$
12634.34 UZS
-18.98
162.37 UZS
0.48
14821.34 UZS
-0.76
32° Kechasi 21°

Temuriy malika Gulbadanbegim kim edi?

16:54 / 13.11.2024

Temuriylar sulolasi deganda judayam katta tarix ko‘z oldimizga keladi. Temuriylar sulolasi tarixda ikkita muhim imperiya – Eron, Iroq, Suriya va Oʻrta Osiyoda joylashgan Temuriylar imperiyasi (1370-1507) va Hindiston yarimorolida joylashgan Temuriy-Boburiylar imperiyasini tuzdilar (1526-1857). Mana shu vaqt ichida nechtalab malikalar yashadi, ayrimlari siyosatga aralashdi, ayrimlari esa ijod bilan shug‘ullandi.

Qanchasining nomi mashhur bo‘lganu, qanchasi ommaga noma’lum.

Mashhurlari: Bibixonim, Gavharshodbegim, Saroy Mulkxonim, Xonzodabegim, Gulbadanbegim, Nurjahonbegim, Jahon Orobegim, Zebunnisobegim va Arjumandbonu (Mumtoz Mahal).

Temuriylar tarixi tadqiqotchisi Turg‘un Fayziyev ularga atab “Temuriy malikalar” nomli kitob yozgan.

Ushbu maqolada sizlarga “Humoyunnoma” asarini yozgan malika Gulbadanbegim haqida ma’lumotlar beramiz.

Gulbadanbegim kimning farzandi?

Gulbadanbegim 1523-yili Kobulda tug‘ilgan. U Zahiriddin Muhammad Boburning Dildorbegim ismli ayolidan dunyoga kelgan 3-qizi. Bobur qizini Humoyun Mirzoning onasi, ya’ni Mohimbegim tarbiyalashi haqida farmon beradi. Chunki Mohimbegim Boburning eng suyukli va eng katta rafiqasi bo‘lib, saroyda ham boshqalardan o‘zining aql-idroki bilan ajralib turardi.

Gulbadanbegim o‘z onasini ham, tarbiyachisini ham birdek hurmat qilib, tuqqan onasini Dildorbegim, Mohimbegimni esa “onam hazratlari” deb chaqirgan.

Bobur Hindistonni bosib olgach, Agraga ko‘chib o‘tadi va 16 yoshida uni Xizrxo‘ja ismli kishiga turmushga berishadi. Ular 2 o‘g‘il va 1 nafar qiz farzandli bo‘lishadi.

1556-yilda Humoyunshoh vafot etadi. Uning o‘rniga hukumdorlikka o‘g‘li Akbarshoh tanlanadi. Akbarshoh ammasi Gulbadanbegimni judayam qattiq hurmat qilardi. Shu sababdan uni Dehlidagi saroyiga taklif qiladi. Gulbadanbegimga ilm olishi va ijod qilishi uchun sharoit yaratib qo‘yadi.

“Humoyunnoma”ni yozish fikri qayerdan kelgan?

Bir kuni Akbarshoh ammasiga sulolaga oid qanday voqealarni bilsa yozishini taklif qiladi va Gulbadanbegim bu taklifni qabul qiladi. Shohning iltimosiga binoan, Bobur Mirzo va Humoyunlarning hayoti, umr yo‘llaridagi voqealari, fe’l-atvori haqida, qolaversa saroydagi hayot tarzi, madaniyati, hukumdorning oilasiga oid to‘y, a’za bilan bog‘liq voqealar tafsilotini bayon qilgan holda “Humoyunnoma” asarini yozadi. Bu asar “Boburnoma”ning mantiqiy davomi deb hisoblanadi. Ayrim sanalarga va voqealarga aniqlik kiritadi. 1552-yilda Komron Mirzoning ko‘ziga mil tortilishi voqeasining bayoni bilan tugallanmay qoladi. Ming afsuski, “Humoyunnoma”ning oxirgi qismi o‘sha zamonning shafqatsiz yillarida yo‘q bo‘lib ketgan. Hozirda asarning 83 varaqdan iborat yagona qo‘lyozma nusxasi Angliyaning Britaniya muzeyida saqlanadi.

