$
12557.56 UZS
-34.15
159.44 UZS
-0.74
14809.13 UZS
-12.57
43° Kechasi 27°

Qaysarlik, dangasalik, parishonxotirlik... Bunga genlar “aybdor”mi?

11:06 / 26.10.2022

Ayrim insonlar noqobil harakat qilib qoʻysa, oʻzlarini oqlab, “nima qilay, tabiatdan shundayman-da”, deb qoʻya qolishadi. Axir inson hayotiga, yurish-turishiga va hattoki, xush koʻrgan narsalariga ham genetikaning taʼsiri bor.
Irsiyat bilan shugʻullanuvchi mutaxassislarning taʼkidlashlaricha, insonlar ikki guruhga boʻlinadi. Birinchi guruhdagilar divanda yotib, kundalik odatiy, oʻziga yaxshi tanish boʻlgan narsalardan lazzat olishni xush koʻradi. Ikkinchi guruhdagilar uchun esa doimo yangilik kerak: yangi joylar, yangi insonlar, yangi taomlar kabi...
Ularda yangidan yangi hissiyotlarni qidirish odati feʼl-atvorning oʻziga xos xususiyatidir. Bunda ham genlar “aybdor”mi?

Yangilikka intilish hissi

Aslida, bizni yangi taassurotlarni axtarishga bosh miyadagi asab hujayralariga taʼsir koʻrsatuvchi oqsil-retseptorlari, deb nomlangan hujayralar “majbur qiladi”. Ular ichidagi eng muhim retseptor D4, yaʼni lazzat olish (dofamin) retseptori deb ataladi.

Tadqiqotlarga koʻra, aynan mazkur hujayra turi xatti-harakatlarimizga, tavakkal va lazzat olish bilan bogʻliq harakatlar, taomlar, iqtidor bilan bogʻliq. Ushbu genni “er-xotinlar geni” deb ham atashadi. Chunki ushbu gen er-xotinlarga oʻzaro muhabbat, mehr-oqibat tuyishga ham yordam beradi.

“Boyqush” yoki “toʻrgʻay”

Odamlar orasida boyqush va toʻrgʻayga xos turli fikrlar yuradi. “Men boyqushman-da, shu sababli kechasi koʻproq ishlayman”, degan fikrlar quloqqa chalinib qoladi. Chindan ham shunday tushuncha bormi? Albatta, bor.
Insonlarni bunday ikki xronotipga, yaʼni kunning qay bir qismida faollikning oshishiga qarab ajratish gendagi xususiyatlarda yashirin. Tadqiqotlarga koʻra, kunning maʼlum bir qismida faollashish xususiyati PER1 deb nomlangan genga bogʻlangan. Aynan mazkur gen tetiklik va uyquga javob beradi. Toʻrgʻaylarda ushbu gen oʻz faolligini kunduzi namoyon etadi. Boyqushlarda buning aksi kuzatiladi.

Taʼbga koʻra...

Siz atirgul tarovatini yoqtirmaysizmi? Tabriklaymiz, demak, sizning irsiyatingizda NDUFA10, deb nomlangan kamyob retseptor mavjud ekan. Mazkur retseptor turi atirgul hidini yoqtirmaydigan modda ishlab chiqaradi va shu tufayli siz ayrim hidlarni xushlamaysiz. Ayrimlar atirguldan tashqari qizilmiya, binafsha kabi gul iforlarini yoqtirmaydi. Bunga ham irsiyatga jo boʻlgan retseptorlar aybdor. Ammo tarovatga boʻlgan munosabat har kimda turlicha rivojlangan. Masalan, barcha millatlar oshxonasida keng qoʻllaniluvchi kashnich koʻkati va uning urugʻi kimlargadir umuman xush kelmaydi.

Shuncha koʻp qoʻllanilganiga qaramay, ular ushbu koʻkat turi qoʻshilgan yeguliklarni tanovul qilmaydilar. Nima uchun dersiz? Ushbu oʻsimlik mazasi taʼbiga xush kelmaydiganlar genida ham yuqorida aytib oʻtilgan kamyob retseptor mavjud.



Kitobga qaraymiz...

