Шу йилнинг 9 ноябрь куни Остона шаҳрида Қозоғистон президенти Қосим-Жомарт Токаев ва Россия президенти Владимир Путин музокаралари ўтказди. Икки давлат раҳбарлари ҳам бир ой аввал бошланган Россия газини Қозоғистон орқали Ўзбекистонга етказиб бериш муваффақиятли давом этаётганини таъкидлашган. Путиннинг сўзларига кўра, уч давлат ўртасидаги газ савдоси ҳамкорлиги тўғрисидаги келишув бутун Марказий Осиёнинг ривожланишига ёрдам беради.

Бу сиёсий-иқтисодий вазиятга чет элнинг “Вот так” интернет нашри мухбири таҳлилий ёндашиб кўрган. Ҳамда Россия аслида қандай мақсадларни кўзламоқда, саволи билан ёқилғи-енергетика саноати мутахассислари билан суҳбатлашган интервьюсини эълон қилди.

Россия учун Қозоғистон ва Ўзбекистон биринчи қадамдир

Нефть ва газ бўйича таҳлилчи ҳамда Қозоғистондаги Петролеум журнали ношири Олег Червинский бундай келишув барча томонлар учун фойдали, деб ҳисоблайди. Россиянинг қизиқиши шундан иборатки, "Газпром" Европа бозорини йўқотгач, мамлакат газ оқимларини қаергадир йўналтириши керак, чунки Хитой унинг газини тўлиқ ўзлаштира олмайди.

Кўп йиллар давомида Россия Европа бозори билан савдолашган ва сўнгги 50 йил ичида бу йўналишни фаол ривожлантирган эди, - дейди Россия энергетикани ривожлантириш жамғармаси директори Сергей Пикин.

Қолган лойиҳалар Россия учун принципиал эмасдек туюлган. Директорнинг сўзларига кўра, Германияга 50 миллиард куб метр газ етказиб берилиши Марказий Осиё давлатлари бозорларининг аҳамиятини туширган.

“Ўрта Осиё давлатларига газ етказиб беришнинг бугунги ҳажмини ҳам кўп деб бўлмайди. Лекин уларни Европанинг кичик давлатлари билан солиштириш мумкин, натижада эса аввалгидан ҳам фойдалироқ. Бу вазиятга жуда мос рус мақоли бор: “Ғалтак кичик, лекин қиммат””, дейди Россия энергетикани ривожлантириш жамғармаси директори Сергей Пикин.
Яъни бу мақолдан хулоса қиладиган бўлсак, Россия Ўрта Осиё давлатларига кам лекин қиммат газ савдосини амалга оширмоқда.

Ўзбекистон ҳам фойда кўрада. Энди у газ тақчиллигини ҳис қилмоқда - ва шу билан унинг ўрнини тўлдиради. Қозоғистон эса транзит учун доимий равишда пул олади ва газ тақчиллиги юзага келган тақдирда, ўтаётган газ қувуридан маълум ҳажмларни олиши мумкин, шунингдек, Россия газидан фойдаланган ҳолда шимолий ҳудудларни газлаштириш имкониятига эга бўлади, дейди “Петролеум” журнали ношири Олег Червинский.

Шунингдек, мутахассис ўз фикрини давом эттираркан Ўзбекистон Россия билан иқтисодий ўзаро бирлашишдан иложи борича эҳтиёт бўлишини, аммо бошқа чораси йўқлигини, айтиб ўтган. Қозоғистондаги мухолиф сиёсатчилар бир шерик ва газ етказиб берувчига боғланиб қолиш хавфи ҳақида гапирган бўлсада, Қозоғистон шимолини Россия ҳисобидан газлаштириш арзон, тез ва фойдали эканлигини хотиржамлик билан қабул қилишганини, қайд этган.

Россиянинг яна бир манфаати бор. У ўз оқимини Ўзбекистондан узоқроққа чўзишдир. Сергей Пикиннинг фикрича, Россиянинг Хитой билан газ савдосига қизиқиши муқобил вариантларнинг йўқлиги билан боғлиқ. Хитой қувур қурилиши бўйича "Газпром" учун Европа бозорини ўрнини босадиган ягона давлатдир. “Газпром юқори ишлаб чиқаришга эга, уни чекламоқчи эмас. Ресурслар чексиздир – аср охиригача улар албатта етарли бўлади, шунинг учун табиий рентани капиталлаштириш керак. Хитойга газ сотиш ички бозорга қараганда қимматроқ”, - дейди Пикин.

Шунингдек таҳлилчи Россия газ қувурини янада чўзишдан манфаатдор эканлигини истисно этмаган. Масалан, агар сиёсий жиҳатдан тинч бўлса Афғонистонга ва эҳтимол Ҳиндистонга. Червинскийнинг сўзларига кўра, Россия бу истиқболли бозорларга қизиқиш билан қарамоқда. Қозоғистон ва Ўзбекистон эса бу йўлда фақат биринчи қадам бўлиши мумкин.

Таржима: Малика НОРБЕКОВА

• Газ
• Gaz shaxobchasi
• Газпром
• Ҳамкорлик
• Investitsiyalar va tashqi savdo vazirligi
• Иқтисодиёт
• Путин
• Қозоғистон
• Россия
• Сиёсат
• Tashqi ishlar vazirligi
• Хитой
• Европа