Gulbadanbegim o‘zi yoshligidan adabiyot va tarixga judayam qiziqqan. Ayrim manbalarga ko‘ra, uning g‘azal yozishdayam uquvi borligi aytilgan.

Gulbadanbegimning vafoti va Akbarshohning munosabati

“Akbarnoma” asarining muallifi Abul Fazl 1575-yilda Gulbadanbegim Ka’ba ziyoratiga ketib, ming mashaqqatlar bilan 1582-yilda u yerdan qaytib kelgani haqida ma’lumotlar bergan. 1603-yilda nodir malika Gulbadanbegim 80 yoshida vafot etgan. Akbarshoh esa ammasining tobutini o‘g‘il sifatida ko‘tarib, dafn marosimida o‘g‘illik burchini bajargan.

Temuriy malikalardan bo‘lgan Gulbadanbegim faqat o‘zbek tarixida emas, balki jahon tarixida o‘zining “Humoyunnoma” asari, ilmi va axloqi bilan munosib joy olgan.

Maqola muallifi: Munisaxonim Irisova


Foydali


														
														Yodlangan osh tuzi iste’mol qilish qanchalik zarur?

Yodlangan osh tuzi iste’mol qilish qanchalik zarur?

Nega bu masalaga global miqyosida qaraladi?
20:07 / 06.07.2025

														
														Telefonlarning hayotimizga va ruhiyatimizga ta’siri

Telefonlarning hayotimizga va ruhiyatimizga ta’siri

Mobil telefonlar allaqachon hayotimizning ajralmas qismiga aylanishga ulgurgan. Kun davomida bu qurilma qo‘limizda turadi.
15:23 / 23.01.2025

														
														Zumerlar aslida kim?

Zumerlar aslida kim?

Bugungi axborot davrida ko‘plab yangidan yangi atamalar paydo bo‘lmoqda yoki eski atamalar ijtimoiy tarmoqlarning rivojlanis…
10:31 / 23.11.2024

														
														Temuriy malika Gulbadanbegim kim edi?

Temuriy malika Gulbadanbegim kim edi?

Temuriylar sulolasi deganda judayam katta tarix ko‘z oldimizga keladi. Temuriylar sulolasi tarixda ikkita muhim imperiya – E…
16:54 / 13.11.2024

														
														Odamlar is gazidan nega zaharlanadi?

Odamlar is gazidan nega zaharlanadi?

FVV mas’uli qanday qilib is gazidan zaharlanish yuzaga kelishi hamda u nega inson o‘limiga olib kelishini tushuntirdi.
11:02 / 09.11.2024

														
														Tabiiy mahsulotlar yordamida ona sutini ko‘paytirish mumkin

Tabiiy mahsulotlar yordamida ona sutini ko‘paytirish mumkin

Yangi oq uzum. Bir kunda ikki hissa yangi oq uzum iste’mol qilish ona sutini ko‘paytiradi.
15:18 / 02.11.2024

														
														Baliq yeyishning foydalarini bilib oling

Baliq yeyishning foydalarini bilib oling

Haftasiga 2 bo‘lak baliq go‘shti iste’mol qilganlarda o‘lim xavfi 3 martadan 1 martagacha kamayishi mumkin. Yurak kasallikla…
15:15 / 02.11.2024

														
														Ovqatni yaxshilab chaynab yeyishning foydalarini bilib oling

Ovqatni yaxshilab chaynab yeyishning foydalarini bilib oling

Taomni yaxshi chaynagan, kam chaynaganga nisbatan kam yeb-ichadi. Chunki taom quvvatini kamchiliksiz qabul qilgan bo‘ladi.
11:33 / 31.10.2024

														
														Barmoqlaringizni massaj qilib turing, chunki…

Barmoqlaringizni massaj qilib turing, chunki…

Bosh barmoq massaj qilinganda, miya faoliyati kuchayadi va bosh og‘rig‘i yengillashadi;Ko‘rsatkich barmoq massaj qilinganda …
11:10 / 28.10.2024

