$
12971.00 UZS
-1.08
126.04 UZS
-0.57
13308.25 UZS
84.51
10° Kechasi

Uyqusizlik inson salomatligi uchun qanchalik xavfli?

15:58 / 19.09.2023

Statistik ma’lumotlarga ko‘ra, dunyo aholisining 30 foizi 8 soatdan kam uxlaydi. Agar inson yetarli miqdorda dam olmasa, bu diqqatni jamlash va ma’lumotni eslab qolish qobiliyatiga ta’sir qiladi. Shuningdek, inson uyqusiz holatda qancha uzoq vaqt qolsa, tanada ko‘proq o‘zgarishlar yuz bera boshlaydi.

Odamlar yoshi, sog‘lig‘i, turmush sharoiti va ovqatlanishiga qarab uyqusizlikka turlicha toqat qiladilar. Masalan, bolalar va o‘smirlar kattalarga qaraganda ko‘proq uyquga muhtoj. Bolalikdagi uyqusizlik yomon o‘qish qobiliyatiga, muloqot va ijtimoiylashuvdagi muammolarga, salbiy odatlar va xavfli munosabatlarning rivojlanishiga, jismoniy o‘sish va rivojlanishning kechikishiga olib kelishi mumkin.

Aksariyat odamlar 24 soatlik uyqusizlikdan keyin quyidagi alomatlarni his qila boshlaydilar.

Tana harorati pasayadi;
stress gormonlari darajasi: kortizol va adrenalin ortadi;
qon shakar darajasi ko‘tariladi (insulin darajasi pasayadi);
mushaklarda kuchlanish paydo bo‘ladi;
uyqu va dam olishning tabiiy aylanishi buziladi, bu o‘sishni, ishtahani, metabolizmni va immunitetni tartibga soluvchi gormonlar ishlab chiqarishni buzadi;
ko‘rish va eshitish yomonlashadi;
dunyo haqidagi tasavvur o‘zgara boshlaydi.

Bunday holatda miya stress ostida bo‘ladi, shuning uchun u energiyani tejashga harakat qiladi va “mahalliy uyqu” holatiga kiradi – ba’zi neyronlarni vaqtincha o‘chiradi. Shu sababli, uyquchanlik va asabiylashish paydo bo‘ladi, diqqatni jamlash, muvofiqlashtirish, fikrlash va qaror qabul qilish qobiliyati yomonlashadi, shuningdek, xotira yomonlasha boshlaydi. Ishtaha va yuqori kaloriyali ovqatlarga bo‘lgan ishtiyoq kuchayadi.

Kaliforniyalik psixiatrlar tadqiqotlariga ko‘ra 30 soat uyqusizlikdan so‘ng, odamlar his-tuyg‘ulari yanada yomonlashadi.

Ma’lumki, inson qanchalik uzoq vaqt uyg‘oq bo‘lsa, uyqu yetishmasligining salbiy ta’siri shunchalik kuchli bo‘ladi. Ikki kundan so‘ng kuchli charchoq paydo bo‘ladi. Shu sababli, miya beixtiyor mikro uyquga kira boshlaydi, ya’ni bir necha soniya davom etadigan to‘liq ongni yo‘qotishning qisqa davrlari.

Uyqusizlik davri uzaya boshlagani sari, salbiy ta’sirlar shunchalik kuchli bo‘ladiki, inson hushyorlikni batamom yo‘qotadi.
Ruhiy buzilishlar paydo bo‘lishi mumkin: paranoya, psixoz, depressiya.
Aqliy qobiliyatlar shu darajada kamayadiki, hatto oddiy ishlarni ham bajarish qiyin.
Odamda xotira muammolari bor. Misol uchun, u harakatning o‘rtasida nima qilayotganini unutishi mumkin.
Dunyo idroki o‘zgaradi: gallyusinatsiyalar va illyuziyalar paydo bo‘ladi.

Inson uyqusiz qancha vaqt yashashi mumkin?

Bu haqda aniq aytish qiyin. Hushyor turish bo‘yicha eng mashhur rekordchi Rendi Gardner hisoblanadi. U 1963-1964 yil qishda maktabdagi ilmiy loyiha doirasida 264 soat uxlamagan, ya’ni 11 kun.

