$
12676.11 UZS
-18.86
161.56 UZS
-0.04
14975.56 UZS
97.06
37° Kechasi 24°

Temuriy malika Gulbadanbegim kim edi?

16:54 / 13.11.2024

Temuriylar sulolasi deganda judayam katta tarix ko‘z oldimizga keladi. Temuriylar sulolasi tarixda ikkita muhim imperiya – Eron, Iroq, Suriya va Oʻrta Osiyoda joylashgan Temuriylar imperiyasi (1370-1507) va Hindiston yarimorolida joylashgan Temuriy-Boburiylar imperiyasini tuzdilar (1526-1857). Mana shu vaqt ichida nechtalab malikalar yashadi, ayrimlari siyosatga aralashdi, ayrimlari esa ijod bilan shug‘ullandi.

Qanchasining nomi mashhur bo‘lganu, qanchasi ommaga noma’lum.

Mashhurlari: Bibixonim, Gavharshodbegim, Saroy Mulkxonim, Xonzodabegim, Gulbadanbegim, Nurjahonbegim, Jahon Orobegim, Zebunnisobegim va Arjumandbonu (Mumtoz Mahal).

Temuriylar tarixi tadqiqotchisi Turg‘un Fayziyev ularga atab “Temuriy malikalar” nomli kitob yozgan.

Ushbu maqolada sizlarga “Humoyunnoma” asarini yozgan malika Gulbadanbegim haqida ma’lumotlar beramiz.

Gulbadanbegim kimning farzandi?

Gulbadanbegim 1523-yili Kobulda tug‘ilgan. U Zahiriddin Muhammad Boburning Dildorbegim ismli ayolidan dunyoga kelgan 3-qizi. Bobur qizini Humoyun Mirzoning onasi, ya’ni Mohimbegim tarbiyalashi haqida farmon beradi. Chunki Mohimbegim Boburning eng suyukli va eng katta rafiqasi bo‘lib, saroyda ham boshqalardan o‘zining aql-idroki bilan ajralib turardi.

Gulbadanbegim o‘z onasini ham, tarbiyachisini ham birdek hurmat qilib, tuqqan onasini Dildorbegim, Mohimbegimni esa “onam hazratlari” deb chaqirgan.

Bobur Hindistonni bosib olgach, Agraga ko‘chib o‘tadi va 16 yoshida uni Xizrxo‘ja ismli kishiga turmushga berishadi. Ular 2 o‘g‘il va 1 nafar qiz farzandli bo‘lishadi.

1556-yilda Humoyunshoh vafot etadi. Uning o‘rniga hukumdorlikka o‘g‘li Akbarshoh tanlanadi. Akbarshoh ammasi Gulbadanbegimni judayam qattiq hurmat qilardi. Shu sababdan uni Dehlidagi saroyiga taklif qiladi. Gulbadanbegimga ilm olishi va ijod qilishi uchun sharoit yaratib qo‘yadi.

“Humoyunnoma”ni yozish fikri qayerdan kelgan?

Bir kuni Akbarshoh ammasiga sulolaga oid qanday voqealarni bilsa yozishini taklif qiladi va Gulbadanbegim bu taklifni qabul qiladi. Shohning iltimosiga binoan, Bobur Mirzo va Humoyunlarning hayoti, umr yo‘llaridagi voqealari, fe’l-atvori haqida, qolaversa saroydagi hayot tarzi, madaniyati, hukumdorning oilasiga oid to‘y, a’za bilan bog‘liq voqealar tafsilotini bayon qilgan holda “Humoyunnoma” asarini yozadi. Bu asar “Boburnoma”ning mantiqiy davomi deb hisoblanadi. Ayrim sanalarga va voqealarga aniqlik kiritadi. 1552-yilda Komron Mirzoning ko‘ziga mil tortilishi voqeasining bayoni bilan tugallanmay qoladi. Ming afsuski, “Humoyunnoma”ning oxirgi qismi o‘sha zamonning shafqatsiz yillarida yo‘q bo‘lib ketgan. Hozirda asarning 83 varaqdan iborat yagona qo‘lyozma nusxasi Angliyaning Britaniya muzeyida saqlanadi.

