$
12910.15 UZS
-14.77
159.78 UZS
-0.16
14660.77 UZS
40.1
27° Kechasi 17°

Uyqusizlik inson salomatligi uchun qanchalik xavfli?

15:58 / 19.09.2023

Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, dunyo aholisining 30 foizi 8 soatdan kam uxlaydi. Agar inson yetarli miqdorda dam olmasa, bu diqqatni jamlash va ma’lumotni eslab qolish qobiliyatiga ta’sir qiladi. Shuningdek, inson uyqusiz holatda qancha uzoq vaqt qolsa, tanada ko‘proq o‘zgarishlar yuz bera boshlaydi.

Odamlar yoshi, sog‘lig‘i, turmush sharoiti va ovqatlanishiga qarab uyqusizlikka turlicha toqat qiladilar. Masalan, bolalar va o‘smirlar kattalarga qaraganda ko‘proq uyquga muhtoj. Bolalikdagi uyqusizlik yomon o‘qish qobiliyatiga, muloqot va ijtimoiylashuvdagi muammolarga, salbiy odatlar va xavfli munosabatlarning rivojlanishiga, jismoniy o‘sish va rivojlanishning kechikishiga olib kelishi mumkin.

Aksariyat odamlar 24 soatlik uyqusizlikdan keyin quyidagi alomatlarni his qila boshlaydilar.

Tana harorati pasayadi;
stress gormonlari darajasi: kortizol va adrenalin ortadi;
qon shakar darajasi ko‘tariladi (insulin darajasi pasayadi);
mushaklarda kuchlanish paydo bo‘ladi;
uyqu va dam olishning tabiiy aylanishi buziladi, bu o‘sishni, ishtahani, metabolizmni va immunitetni tartibga soluvchi gormonlar ishlab chiqarishni buzadi;
ko‘rish va eshitish yomonlashadi;
dunyo haqidagi tasavvur o‘zgara boshlaydi.

Bunday holatda miya stress ostida bo‘ladi, shuning uchun u energiyani tejashga harakat qiladi va “mahalliy uyqu” holatiga kiradi – ba’zi neyronlarni vaqtincha o‘chiradi. Shu sababli, uyquchanlik va asabiylashish paydo bo‘ladi, diqqatni jamlash, muvofiqlashtirish, fikrlash va qaror qabul qilish qobiliyati yomonlashadi, shuningdek, xotira yomonlasha boshlaydi. Ishtaha va yuqori kaloriyali ovqatlarga bo‘lgan ishtiyoq kuchayadi.

Kaliforniyalik psixiatrlar tadqiqotlariga ko‘ra 30 soat uyqusizlikdan so‘ng, odamlar his-tuyg‘ulari yanada yomonlashadi.

Ma’lumki, inson qanchalik uzoq vaqt uyg‘oq bo‘lsa, uyqu yetishmasligining salbiy ta’siri shunchalik kuchli bo‘ladi. Ikki kundan so‘ng kuchli charchoq paydo bo‘ladi. Shu sababli, miya beixtiyor mikro uyquga kira boshlaydi, ya’ni bir necha soniya davom etadigan to‘liq ongni yo‘qotishning qisqa davrlari.

Uyqusizlik davri uzaya boshlagani sari, salbiy ta’sirlar shunchalik kuchli bo‘ladiki, inson hushyorlikni batamom yo‘qotadi.
Ruhiy buzilishlar paydo bo‘lishi mumkin: paranoya, psixoz, depressiya.
Aqliy qobiliyatlar shu darajada kamayadiki, hatto oddiy ishlarni ham bajarish qiyin.
Odamda xotira muammolari bor. Misol uchun, u harakatning o‘rtasida nima qilayotganini unutishi mumkin.
Dunyo idroki o‘zgaradi: gallyusinatsiyalar va illyuziyalar paydo bo‘ladi.

Inson uyqusiz qancha vaqt yashashi mumkin?

Bu haqda aniq aytish qiyin. Hushyor turish bo‘yicha eng mashhur rekordchi Rendi Gardner hisoblanadi. U 1963-1964 yil qishda maktabdagi ilmiy loyiha doirasida 264 soat uxlamagan, ya’ni 11 kun.

Rendi hushyor turish uchun hech qanday kimyoviy stimulyator qabul qilmadi. Garchi uning jismoniy holati yaxshi bo‘lsa-da, uxlamaslik aqliy qobiliyatiga katta ta’sir ko‘rsatgan.

Uyqusizlikning to‘rtinchi kunida Gardnerda gallyusinatsiya kuzatila boshlagan: u o‘zini Amerika futbol ligasi o‘yinchisi sifatida tasavvur qilib, yo‘l belgisini odam deb o‘ylagan.