Ayrim bolalar bilim olishda tengdoshlariga qaraganda ortda qoladi. Baʼzi bolalarga esa hech kitob oʻqittira olmaysiz. Faqat “hozir kaltaklayman yoki urishaman”, desangizgina, oʻzini majburlab kitobini qoʻlga oladi. Ammo bu holatda bolani ayblash notoʻgʻri, jazolash esa ikki karra yanglish xatti-harakatdir.

Negaki, har bir insonda kitob mutolaa qilishga javob beruvchi gen — DYX1C1 boʻladi. Aynan mazkur gen yozilgan narsani yengil va oson qabul qilishni boshqaradi. Agar homila rivojlanish vaqtida bolada ushbu gen mutatsiyasi (oʻzgarishi) kuzatilsa, yozilganni qabul qilish xususiyati sustroq rivojlanadi. Yaʼni qabul qilish biroz mushkulroq kechadi hamda mutolaadan lazzat ola bilish xususiyati ham shunga mos kuchsiz boʻladi.

Hech kitob oʻqimaydigan, kitob oʻqishni xush koʻrmaydigan oilalar ham uchrab turadi. Bunga hayron qolmasangiz ham boʻladi. Mutolaa qilish xususiyati 50 foiz holatlarda nasldan naslga oʻtadi.


Ilm-fan


														
														Yangi moliyaviy inqilobning boshlanishi

Yangi moliyaviy inqilobning boshlanishi

Bugungi zamonaviy dunyoda insoniyat misli ko‘rilmagan ixtirolar-u, texnologiyalarning guvohiga aylandi. Raqamlashtirish odam…
22:24 / 31.01.2025

														
														Qo‘rqinchli yutuq: sun’iy intellekt inson yordamisiz o‘zining nusxasini yarata oladi

Qo‘rqinchli yutuq: sun’iy intellekt inson yordamisiz o‘zining nusxasini yarata oladi

Ushbu yutuq ilmiy hamjamiyatda jiddiy xavotir uyg‘otmoqda, chunki inson aralashuvisiz sun’iy intellektni muvaffaqiyatli o‘z-…
17:14 / 27.01.2025

														
														2028-yilda mamontlarni qaytadan dunyoga keltirishmoqchi

2028-yilda mamontlarni qaytadan dunyoga keltirishmoqchi

AQShda mamontning tug‘ilishi uchun abadiy muzliklarda topilgan DNKdan foydalaniladi.
10:06 / 18.01.2025

														
														“Vampir ko‘rshapalak”larning qonini energiya manbayi sifatida ishlatish mumkin” – olimlar

“Vampir ko‘rshapalak”larning qonini energiya manbayi sifatida ishlatish mumkin” – olimlar

Kanadalik olimlar ko‘rshapalaklar ustida tadqiqot o‘tkazishdi va “vampir ko‘rshapalaklar” o‘z o‘ljasining qoni yordamida ene…
12:30 / 11.11.2024

														
														Olimlar suv va havodan kimyoviy moddalarni yaratishga muvaffaq bo‘lishdi

Olimlar suv va havodan kimyoviy moddalarni yaratishga muvaffaq bo‘lishdi

South China Morning Post nashrining xabar berishicha, xitoylik olimlar suv va havodan boshqa kimyoviy moddalarni yaratishga …
17:13 / 26.10.2024

														
														Olimlar tomonidan miyaning 3D atlasi yaratildi

Olimlar tomonidan miyaning 3D atlasi yaratildi

Ushbu atlas sut emizuvchilarning butun miyasini embryonal bosqichlarda va erta postnatal davrda batafsil o‘rganish imkonini …
10:26 / 26.10.2024

														
														Endi shifokorlarga rentgen tasvirlari orqali suyaklar sinishini aniqlashda sun’iy intellekt yordam beradi

Endi shifokorlarga rentgen tasvirlari orqali suyaklar sinishini aniqlashda sun’iy intellekt yordam beradi

Britaniya Milliy sog‘liqni saqlash va tibbiy yordamni takomillashtirish instituti (NICE) sun’iy intellekt rentgen tasvirlari…
12:22 / 23.10.2024

														
														“Mikroblar endi antiseptiklar bilan oziqlanmoqda” – Tadqiqotchilar

“Mikroblar endi antiseptiklar bilan oziqlanmoqda” – Tadqiqotchilar

Xian Jiantong-Liverpul universiteti mutaxassislari tomonidan tadqiqot o‘tkazilganda, xitoylik olimlar noodatiy holatga duch …
10:22 / 19.10.2024

