ювадиган кир машина яратилди

Японияда одамларни ювадиган кир машина яратилди

2025 йил апрель ойида Осака шаҳрида бўлиб ўтадиган Бутунжаҳон кўргазмасида инсонлар фойдаланиши учун мўлжалланган кир ювиш м…
14:41 / 23.11.2024

														
														2024 йилнинг энг яхши пишлоғи аниқланди

2024 йилнинг энг яхши пишлоғи аниқланди

“Йилнинг энг яхши пишлоғи” номли анъанавий халқаро танлов Португалиянинг Визеу шаҳрида ўтказилди.
10:26 / 20.11.2024

														
														“Титаник”даги капитаннинг соати аукционда сотилди

“Титаник”даги капитаннинг соати аукционда сотилди

Henry Aldridge and Son аукцион уйининг хабар беришича, “Титаник”нинг 700 дан ортиқ йўловчисини қутқарган “Карпатия” кемаси к…
10:22 / 18.11.2024

														
														Дунёдаги энг қиммат зумрад кимошди савдосида сотилди

Дунёдаги энг қиммат зумрад кимошди савдосида сотилди

CBS News нашрининг хабар беришича, шаҳзода Садриддин Оғахон III нинг Cartier брошидан зумрадлари кимошди савдосида сотилди.
09:34 / 16.11.2024

														
														Қўшни давлатда 85 млн йиллик динозавр қолдиқлари топилди

Қўшни давлатда 85 млн йиллик динозавр қолдиқлари топилди

Тожикистоннинг Сўғд вилояти Кансай қишлоғида динозаврларнинг бой мажмуаси, теризинозаврлар қолдиқлари топилди.
10:00 / 13.11.2024

Бу ҳам қизиқ

Илон Маск Open AI’ни қарийб 100 миллиард долларга сотиб олмоқчи

Илон Маск Open AI’ни қарийб 100 миллиард долларга сотиб олмоқчи

Бу ҳақда The Wall Street Journal нашри хабар берди.
22:33 / 11.02.2025
Ўзбекистонда E-логистика рақамли платформаси ишга туширилди

Ўзбекистонда E-логистика рақамли платформаси ишга туширилди

Бу ҳақда Ўзбекистон Республикаси Транспорт вазирлиги матбуот хизмати хабар берди.
12:16 / 12.02.2025
12 февраль куни қандай об-ҳаво кузатилади?

12 февраль куни қандай об-ҳаво кузатилади?

Ҳарорат кечаси 0-2 даража совуқ, кундузи 3-5 даража илиқ бўлади.
22:55 / 11.02.2025
Ўзбекистон коррупцияни қабул қилиш индексида 121-ўринда қайд этилди

Ўзбекистон коррупцияни қабул қилиш индексида 121-ўринда қайд этилди

“Transparency International” ташкилоти коррупция билан боғлиқ вазият бўйича 2024 йил учун ҳисоботини эълон қилди.
19:49 / 11.02.2025
Самарқандда автобус ағдарилиши оқибатида бир киши вафот этди

Самарқандда автобус ағдарилиши оқибатида бир киши вафот этди

ЙТҲ автобус ҳайдовчиси Cобалтънинг ҳолатини инобатга олмасдан тезликни меъёридан ошириб юбориб тормозни кескин босиши оқибат…
14:44 / 12.02.2025
1 майдан озодликка чиққан шахсларга моддий ёрдам берилади

1 майдан озодликка чиққан шахсларга моддий ёрдам берилади

Фармонга кўра, 2025 йил 1 апрелдан “Ёшлар дафтари” жамғармалари орқали, 2025 йил 1 сентябрдан эса “Аёллар дафтари” жамғармал…
11:54 / 12.02.2025
Эрдўған Исроилни Ғазо секторига етказилган 100 миллиард долларлик зарарни қоплашга чақирди

Эрдўған Исроилни Ғазо секторига етказилган 100 миллиард долларлик зарарни қоплашга чақирди

Туркия раҳбари Жакартада Индонезия президенти Прабово Субианто билан қўшма конференция давомида шундай баёнот берди.
21:39 / 12.02.2025
Клаус Ёханнис Руминия президенти лавозимини Илия Боложанга топширди

Клаус Ёханнис Руминия президенти лавозимини Илия Боложанга топширди

Руминия президенти Клаус Ёханнис вақтинча давлат раҳбари вазифасини бажарувчи Илия Боложанга ваколат бериб, ўз лавозимини ра…
19:41 / 12.02.2025
Исроил яна Ғазода ҳарбий ҳаракатларни бошламоқчи

Исроил яна Ғазода ҳарбий ҳаракатларни бошламоқчи

Нетаняхунинг баёнот беришича, агарда ХАМАС гаровдагиларни шанба куни кун ярмига озод қилмаса, Ғазода яна ҳарбий ҳаракатлар б…
11:12 / 12.02.2025
Маҳалла раисларининг ваколат муддати 5 йилга узайтирилди

Маҳалла раисларининг ваколат муддати 5 йилга узайтирилди

Қонун билан айрим қонун ҳужжатларига ўзгартириш ва қўшимчалар киритилди.
12:27 / 12.02.2025

Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!

Ўзбекистон ва жаҳонда рўй бераётган энг сўнгги воқеа-ҳодисалар, спорт, шоу-бизнес, маданият, информацион технологиялар ва илм-фан янгиликларидан доимо хабардор бўлинг!