Ushbu eksperiment natijalarini Arizonalik psixiatrlar o‘rganishdi. Ular Rendi Gardnerning miyasi ba’zi neyronlarni navbatma-navbat o‘chirish va yoqish orqali doimiy uyg‘oqlikka moslashgan degan xulosaga kelishdi. Ushbu tajribadan so‘ng Ginnesning rekordlar kitobi bunday yutuqlarni qayd etishni to‘xtatdi.

Shunga qaramay, Gardnerning rekordini yangilashga urinishlar davom etdi. 2007 yilda 42 yoshli britaniyalik Toni Rayt 274 soat uyqusiz yashadi, biroq unda salbiy alomatlar nisbatan kamroq kuzatilgan.

Hatto doimiy ravishda me’yordan kam uxlash ham inson salomatligi uchun zararli. Biroq nazorat qilinadigan uyquni cheklash tananing normal faoliyat va dam olish davriga qaytishiga yordam beradi. Kognitiv xulq-atvor terapiyasi bilan birlashtirilganda, bu davolash usuli samarador ekani isbotlangan.

Ba’zan ish, imtihon yoki qiziqarli teleserial uchun dam olish vaqtini qurbon qilishimiz haqiqat. Ammo shuni unutmaslik kerakki, yetarli uyqu bizning sog‘lig‘imiz uchun zarur shartlardan biridir.


Lifestyle


														
														Uy bekalari uchun motivatsion tavsiyalar

Uy bekalari uchun motivatsion tavsiyalar

Uy bekasi bo‘lish — bu oddiylikda mukammallik yaratish san’atidir. Uy bekalari — oilaning yuragi, muhitning me’mori.
15:19 / 30.04.2025

														
														“Kalmar o‘yini” seriali aktrisasi saratondan vafot etdi

“Kalmar o‘yini” seriali aktrisasi saratondan vafot etdi

“Kalmar o‘yini” serialining ikkinchi mavsumida sobiq politsiya xodimi Xvan Chjun-Xoning onasi rolini ijro etgan aktrisa Li J…
09:46 / 04.02.2025

														
														Nonushta uchun eng zararli oziq-ovqatlarning ro‘yxati bilan tanishing

Nonushta uchun eng zararli oziq-ovqatlarning ro‘yxati bilan tanishing

Balansli nonushta qilish yaxshiroq umumiy ovqatlanish bilan bog‘liq bo‘lib, tanangizni ruhiy va jismoniy qiyinchiliklarni ye…
13:32 / 25.01.2025

														
														Insayder iPhone 17 Pro dizayni va xususiyatlari haqida ma’lumot berdi

Insayder iPhone 17 Pro dizayni va xususiyatlari haqida ma’lumot berdi

Flagman nafaqat innovatsion kamera, balki odatiy standartlarni o‘zgartiruvchi noyob orqa panel dizaynini ham oladi.
11:13 / 25.01.2025

														
														Rossiyada kriptosaunalar ishlab chiqildi: ular sizni isitib qo‘yadi va kripto pul oladi

Rossiyada kriptosaunalar ishlab chiqildi: ular sizni isitib qo‘yadi va kripto pul oladi

Sankt-Peterburgdagi Luxury World Spa kompaniyasi “Kriptosauna” loyihasini taqdim etdi. Yangi mahsulot ASIC (kriptovalyuta qa…
10:35 / 25.01.2025

														
														Ijtimoiy tarmoqlardan foydalanishni to‘xtatishning foydasi bo‘ldimi?

Ijtimoiy tarmoqlardan foydalanishni to‘xtatishning foydasi bo‘ldimi?

Ushbu tadqiqot amalga oshirilgandan so‘ng o‘quvchilarning ko‘rsatkichlari oshgan.
15:29 / 18.01.2025

														
														2025-yilda qanday krossovkalar moda bo‘ladi?

2025-yilda qanday krossovkalar moda bo‘ladi?

Krossovkalar hech qachon modadan qolmaydigan, qulay oyoq kiyim hisoblanadi. Faqatgina har yili ularning qaysidir turi, ayniq…
13:02 / 16.01.2025

														
														Takchi – Koreyaning mashhur an’anaviy o‘yini

Takchi – Koreyaning mashhur an’anaviy o‘yini

Takchi – bu Koreya madaniyatida bolalar va kattalar orasida mashhur bo‘lgan o‘yin bo‘lib, oddiy, ammo qiziqarli! O‘yin uchun…
16:09 / 15.01.2025

														
														2024-yilda eng yuqori daromad keltirgan filmlar ro‘yxati

2024-yilda eng yuqori daromad keltirgan filmlar ro‘yxati

2024-yil kino sanoati uchun juda muvaffaqiyatli yil bo‘ldi. Ko‘plab kutilgan premyeralar va kutilmagan xitlar tomoshabinlarn…
15:40 / 15.01.2025

														
														“Otam qurgan tandir”
Umidjon Alimov, 2017.

