Yoʻqolgan “Titan OceanGate” suv osti kemasi operatori ekipaj aʼzolarini oʻlgan, deb hisoblamoqda. Bu haqda kompaniya bayonotiga tayanib, CNN xabar berdi.

Ushbu suv osti kemasi bortida tashkilot bosh direktori Stokton Rush, milliarder Xemish Xarding, biznesmen va milliarder Shahzoda Dovud hamda uning oʻgʻli Suleman Dovud, shuningdek, fransiyalik tadqiqotchi Pol-Anri Narjeole borligi tasdiqlandi.

Atlantika okeanida gʻoyib boʻlgan “Titan” suv osti kemasidagi kislorod kecha, 22-iyun kuni Toshkent vaqti bilan soat 16:08 da tugadi.

Oʻsha kuni qidiruv-qutqaruv operatsiyasi davomida suv osti kemasining qoldiqlari topildi: qoʻnish ramkasi va orqa qopqoq “Titan”ga tegishli boʻlishi mumkin. AQSh qirgʻoq xavfsizligi maʼlumotlariga koʻra, qoldiqlar ichkariga yoʻnalgan portlashdan darak beradi. Departament portlashni “halokatli” deb atadi. “Bunday ssenariyda ekipajning oʻlimi bir zumda sodir boʻladi”, – deydi ekspertlar.

“Titan” bortida boʻlganlar kim edi?

Suv osti kemasi bortida britaniyalik milliarder va tadqiqotchi, “Action Group” asoschisi Hamish Xarding boʻlgan. 58 yoshli tadbirkorni xalqaro samolyotsozlik sanoatining asosiy figurasi deb atashadi.

Xarding mashhur sarguzashtsevar sayohatchi edi. 2021-yilda u “Mariana” handaqini kashf etgan, 2022-yilda esa “Amazon” kompaniyasi asoschisi Jeff Bezosning kemasida koinotga uchgan. U Janubiy va Shimoliy qutblar orqali Yer atrofida uchishga muvaffaq boʻlgan.

“Titan”da Pokistonning eng badavlat kishilaridan biri, 48 yoshli Shahzoda Dovud va uning 19 yoshli oʻgʻli Sulaymon ham boʻlgan.

Dovudlar Pokistondagi eng nufuzli oilalardan biri boʻlib, Buyuk Britaniya bilan yaqin aloqalarga ega hisoblanadi. “Daily Mail” xabariga koʻra, oila Surreydagi qasrda yashaydi. Shahzodaning otasi, 79 yoshli Husayn Dovud “Hercules Corporation” oʻgʻit ishlab chiqaruvchi kompaniya raisi sanaladi.

Ekipajning toʻrtinchi aʼzosi, “Titanik” boʻyicha dunyodagi yetakchi mutaxassis hisoblangan fransuz tadqiqotchisi Pol-Anri Narjeole edi. U “Premier Exhibitions”, “RMS Titanic, Inc.”ning suv osti tadqiqot dasturini boshqargan. Avvalroq, matbuot vakillari bilan suhbatda navigator suv ostiga shoʻngʻish xavfi haqida ochiq gapirgan edi.

“Suv ostiga shoʻngʻiganingizda, biror narsa sodir boʻlayotganini bilishga ulgurmay turib oʻlasiz” – degan edi fransuz tadqiqotchisi Pol Anri Narjeole.

Va nihoyat, halokatga uchragan “Titan”dagi beshinchi sayyoh “OceanGate” kompaniyasi asoschisi Stockton Rushdir. Uning kompaniyasi halokatga uchragan ushbu suv osti kemasiga egalik qiladi. Rush bolaligidanoq tadqiqotlarga qiziqqan va kosmosga uchishni orzu qilgan. 14 yoshida u okeanni oʻrganmoqchi boʻlgani uchun suvga shoʻngʻishni oʻzlashtirgan.