														
														Kundalik hayotingizda qancha miqdorda go‘sht yeyishingiz kerakligini bilib oling

Kundalik hayotingizda qancha miqdorda go‘sht yeyishingiz kerakligini bilib oling

Go‘sht iste’mol qilishning normasi turli omillarga, jumladan yosh, jismoniy faollik darajasi va umumiy sog‘lig‘ingizga bog‘l…
10:56 / 28.10.2024

Bu ham qiziq

BMTning inson huquqlari bo‘yicha Oliy Kengashining Jenevadagi missiyasi rahbari: “BMTga qarshi sanksiya bu - xalqaro to'siqlar demakdir”

BMTning inson huquqlari bo‘yicha Oliy Kengashining Jenevadagi missiyasi rahbari: “BMTga qarshi sanksiya bu - xalqaro to'siqlar demakdir”

BMTning inson huquqlari bo‘yicha Oliy Kengashining Jenevadagi missiyasi rahbari sanksiyalar haqida fikr bildirdi
22:11 / 10.07.2025
12-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

12-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

Kechasi 19-21 daraja iliq, kunduzi 35-37 daraja issiq bo‘ladi
18:27 / 11.07.2025
11-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

11-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

Kechasi 20-22 daraja iliq, kunduzi 33-35 daraja issiq bo‘ladi
22:53 / 10.07.2025
O‘zbekistonda qancha aksiyadorlik jamiyatlari faoliyat yuritmoqda?

O‘zbekistonda qancha aksiyadorlik jamiyatlari faoliyat yuritmoqda?

Statistika qo‘mitasi bu boradagi ma’lumotlarni ochiqladi
22:36 / 10.07.2025
Shahrisabz ko‘chasida rekonstruksiya ishlari boshlandi

Shahrisabz ko‘chasida rekonstruksiya ishlari boshlandi

Ammo ta'mirlash vaqtida transportlar harakatlanishda davom etadi
20:35 / 10.07.2025
O‘zbekiston mustaqilligining 34-yilligi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanadi

O‘zbekiston mustaqilligining 34-yilligi yurtimiz bo‘ylab keng nishonlanadi

“O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligining o‘ttiz to‘rt yillik bayramiga tayyorgarlik ko‘rish va uni o‘tkazish to‘g‘r…
17:11 / 11.07.2025
Prezident Toshkentda bunyodkorlik ishlari va turmush farovonligi bilan tanishdi

Prezident Toshkentda bunyodkorlik ishlari va turmush farovonligi bilan tanishdi

Bu safargi yo‘nalish Shayxontohur va Chilonzor tumanlarini qamrab oldi.
17:04 / 10.07.2025
Eron prezidenti: “Eronga qilinajak har qanday hujum kechirilmas bo'ladi”

Eron prezidenti: “Eronga qilinajak har qanday hujum kechirilmas bo'ladi”

Eron rahbari Yevropa Ittifoqi kengashi prezidenti bilan suhbatda bir qator masalalarni aytib o‘tdi
19:18 / 10.07.2025
O‘zbekiston, Afg‘oniston va Pokiston o‘rtasida transport-logistika sohasidagi hamkorlikni rivojlantirish masalalari muhokama qilindi

O‘zbekiston, Afg‘oniston va Pokiston o‘rtasida transport-logistika sohasidagi hamkorlikni rivojlantirish masalalari muhokama qilindi

Afg‘oniston va Pokiston transport idoralari ishtirokida onlayn uchrashuv o‘tkazildi
22:43 / 11.07.2025
Baxtiyor Saidov Afg‘oniston tashqi ishlar vaziri bilan uchrashdi

Baxtiyor Saidov Afg‘oniston tashqi ishlar vaziri bilan uchrashdi

Uchrashuvda ko‘plab dolzarb masalalar muhokama qilindi
21:23 / 11.07.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!