Rendi hushyor turish uchun hech qanday kimyoviy stimulyator qabul qilmadi. Garchi uning jismoniy holati yaxshi bo‘lsa-da, uxlamaslik aqliy qobiliyatiga katta ta’sir ko‘rsatgan.

Uyqusizlikning to‘rtinchi kunida Gardnerda gallyusinatsiya kuzatila boshlagan: u o‘zini Amerika futbol ligasi o‘yinchisi sifatida tasavvur qilib, yo‘l belgisini odam deb o‘ylagan.

Ushbu eksperiment natijalarini Arizonalik psixiatrlar o‘rganishdi. Ular Rendi Gardnerning miyasi ba’zi neyronlarni navbatma-navbat o‘chirish va yoqish orqali doimiy uyg‘oqlikka moslashgan degan xulosaga kelishdi. Ushbu tajribadan so‘ng Ginnesning rekordlar kitobi bunday yutuqlarni qayd etishni to‘xtatdi.

Shunga qaramay, Gardnerning rekordini yangilashga urinishlar davom etdi. 2007 yilda 42 yoshli britaniyalik Toni Rayt 274 soat uyqusiz yashadi, biroq unda salbiy alomatlar nisbatan kamroq kuzatilgan.

Hatto doimiy ravishda me’yordan kam uxlash ham inson salomatligi uchun zararli. Biroq nazorat qilinadigan uyquni cheklash tananing normal faoliyat va dam olish davriga qaytishiga yordam beradi. Kognitiv xulq-atvor terapiyasi bilan birlashtirilganda, bu davolash usuli samarador ekani isbotlangan.

Ba’zan ish, imtihon yoki qiziqarli teleserial uchun dam olish vaqtini qurbon qilishimiz haqiqat. Ammo shuni unutmaslik kerakki, yetarli uyqu bizning sog‘lig‘imiz uchun zarur shartlardan biridir.


Lifestyle


														
														Takchi – Koreyaning mashhur an’anaviy o‘yini

Takchi – Koreyaning mashhur an’anaviy o‘yini

Takchi – bu Koreya madaniyatida bolalar va kattalar orasida mashhur bo‘lgan o‘yin bo‘lib, oddiy, ammo qiziqarli! O‘yin uchun…
16:09 / 15.01.2025

														
														2024-yilda eng yuqori daromad keltirgan filmlar ro‘yxati

2024-yilda eng yuqori daromad keltirgan filmlar ro‘yxati

2024-yil kino sanoati uchun juda muvaffaqiyatli yil bo‘ldi. Ko‘plab kutilgan premyeralar va kutilmagan xitlar tomoshabinlarn…
15:40 / 15.01.2025

														
														“Otam qurgan tandir”
Umidjon Alimov, 2017.

“Otam qurgan tandir” Umidjon Alimov, 2017.

“Demak, men mavzu, o‘zimga uslub topyapman, deb o‘ziga xos yo‘nalishni qidirayotgan rassom sifatida xursand bo‘lardim. Tandi…
14:59 / 15.01.2025

														
														Sport zaliga borishdan qo‘rqmaslik uchun 5 ta sabab

Sport zaliga borishdan qo‘rqmaslik uchun 5 ta sabab

Ko‘pgina insonlar sport zaliga borishdan qo‘rqishadi va tanasini chiniqtirishdan chekinishadi. Sportga munosabatni o‘zgartir…
13:02 / 15.01.2025

														
														Kutib oling: Tesla’dan rulsiz elektromobil

Kutib oling: Tesla’dan rulsiz elektromobil

Tesla Los-Anjelesda elektromobilining yangi modeli taqdimotini o‘tkazdi. Bu modelning nomi Cybercab bo‘lib, rul va pedallar …
12:37 / 26.12.2024

														
														Nima uchun kuz faslida tushkunlikka moyil bo‘lib qolamiz?

Nima uchun kuz faslida tushkunlikka moyil bo‘lib qolamiz?

Organizm quyosh nuri ta’sirida baxt gormonlarini ishlab chiqaradi.
10:49 / 19.11.2024

														
														Nima uchun ayrim insonlar tengdoshlariga nisbatan yosh ko‘rinadi?

Nima uchun ayrim insonlar tengdoshlariga nisbatan yosh ko‘rinadi?