Gulbadanbegim o‘zi yoshligidan adabiyot va tarixga judayam qiziqqan. Ayrim manbalarga ko‘ra, uning g‘azal yozishdayam uquvi borligi aytilgan.

Gulbadanbegimning vafoti va Akbarshohning munosabati

“Akbarnoma” asarining muallifi Abul Fazl 1575-yilda Gulbadanbegim Ka’ba ziyoratiga ketib, ming mashaqqatlar bilan 1582-yilda u yerdan qaytib kelgani haqida ma’lumotlar bergan. 1603-yilda nodir malika Gulbadanbegim 80 yoshida vafot etgan. Akbarshoh esa ammasining tobutini o‘g‘il sifatida ko‘tarib, dafn marosimida o‘g‘illik burchini bajargan.

Temuriy malikalardan bo‘lgan Gulbadanbegim faqat o‘zbek tarixida emas, balki jahon tarixida o‘zining “Humoyunnoma” asari, ilmi va axloqi bilan munosib joy olgan.

Maqola muallifi: Munisaxonim Irisova


Foydali


														
														Telefonlarning hayotimizga va ruhiyatimizga ta’siri

Telefonlarning hayotimizga va ruhiyatimizga ta’siri

Mobil telefonlar allaqachon hayotimizning ajralmas qismiga aylanishga ulgurgan. Kun davomida bu qurilma qo‘limizda turadi.
15:23 / 23.01.2025

														
														Zumerlar aslida kim?

Zumerlar aslida kim?

Bugungi axborot davrida ko‘plab yangidan yangi atamalar paydo bo‘lmoqda yoki eski atamalar ijtimoiy tarmoqlarning rivojlanis…
10:31 / 23.11.2024

														
														Temuriy malika Gulbadanbegim kim edi?

Temuriy malika Gulbadanbegim kim edi?

Temuriylar sulolasi deganda judayam katta tarix ko‘z oldimizga keladi. Temuriylar sulolasi tarixda ikkita muhim imperiya – E…
16:54 / 13.11.2024

														
														Odamlar is gazidan nega zaharlanadi?

Odamlar is gazidan nega zaharlanadi?

FVV mas’uli qanday qilib is gazidan zaharlanish yuzaga kelishi hamda u nega inson o‘limiga olib kelishini tushuntirdi.
11:02 / 09.11.2024

														
														Tabiiy mahsulotlar yordamida ona sutini ko‘paytirish mumkin

Tabiiy mahsulotlar yordamida ona sutini ko‘paytirish mumkin

Yangi oq uzum. Bir kunda ikki hissa yangi oq uzum iste’mol qilish ona sutini ko‘paytiradi.
15:18 / 02.11.2024

														
														Baliq yeyishning foydalarini bilib oling

Baliq yeyishning foydalarini bilib oling

Haftasiga 2 bo‘lak baliq go‘shti iste’mol qilganlarda o‘lim xavfi 3 martadan 1 martagacha kamayishi mumkin. Yurak kasallikla…
15:15 / 02.11.2024

														
														Ovqatni yaxshilab chaynab yeyishning foydalarini bilib oling

Ovqatni yaxshilab chaynab yeyishning foydalarini bilib oling

Taomni yaxshi chaynagan, kam chaynaganga nisbatan kam yeb-ichadi. Chunki taom quvvatini kamchiliksiz qabul qilgan bo‘ladi.
11:33 / 31.10.2024

														
														Barmoqlaringizni massaj qilib turing, chunki…

Barmoqlaringizni massaj qilib turing, chunki…

Bosh barmoq massaj qilinganda, miya faoliyati kuchayadi va bosh og‘rig‘i yengillashadi;Ko‘rsatkich barmoq massaj qilinganda …
11:10 / 28.10.2024

														
														Kundalik hayotingizda qancha miqdorda go‘sht yeyishingiz kerakligini bilib oling

Kundalik hayotingizda qancha miqdorda go‘sht yeyishingiz kerakligini bilib oling

Go‘sht iste’mol qilishning normasi turli omillarga, jumladan yosh, jismoniy faollik darajasi va umumiy sog‘lig‘ingizga bog‘l…
10:56 / 28.10.2024

														
														Ibn Sino non haqida nimalar degan edi?