Fojia xronikasi

Joriy yilning 18-iyun kuni tushdan keyin bortida besh nafar sayyoh boʻlgan “Titan” nomli suv osti kemasi Atlantika okeanida choʻkib ketgan “Titanik” layneri tomon ekskursiya uchun joʻnab ketdi. Boston qirgʻoq qoʻriqlash xizmati maʼlumotlariga koʻra, u toʻrt kilometr chuqurlikka shoʻngʻigach, 1 soatu 45 daqiqadan soʻng aloqa uzilib qolgan. Suv ostiga tushgan paytdan boshlab kemadagi odamlar 96 soat davomida yetarli kislorodga ega boʻlishlari kerak edi.

^{Halokatga uchragan "Titan" suv osti kemasi.}

Suv osti kemasi gʻoyib boʻlgach, darhol Atlantika okeanida qidiruv-qutqaruv ishlari boshlandi. “Titanik” choʻkib ketgan joyning tepasida kamida oʻnta kema, ikkita robotlashtirilgan suv osti kemasi va bir nechta samolyotdan iborat flotiliya jam boʻlib, ular yoʻqolgan suv osti kemasining biron bir belgisini topish uchun okeanni skanerlashdi.

^{Atlantika okeanida "Titan" suv osti kemasini qidirish jarayonidan lavha.}

Qoʻshma Shtatlar C-130 harbiy transport samolyotini, Kanada esa “Boeing P-8 Poseidon” suv osti kemalariga qarshi patrul samolyotini taqdim etdi. Qidiruv AQShning Atlantika okeani sohilidagi Keyp-Kod shahridan taxminan 900 mil uzoqlikda olib borilgan. Qidiruv-qutqaruv operatsiyasida Kanadaning “Polar Prince” tadqiqot kemasi ham ishtirok etdi. Qidiruvning ikkinchi kunida qutqaruv ekipaji aʼzolaridan biri jamoa bilan bogʻlanish va soʻnggi yangiliklarni bilishga harakat qilgani uchun barchaga minnatdorchilik bildirdi. Gʻavvos Rori Golden esa hammadan ijobiy fikrlashni va yaxshilikka umid qilishni soʻradi.

^{Atlantika okeanida "Titan" suv osti kemasini qidirish jarayonidan lavha.}

“Butun dunyodan kelgan reaksiyalar va yordam takliflari haqiqatan ham hayratlanarli, bunday paytda odamlar haqiqiy mehribonligini koʻrsatdi”, – dedi Rori Oltin.

“Titan” nima uchun gʻoyib boʻldi?

Kema radardan gʻoyib boʻlganidan beri mutaxassislar nima sodir boʻlganini taxmin qilishga urinishyapti. Turli versiyalarga koʻra, bu elektronikaning ishdan chiqishi yoki qurilmaning kuchli oqimga tushib qolishi bilan bogʻliq boʻlishi mumkin. Britaniyalik isteʼfodagi kontr-admiral Kris Parri suv osti kemasining “Titanik” vayronalari orasida qolib ketgan boʻlishi mumkinligini maʼlum qildi.

“Titan” suv osti kemasi “Titanik”ning vayronalari orasida qolib ketishi, bu esa ogʻir halokatga olib kelishi mumkin edi”, – deydi Kris Parri.

^{Halokatga uchragan "Titanik" va "Titan" kemalari.}

Sobiq qutqaruv kemasi kapitani Shon Tortora jurnalistlarga bergan intervyusida kislorod 22-iyun kuni Toshkent vaqti bilan soat 16:08 da tugashi kerakligini hisobga olib, kema oʻz vaqtida topilishiga shubha bildirdi.

Vaziyatning ijobiy natijasiga umid 21-iyun kuni Kanadaning P-3 samolyoti taqillatishni eslatuvchi tovushlarni aniqlaganda paydo boʻldi, mutaxassislar buni “Titan” ekipaji hosil qilganiga kelishiga umid bogʻlashgan. Gʻoyib boʻlgan suv osti kemasi shoʻngʻigan joyda suv ostidan taqillatish tovushlari eshitilgan. Ular 30 daqiqalik aniq interval bilan hosil boʻlgan. Biroq tez orada mutaxassislar bu okean tovushlari ekanligini aytishgan.