Organizmdagi qarish jarayonining qanday tezlikda kechishi 20 holatda yashash tarzi va atrof-muhit, 80 foiz holatda esa irsiy…
10:17 / 12.11.2024

														
														Qanday mahsulotlar buyrakda tosh paydo bo‘lishiga qarshi kurashadi?

Qanday mahsulotlar buyrakda tosh paydo bo‘lishiga qarshi kurashadi?

Ularni qaysi mahsulotlar tarkibidan topsa bo‘ladi?
10:09 / 12.11.2024

														
														Yangi “Yer go‘zali” bilan tanishing

Yangi “Yer go‘zali” bilan tanishing

Avstraliyalik model Jessika Leyn “Miss Earth” tanlovida g‘olib chiqdi.
10:06 / 11.11.2024

														
														Temir moddasi yetishmasligi qanday oqibatlarga olib keladi?

Temir moddasi yetishmasligi qanday oqibatlarga olib keladi?

Immunitet mustahkam bo‘lishi uchun barcha moddaning organizmda o‘z o‘rni bor. Shu qatorda temirning ham.
12:01 / 06.11.2024

Bu ham qiziq

Gipertoniya: Bemorlar qanday tavsiyalarga amal qilishi kerak?

Gipertoniya: Bemorlar qanday tavsiyalarga amal qilishi kerak?

Gipertoniya – eng ko‘p uchraydigan yurak-qon tomir kasalliklaridan biri. Uni o‘z vaqtida davolamaslik infarkt, insult va yur…
16:30 / 15.01.2025
Kaliforniyadagi yong‘in zarari 275 mlrd dollarga baholanmoqda

Kaliforniyadagi yong‘in zarari 275 mlrd dollarga baholanmoqda

So‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, olov 160 kilometr kvadratdan ortiq maydonga tarqalgan.
10:43 / 15.01.2025
O‘zbekiston BAA bilan “quruq” portlar barpo etish bo‘yicha kelishuvga erishdi

O‘zbekiston BAA bilan “quruq” portlar barpo etish bo‘yicha kelishuvga erishdi

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev 14-yanvar kuni Abu-Dabi shahriga tashrifi doirasida Birlashgan Arab A…
20:24 / 14.01.2025
Avtobus yo‘laklarida boshqa transport vositalari harakatlansa javobgarlikka tortiladi

Avtobus yo‘laklarida boshqa transport vositalari harakatlansa javobgarlikka tortiladi

Deputatlar avtobus uchun ajratilgan yo‘laklarda boshqa transport vositalari harakatlangani uchun javobgarlik ko‘zda tutilgan…
12:51 / 14.01.2025
Kimlar davlat bojini to‘lashdan ozod etilmoqda?

Kimlar davlat bojini to‘lashdan ozod etilmoqda?

Prezident tomonidan imzolangan qonun bilan “Davlat boji to‘g‘risida”gi qonunga qo‘shimchalar va o‘zgartirish kiritildi.
12:17 / 15.01.2025
Isroil va XAMAS G‘azo bo‘yicha kelishuvga erishdi

Isroil va XAMAS G‘azo bo‘yicha kelishuvga erishdi

Bu haqda The Times of Israel xabar bermoqda.
11:35 / 15.01.2025
Qashqadaryoda zilzila sodir bo‘ldi

Qashqadaryoda zilzila sodir bo‘ldi

Bu haqda FVV Seysmoprognostik monitoring Respublika markazi xabar qildi.
12:55 / 15.01.2025
Ilon Mask Twitter’ni sotib olgani uchun sudga tortildi

Ilon Mask Twitter’ni sotib olgani uchun sudga tortildi

Bu haqda Reuters xabar bermoqda.
16:04 / 15.01.2025
Takchi – Koreyaning mashhur an’anaviy o‘yini

Takchi – Koreyaning mashhur an’anaviy o‘yini

Takchi – bu Koreya madaniyatida bolalar va kattalar orasida mashhur bo‘lgan o‘yin bo‘lib, oddiy, ammo qiziqarli! O‘yin uchun…
16:09 / 15.01.2025
Sport zaliga borishdan qo‘rqmaslik uchun 5 ta sabab

Sport zaliga borishdan qo‘rqmaslik uchun 5 ta sabab

Ko‘pgina insonlar sport zaliga borishdan qo‘rqishadi va tanasini chiniqtirishdan chekinishadi. Sportga munosabatni o‘zgartir…
13:02 / 15.01.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!