														
														Og‘izdagi bakteriyalar bilan bosh va bo‘yin saratoni o‘rtasida bog‘liqlik aniqlandi

Og‘izdagi bakteriyalar bilan bosh va bo‘yin saratoni o‘rtasida bog‘liqlik aniqlandi

Olimlar yangi tadqiqot o‘tkazishdi. Unda og‘iz bo‘shlig‘ida ko‘payadigan bakteriyalar bosh va bo‘yin saratoni rivojlanish xa…
09:53 / 02.10.2024

														
														Shvetsiyalik olimlar saratonni davolashning yangi yo‘lini topishdi

Shvetsiyalik olimlar saratonni davolashning yangi yo‘lini topishdi

Olimlar saraton hujayralarini qayta dasturlash usuli ustida ish olib borishdi. Bu yo‘l bilan xavfli hujayralarni onkologik o…
10:36 / 30.09.2024

Bu ham qiziq

O‘zbekistonda nodavlat OTMlar faoliyatini litsenziyalashning qo‘shimcha shartlari belgilandi

O‘zbekistonda nodavlat OTMlar faoliyatini litsenziyalashning qo‘shimcha shartlari belgilandi

Bu bo‘yicha Vazirlar Mahkamasining “Respublikada nodavlat ta’lim xizmatlari sifatini oshirishning qo‘shimcha chora-tadbirlar…
11:10 / 03.07.2025
Haj ziyoratida 8 nafar o‘zbekistonlik vafot etdi

Haj ziyoratida 8 nafar o‘zbekistonlik vafot etdi

“Joriy yildagi “Haj-2025” mavsumi davomida O‘zbekistondan 15 mingdan ziyod hojilarning Haj amallarini tartibli va namunali a…
12:17 / 01.07.2025
Mirziyoyev Afg‘oniston bosh vaziri o‘rinbosari bilan uchrashdi

Mirziyoyev Afg‘oniston bosh vaziri o‘rinbosari bilan uchrashdi

O‘zbekiston Prezidenti Afg‘oniston bilan savdo-iqtisodiy hamkorlik masalalarini muhokama qildi
18:49 / 03.07.2025
4-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

4-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

4-iyul kuni Toshkentda havo biroz bulutli bo‘ladi, yog‘ingarchilik bo‘lmaydi. Sharqdan sekundiga 3-8 metr tezlikda shamol es…
15:39 / 03.07.2025
Turkiyadagi deportatsiya markazlaridan 50 nafar o‘zbekistonlik ayol vatanga qaytarildi

Turkiyadagi deportatsiya markazlaridan 50 nafar o‘zbekistonlik ayol vatanga qaytarildi

Migratsiya agentligi hamda Turkiya Respublikasi Mehnat va ijtimoiy himoya vazirligi mas’ullari o‘rtasida Turkiyada noqonuniy…
13:13 / 02.07.2025
Xorazmda sudya pora bilan qo‘lga olindi

Xorazmda sudya pora bilan qo‘lga olindi

15 ming AQSH dollari talab qilgan sudyaning noqonuniy harakatlari fosh etildi
19:21 / 03.07.2025
Shomurodovning yangi jamoasi ma'lum

Shomurodovning yangi jamoasi ma'lum

Futbolchi Turkiya chempionatidagi grand klub safiga o'tadi
23:16 / 03.07.2025
Ukraina va Buyuk Britaniya dron ishlab chiqaruvchi qo‘shma korxona tashkil qildi

Ukraina va Buyuk Britaniya dron ishlab chiqaruvchi qo‘shma korxona tashkil qildi

Raybird turkumidagi razvedka dronlari Britaniyada ishlab chiqariladi va Ukraina hamda NATO armiyalariga yetkazib beriladi.
16:51 / 03.07.2025
Mirziyoyev Xonkendi shahriga bordi

Mirziyoyev Xonkendi shahriga bordi

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev va Ozarbayjon Respublikasi Prezidenti Ilhom Aliyev Xonkendi shahrida …
18:07 / 03.07.2025
“Sevimli” telekanali jarimaga tortildi

“Sevimli” telekanali jarimaga tortildi

Telekanal mualliflik huquqini buzganligi aytilmoqda.
12:52 / 03.07.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!