Ibn Sino non haqida nimalar degan edi?

Non tuzli, yaxshi oshirilgan bo‘lishi, tandirda yaxshi pishirilishi, bir kechadan keyin yeyilishi kerak.
17:37 / 27.10.2024

Bu ham qiziq

Turkiyadagi deportatsiya markazlaridan 50 nafar o‘zbekistonlik ayol vatanga qaytarildi

Turkiyadagi deportatsiya markazlaridan 50 nafar o‘zbekistonlik ayol vatanga qaytarildi

Migratsiya agentligi hamda Turkiya Respublikasi Mehnat va ijtimoiy himoya vazirligi mas’ullari o‘rtasida Turkiyada noqonuniy…
13:13 / 02.07.2025
O‘zbekistonda harorat 46 darajagacha ko‘tariladi

O‘zbekistonda harorat 46 darajagacha ko‘tariladi

“O‘zgidromet” 2–5-iyul kunlari uchun ob-havo prognozini e’lon qildi.
15:10 / 01.07.2025
Tehron uranni boyitish niyatidan voz kechmagan

Tehron uranni boyitish niyatidan voz kechmagan

Eron uranni boyitish huquqiga ega va bu faoliyatni to‘xtatishni rejalashtirmayapti.
09:46 / 30.06.2025
Ozarbayjon Rossiyada fuqarolarining vafot etishi yuzasidan jinoiy ish qo‘zg‘atdi

Ozarbayjon Rossiyada fuqarolarining vafot etishi yuzasidan jinoiy ish qo‘zg‘atdi

Bu haqda Ozarbayjon Bosh prokuraturasi matbuot xizmatiga tayanib, Qafqazinfo xabar berdi.
16:51 / 01.07.2025
Donald Tramp Suriyaga qarshi sanksiyalarni bekor qildi

Donald Tramp Suriyaga qarshi sanksiyalarni bekor qildi

AQSh prezidenti Donald Tramp, may oyi o‘rtalarida Suriyaning yangi yetakchisi Ahmad ash-Sharaa bilan uchrashuvi oldidan berg…
11:06 / 01.07.2025
Eron AQSh hujumlarini zaif deb hisoblaydi

Eron AQSh hujumlarini zaif deb hisoblaydi

Gazeta bu ma’lumotni AQSh maxsus xizmatlariga yaqin bo‘lgan to‘rt manbasiga tayanib bergan. Nashr ma’lumotlariga ko‘ra, avia…
14:26 / 30.06.2025
Putin Rossiya harbiy xarajatlarini kamaytirish niyatida

Putin Rossiya harbiy xarajatlarini kamaytirish niyatida

Bu haqda The Telegraph xabar bermoqda.
15:03 / 29.06.2025
DXX tomonidan Namanganda qalbaki dollar savdosi fosh qilindi

DXX tomonidan Namanganda qalbaki dollar savdosi fosh qilindi

Holat yuzasidan qonunbuzarlarga nisbatan Jinoyat Kodeksining 176-moddasi 3-qismi “a” bandi bilan jinoyat ishi qo‘zg‘atilib, …
10:38 / 01.07.2025
1-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

1-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

1-iyul kuni Toshkentda havo biroz bulutli bo‘ladi, yog‘ingarchilik bo‘lmaydi. Sharqdan sekundiga 3-8 metr tezlikda shamol es…
16:22 / 30.06.2025
Toshkentda 3 mln AQSh dollari miqdorida kredit olib bermoqchi bo‘lgan firibgarlar ushlandi

Toshkentda 3 mln AQSh dollari miqdorida kredit olib bermoqchi bo‘lgan firibgarlar ushlandi

Hozirda mazkur shaxslarga nisbatan Jinoyat Kodeksining 168-moddasi 4-qismi “a” bandi va 28,211-moddasi 3-qismi “a” bandi bil…
09:23 / 02.07.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!