Sankt-Peterburg suv osti kemalari va dengiz floti faxriylari klubi raisi, zaxiraning birinchi darajali kapitani Igor Kurdinning taʼkidlashicha, “suv osti kemalari va chuqur dengiz transport vositalarida avariyalar yuz berganda, odatda transponder yoqiladi va soʻrovlarga gidroakustik aloqa orqali javob berishi, ularni yaqin atrofdagi kemalar kuzatishi mumkin”.

Nima uchun yoʻqolgan “Titan”ni saqlab qolish mumkin emas edi?

^{Suv osti kemasi "Titan" ning yashash uchun mo'ljallangan bo'linmasining ichki tuzilishi.}

“Daily Mail”ning ekspertlarga tayanib yozishicha, odamlar yoʻqolgan kemadan suv ostidagi boshqa suv osti kemasiga oʻtishlari mumkin emas, chunki “Titan”da tegishli mexanizmlar mavjud boʻlmagan. Agar ular topilsa ham, ekipajni qutqarish uchun masofadan boshqariladigan transport vositasidan foydalangan holda murakkab operatsiya talab etilardi. Uning yordamida kemaga simni ulash va uni yuzaga tortib olish mumkin, bu esa bir necha soat davom etadigan jarayon sanalardi.

Kislorod tugaganidan keyin suv osti kemasidagi odamlar bilan nimalar sodir boʻladi?

Suv osti kemasida kislorod tugashi suv ostiga shoʻngʻiyotgan odamlar uchun halokatli oqibatlarni keltirib chiqaradi. AQSh harbiy-dengiz kuchlari faxriysi Deyl Molning soʻzlariga koʻra, tijorat suv osti kemasi bortidagi yoʻlovchilar kislorodning kamayishi, karbonat angidridning zaharli darajasi va haroratning pasayishi bilan bogʻliq muammoga duch kelishgan.

Yoʻqolgan “Titan” karbonat angidridni tozalash moslamasi bilan jihozlangan, biroq kemaning sigʻimi cheklangan. Bundan tashqari, okean tubidagi past harorat, shuningdek, yoʻlovchilarda vahima qoʻzgʻalishi sabab yuzaga kelgan giperventiliya tufayli hipotermiya xavfi mavjud.

Faxriy sayyohlar ekipaj bosim tufayli qon tomirlarining yorilishidan oʻlgan boʻlishlari mumkinligini tan olishdi.

“Odamlar yopiq joyda boʻlganida koʻpchilik kislorod haqida oʻylaydi, ammo karbonat angidrid ham jiddiy tashvish uygʻotadi”, – deydi ekspert.

Suv osti kemasi egasining rafiqasi “Titanik” qurbonlari orasidagi eng boy juftlikning avlodi boʻlgan

^{O‘ngda “OceanGate” kompaniyasi asoschisi Stokton Rush va uning rafiqasi Vendi Rush. Chapda “Titanik” halokati qurbonlari orasidagi eng boy juftlik, fojia kuni kemada boʻlgan magnat Isidor Shtraus va uning rafiqasi Ida.}

Xorijiy jurnalistlarning aniqlashicha, “OceanGate” kompaniyasi asoschisi Stokton Rushning rafiqasi Vendi Rushning “Titanik” halokati qurbonlari bilan aloqasi bor. U fojia kuni kemada boʻlgan magnat Isidor Shtraus va uning rafiqasi Idaning avlodi hisoblanadi. Vendi 1912-yilda vafot etgan er-xotinning nevarasi. Shtrauslar “Titanik” qurbonlari orasidagi eng boy juftlik deb aytiladi.

Arxiv maʼlumotlariga koʻra, Shtraus va uning rafiqasi birinchi toifadagi yoʻlovchilar boʻlishgan. Tabiiy ofatdan omon qolganlarning eslashicha, magnat qutqaruv qayigʻiga chiqishdan bosh tortgan va oʻz joyini qochish imkoniyatini kutayotgan ayollar va bolalarga bergan. Shu bilan birga, Ida eridan ajralib, kemani tark etishdan bosh tortgan va oxirgi daqiqalargacha u bilan qolgan. Ushbu voqea Jeyms Kemeronning “Titanik” nomli badiiy filmida ham aks etgan.

Maqolani Sardor To‘lanboyev tayyorladi.

• Halokat
• Kema
• Titanik