“Otam qurgan tandir” Umidjon Alimov, 2017.

“Demak, men mavzu, o‘zimga uslub topyapman, deb o‘ziga xos yo‘nalishni qidirayotgan rassom sifatida xursand bo‘lardim. Tandi…
14:59 / 15.01.2025

Bu ham qiziq

O‘zbekistonning 8 ta hududida sel-suv toshqinlari yuzaga kelishi mumkin

O‘zbekistonning 8 ta hududida sel-suv toshqinlari yuzaga kelishi mumkin

Gidrometeorologiya xizmati agentligi tomonidan berilgan ma’lumotga ko‘ra, joriy yilning  8-11 may kunlari kutilayotgan yomg‘…
18:52 / 07.05.2025
Shavkat Mirziyoyev Rossiyaga boradi

Shavkat Mirziyoyev Rossiyaga boradi

Tashrif dasturiga muvofiq, O‘zbekiston rahbari Ikkinchi jahon urushidagi G‘alabaning 80-yilligiga bag‘ishlangan tantanali ta…
18:22 / 07.05.2025
Janubiy Koreyaning T’way Air kompaniyasi Seuldan Toshkentga parvozlarni amalga oshiradi

Janubiy Koreyaning T’way Air kompaniyasi Seuldan Toshkentga parvozlarni amalga oshiradi

Uzbekistan Airports ma'lumotlariga ko'ra, birinchi reys joriy yilning 23-mayiga rejalashtirilgan.
19:39 / 07.05.2025
Shavkat Mirziyoyev O‘zbekiston xalqiga bayram tabrigi yo‘lladi

Shavkat Mirziyoyev O‘zbekiston xalqiga bayram tabrigi yo‘lladi

Bu haqda, Prezident matbuot xizmati e’lon qildi.
19:51 / 08.05.2025
Ilhom Aliyev  9-may kuni Moskvada bo‘lib o‘tuvchi bayramga borishdan bosh tortdi

Ilhom Aliyev  9-may kuni Moskvada bo‘lib o‘tuvchi bayramga borishdan bosh tortdi

Ozarbayjon prezidenti Ilhom Aliyev G‘alabaning 80 yilligini nishonlash uchun Moskvaga borishdan bosh tortdi. Bu haqda Rossiy…
21:57 / 07.05.2025
Bolalar saratoniga qarshi kurashish bo‘yicha besh yillik dastur qabul qilinadi

Bolalar saratoniga qarshi kurashish bo‘yicha besh yillik dastur qabul qilinadi

O‘zbekistonda bolalardagi onko-gematologik kasalliklarning yarmidan ko‘pi so‘nggi bosqichlarda aniqlanmoqda.
16:10 / 07.05.2025
8-may kuni qanday ob-havo kuzatiladi?

8-may kuni qanday ob-havo kuzatiladi?

Harorat kechasi 21–23 daraja, kunduzi 33–35 daraja bo‘ladi.
22:46 / 07.05.2025
Shavkat Mirziyoyev: “Oilaviy shifokorlar 1,5 ming dollar, hamshiralar esa 600-800 dollar oylik oladigan tizim qilamiz”

Shavkat Mirziyoyev: “Oilaviy shifokorlar 1,5 ming dollar, hamshiralar esa 600-800 dollar oylik oladigan tizim qilamiz”

Prezident raisligida tibbiyot sohasi bo‘yicha videoselektor yig‘ilishi bo‘lib o‘tmoqda.
15:11 / 07.05.2025
Toshkent shahridagi mahallalardan biri vaqtincha gazsiz qoladi

Toshkent shahridagi mahallalardan biri vaqtincha gazsiz qoladi

Ta’mirlash ishlari tufayli Sergeli tumani “Nomdanak” MFYning ayrim hududlariga 8-may kuni soat 10:00 dan 18:00 gacha tabiiy …
10:56 / 08.05.2025
Andijonda Farg‘ona kanali qirg‘oqlari shikastlanishi natijasida xonadonlarni suv bosdi

Andijonda Farg‘ona kanali qirg‘oqlari shikastlanishi natijasida xonadonlarni suv bosdi

Ayni paytda viloyat Norin Qoradaryo Irrigatsiya tizimlari boshqarmasi tomonidan suv butkul to‘xtatilgan.
13:06 / 08.05.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!