“Монополия” – икки ва ундан ортиқ, 8 ёшдан катта бўлган инсонлар учун мўлжалланган иқтисодий ва стратегик ўйин. ХХ асрда дунёнинг жуда кўп мамлакатларида машҳурликка эришган ушбу ўйин “Менежер”, “Империя”, “Бизнесмен” номлари билан ҳам аталган. Ўйиннинг мақсади бошланғич капитал (маблағ) билан бошқа ўйинчиларнинг банкрот (касод) бўлишига эришиш.

Ўйин тарихи

“Монополия” 1933 йил 7 мартда Чарлз Дарров томонидан ўйлаб топилган. 1934 йил у ўз лойиҳасини ака-ука Паркерлар (инглизчада Parker Brothers) компаниясига кўрсатади, аммо “дизайндаги 52 хато” туфайли лойиҳа инкор қилинади.

1935 йил Чарлз Дарров дўсти ёрдамида 5000 та қўлда тайёрланган ўйинни Филаделфиядаги универмагда сотади. Кўп вақт ўтмасдан ўйин асосчиси талаб кўплигидан ҳеч нарсага улгура олмай қолади ва яна ўша компанияга мурожаат қилади. “Монополия” тарихда 1936 йилнинг ўзида АҚШда энг кўп сотилган ўйин бўлди.

“Бой ота, камбағал ота” ва шу билан бирга бир қанча асарлар муаллифининг ҳам энг севимли ўйини “Монополия” бўлган. Унинг ўйин қаршисида соатлаб ўтиришлари, албатта, мактабдаги ўқишларига таъсир қилмай қолмайди. Ўйин унинг доимий севимли машғулоти бўлиб қолган ва дўстлари ҳамда яқинларини “Монополия”ни ўйнашга кўп чорлаган.

Ўйиннинг фойдали жиҳатлари

• Ўйин классик капиталистик иқтисодиётнинг асосий тамойилларини оддий, ўйин тарзида осон ўргатади.
• Пулга бўлган муносабат (қаерда, қандай, нимага ишлатиш)ни ўргатади.
• Омадли тадбиркорлар авлодини шакллантиради.
• Ўйинчилар бир-бири билан келишаётган пайтда дипломатик алоқалар ўрнатишни ўрганадилар.
• Агар бола “Монополия” ўйинини яхши ўзлаштирса, мактабдаги иқтисодиёт дарсларини бемалол тушуна оладиган бўлади.
• Ўйин давомида болаларда бизнесга доир кўникмалар пайдо бўлади.

Ўйин қоидалари

Ўйинчилар тош (зарик)ларни улоқтиришади ва тушган рақам бўйича юриш қилишади. Қайси катакчага тушганига қараб ўйинчи ўша катакдаги мамлакатни сотиб олиши, агар сотиб олинган бўлса у ерда тургани учун маълум даражадаги солиқни ер эгасига тўлаши керак. “Воқеалар” жойига тушган ўйинчи карталарда ёзилган вазифаларни бажариши ёки қўшимча имкониятлардан фойдаланиши мумкин. Масалан, банкдан қўшимча маблағ олинг (банк ҳам ўйинчи-фуқаролар билан ўзаро муносабатда бўлувчи ўйинчи), банкка маълум миқдорда пул тўланг, бошқа ҳудудга сакраб ўтинг, битта гал ўтказинг ва бошқалар.

Қисқа қоидалар

• Барча солиқ ва жарималар махсус банкка жойланади. “Бепул тўхташ”га тушган инсон ушбу пулларга эга бўла олади.
• “Старт” майдонига ҳар сафар келинганда ўйинчиларга маълум бир миқдорда пул тўланади.
• “Қамоқ”қа тушган ўйинчи жарима тўлайди ёки бир гал ўтказганидан сўнггина яна ўйинга қайта олади.

Ўйинга доир қоидалари қўлланма сифатида ўйин билан бирга сотилади. Шу билан бирга ҳозирги кунда “Монополия”ни компьютер ва смартфонларда ҳам ўйнаш мумкин. Лекин дўстлар ва оила аъзолар учун анъанавий “стол ўйини”га нима етсин.

• Монополия
• қизиқарли