$
12634.34 UZS
-18.98
162.37 UZS
0.48
14821.34 UZS
-0.76
36° Kechasi 23°

Hukumat kimni himoya qilmoqchi mahalliy ishlab chiqaruvchinimi yoki tanlab olinganlarni?

10:57 / 06.12.2021

Ijtimoiy tarmoqlarda Bosh vazir Aripov joriy yil 2-dekabrda imzolagan hujjat surati tarqaldi. Hujjat matniga ko‘ra, bosh vazir topshirig‘i bilan ichki ishlab chiqaruvchilarni himoya qilish maqsadida paxta linti (chigitlangan paxta) xomashyosini eksport qilishni vaqtincha cheklash bo‘yicha topshiriq berilgan.

Mazkur mahsulot eksportining cheklanishida “Farg‘ona Kimyo Zavodi” MChJ, “Global Kamsko Daewoo” MChJ XK va “Baxtteks-Farm” MCHJlarning taklifi inobatga olingan.  

Shuningdek, paxta-to‘qimachilik klasterlari ixtiyoridagi mavjud paxta linti xomashyosini kunlik birja savdolariga uzluksiz chiqarilishi ta’minlanadi va mahalliy tovar ishlab chiqaruvchilar tomonidan xarid qilinishida amaliy yordam ko‘rsatiladi.

Mazkur tartib “alohida topshiriq berilguniga qadar” amal qiladi.

Jeonbuk national university magistranti Mirkomil Xolboyev mazkur qarorning mamlakat iqtisodiyotiga ko‘rsatadigan ta’siri haqida yozarkan, mutasaddilar oldiga savol qo‘yadi: “o‘zi aslida kimni himoya qilmoqchimiz?”

“Ko‘p hollarda importni cheklashda ichki ishlab chiqaruvchilarni himoya qilish degan vaj ko‘rsatiladi. Vaholanki, so‘ngi vaqtlarda ba’zi tovarlar eksportini cheklashga harakat qilish ham ichki ishlab chiqaruvchilarni himoya qilish deb nomlangan “maska” ortiga yashirilmoqda. O‘zi kimni himoya qilmoqchi hukumat, ichki ishlab chiqaruvchilarnimi yoki tanlab olinganlarnimi?..
Muammo shundaki, bu kabi cheklovlar vaqtincha (hamda yashirin) o‘rnatilsada, uning yomon oqibatlari juda uzoq vaqt saqlanib qolishi mumkin. 

Birinchidan, lint xomashyosi eksport qiluvchilar chet ellik hamkorlari bilan tovarni yetkazib berishdan ancha oldinroq shartnomalar tuzadi, vazirning topshirig‘i esa kutilmaganda qabul qilinishi natijasida lint eksport qiluvchi firmalar shartnomalarini buzishiga to‘g‘ri keladi. Hamda chet ellik hamkorlarning aksariyati shartnomani bajarolmagan firmalar bilan keyinchalik qayta ishlashdan bosh tortadi.

Eng yomon holat esa eksport uchun to‘lov amalga oshirilgandan keyin cheklovning joriy qilinishi (ba’zi eksporterlarda shunday muammo bo‘lmoqda ekan).  Bunday holat ham eksporter firmalarning hamkorlarini butunlay yo‘qotishiga olib keladi, albatta.  

Men bir jihatga hecham tushunmayman, axir xomashyo narxining o‘sishidan faqat bizning tayyor mahsulot ishlab chiqaruvchilar zarar ko‘rayotgani yo‘qku,  huddi bizning ishlab chiqaruvchilar kabi chet ellik ishlab chiqaruvchilar ham yuqori narxda xomashyo sotib olishga majbur bo‘lmoqda. Xomashyoning narxi teng bo‘lgan holatda ham bizning tayyor mahsulot ishlab chiqaruvchilar, masalan, Xitoy yoki Turkiyaga nisbatan nisbiy ustunligini saqlab qoladiku. Axir bu soha ishchi kuchini ko‘proq talab qiluvchi soha hisoblanadi, hamda bizda ishchi kuchi shartli Xitoy yoki Turkiyaga nisbatan karrasiga arzonroq.  

Bundan tashqari, nima uchun tayyor mahsulot ishlab chiqaruvchilarga yoqadigan bu kabi topshiriqlar xomashyo ishlab chiqaruvchilarga zarar yetkazishi haqida umuman o‘ylanmaydi. To‘g‘ri, qisqa muddatda tayyor mahsulot ishlab chiqaruvchilar ichki bozorda xomashyoni arzonroq sotib olishga erishadi, ammo  hukumatning qarorlariga bo‘lgan ishonchsizlik hamda ichki bozordagi rentabellikning pasayishi natijasida xomashyo ishlab chiqaruvchilar bozorni tark eta boshlaydi. Uzoqroq muddatda  bozor muvozanati yana yuqoriroq narxdagi muvozanatga qaytadi hamda bu ichki tayyor kiyim ishlab chiqaruvchilarga hech qanday naf bermaydi (uzoq muddatda). Ammo o‘sha vaqtda eksporti cheklangan tovarning eksporti butunlay yo‘qotilgan bo‘ladi.

O‘zi aslida hukumat ichki ishlab chiqaruvchilarni himoya qilmoqchi emas, balki faqat tanlab olingan ishlab chiqarish bo‘g‘inlari yoki alohida tanlab olingan ishlab chiqaruvchilarni himoya qilmoqchi va qilmoqda, xolos. Bizga esa, oxirgi 30 yilda umuman ishlamagan  hamda tor doira manfaatini himoya qiladigan qaror (yoki topshiriq)lar emas, balki butun xalqning farovonligini oshiradigan siyosat kerak. Umumiy farovonlikni oshiradigan siyosat esa ba’zida hech nima qilmaslikdan iborat, xolos. Tashqi savdoda esa umuman hech nimaga aralashmaslik ko‘pchilik uchun aynan eng to‘g‘ri qaror bo‘lar edi. 

 


Bu ham qiziq

Finlandiyada sobiq Vagner harbiy tashkilotining askari hibsga olindi

Finlandiyada sobiq Vagner harbiy tashkilotining askari hibsga olindi

U mamlakatdan siyosiy boshpana so'ragan
20:57 / 12.07.2025
Toshkentda sun’iy intellektga asoslangan kameralar ishga tushdi

Toshkentda sun’iy intellektga asoslangan kameralar ishga tushdi

Toshkent shahridagi 10 ta piyodalar o‘tish joyida AI (sun’iy intellekt) texnologiyasiga asoslangan kuzatuv kameralari ishga …
09:50 / 12.07.2025
Toshkentda YPX xodimi xizmat avtomobilida mototsiklchi bilan poyga uyushtirdi

Toshkentda YPX xodimi xizmat avtomobilida mototsiklchi bilan poyga uyushtirdi

Ammo, Xudoyberganov YPX xodimining xizmat mashinasida poytaxtning markaziy ko‘chasida katta tezlikda harakatlanib, mototsikl…
14:59 / 12.07.2025
Tashqi ishlar vaziri o‘rinbosari Yaponiya elchisi bilan uchrashdi

Tashqi ishlar vaziri o‘rinbosari Yaponiya elchisi bilan uchrashdi

Uchrashuvda kun tartibidagi bir qancha masalalar muhokama qilindi
19:01 / 12.07.2025
Putin AQShdan sanksiyalar kutmoqda

Putin AQShdan sanksiyalar kutmoqda

Amerikaning The New York Times nashri yozishicha, Rossiya prezidenti Vladimir Putin AQSh prezidenti Donald Trampning Moskvag…
12:22 / 12.07.2025
Okeaniya mintaqasida yangi davlat tuziladi

Okeaniya mintaqasida yangi davlat tuziladi

Ammo bu mamlakat muxtoriyat maqomida bo'ladi
22:25 / 12.07.2025
Yevropa komissiyasi prezidenti: “Donald Tramp savdo urushini boshlamoqda”

Yevropa komissiyasi prezidenti: “Donald Tramp savdo urushini boshlamoqda”

Siyosatchining so‘zlariga ko‘ra, muzokaralar besamar ketsa, AQShga javob choralari qo‘llaniladi
21:33 / 12.07.2025
O‘zbekistonning tashqi qarzi 70 mlrd dollarga yaqinlashdi

O‘zbekistonning tashqi qarzi 70 mlrd dollarga yaqinlashdi

Joriy yilning I choragida O‘zbekistonning umumiy tashqi qarz hajmi 68,4 mlrd dollarni tashkil qilmoqda. Bu haqda Markaziy ba…
16:59 / 12.07.2025
Saudiya Arabistoni Rossiya va AQSh muzokaralariga vositachilik qilishga tayyor

Saudiya Arabistoni Rossiya va AQSh muzokaralariga vositachilik qilishga tayyor

Saudiya Arabistoni jahon hamjamiyatiga kelishuvga erishish uchun hamma narsani qilmoqda va Rossiya-Amerika muloqoti uchun pl…
11:02 / 12.07.2025
Tennis. Karlos Alkaras Uimbldon finaliga yo‘l oldi

Tennis. Karlos Alkaras Uimbldon finaliga yo‘l oldi

Londonda davom etayotgan tennis bo‘yicha “Katta Dubulg‘a” turkumiga kiruvchi Uimbldon turnirining erkaklar o‘rtasidagi bahsl…
13:13 / 12.07.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!