Инсон танасининг 60 фоизи сувдан иборат ва бу нима сабабдан сув ичишга катта эътибор бериш кераклигини тушунтиради. Барча тана тизимларининг нормал ишлаши учун етарли миқдорда сув керак. Агар сиз жуда оз ичсангиз, нормал овқат ҳазм қилиш, етарли фикрлаш, энергия, чидамлилик ва бошқа муҳим нарсаларни унутишингиз мумкин. Аммо, эҳтимол, сиз бу ҳақда ўйламасдан етарлича ичасиз.

Ҳақиқатан ҳам кунига икки литр сув ичиш керакми?

Ишончимиз комилки, сиз ҳам соғлиқ, гўзаллик ва бошқа муҳим нарсалар учун кунига камида икки литр сув ичиш муҳимлиги ҳақида эшитгансиз. Фақат бу қоида ҳеч қандай илмий изоҳга эга эмас.

Бу рақам, эҳтимол, 1945 йилда АҚШ Миллий Озиқ-овқат ва озиқлантириш кенгаши томонидан чоп этилган диета бўйича кўрсатмалардан келиб чиққан бўлиб, унда катта ёшли инсонлар кунига тахминан 2,5 литр сув ичиши кераклиги таъкидланган. Кейинчалик улар бу рақамни мақоладан мақолага такрорлай бошладилар.

Замонавий илм-фан соғлом одам куннинг исталган вақтида чанқоғини қондира оладиган миқдорда сув ичса, бу организм ўзи учун етарли суюқликни қабул қилган, деб ҳисобланади.

Қаҳва ва чойни сув деб ҳисоблаш мумкинми?

1945 йилдаги ўша тавсиялар ҳақида бир оз кўпроқ маълумот: мутахассислар нафақат 2,5 литр сув ичиш бўйича кўрсатмани, балки бу миқдорнинг кўп қисми тайёр маҳсулотларда бўлган муҳим қўшимчаларни ўз ичига олишини таъкидлашган. Олимлар ҳозир худди шу нарса ҳақида гапиришмоқда: сиз тананинг суюқликка бўлган эҳтиёжини нафақат сув билан, балки сут, шарбат, чой ва ҳатто қаҳва билан ҳам қондиришингиз мумкин. Мева, сабзавотлар ва шўрвалар ҳам ҳисобга олинади, чунки улар таркибида жуда кўп суюқлик мавжуд.

Чанқоқлик очликни кечиктириши ростми?

Гарчи одамларнинг 37 фоизи чанқоқни очлик билан адаштиргани ҳақида далиллар мавжуд бўлса-да, аслида ҳамма нарса унчалик оддий эмас. Олимларнинг фикрига кўра, биз яшаш учун курашишимиз шарт бўлмаган замонавий муҳит очлик-овқат ва ташналик-сув алоқаларини заифлаштирди. Бу Америка диететика ассоциацияси томонидан ўтказилган тадқиқот натижаларига мос келади, бу шуни кўрсатдики, биз бугунги кунда тана сигналларига эмас, балки овқатланиш ва ичишга ўрганиб қолган вақтимизга асосланган ҳолда таомланамиз ёки суюқлик истеъмол қиламиз.

Ташналик бир вақтлар ўйланганидек, ичакларда пайдо бўлмайди. Икки гуруҳ олимлар мустақил равишда ютиш ҳаракати миянинг олд қисмидаги чанқоқлик ҳисси учун масъул бўлган ламина терминалисда фаолликни келтириб чиқаришини аниқладилар. Ва ичак унга кирган овқатда қанча сув борлигини тушунади ҳамда миянинг мазкур қисмига алоҳида сигнал юборади.

Чанқоқни очликдан қандай ажратиш мумкин?

Тана чанқоқлик ва очликни жуда бошқача ҳис қилади, шунинг учун биз турли хил белгиларга эътибор қаратишимиз керак:

ташналик қуруқлик (кўзлар, тери, оғиз), кўнгил айниши ва енгил бош айланиши билан тавсифланади;

очлик эса ошқозон ғулдураши ёки бўшлиқ ҳисси, летаргия ва асабийлашиш билан кечади.

Сувсизланишнинг белгилари қандай?

Сувсизланиш, биз истеъмол қилганимиздан кўра кўпроқ суюқликни йўқотганимизда содир бўлади, шунинг учун тананинг нормал функцияларини бажариш учун етарли миқдорда сув бўлмай қолади. Аломатлар орасида чарчоқ, бош айланиши, ақлий чалкашлик мавжуд бўлади. Жиддий сувсизланиш хавфи кексалар ва ёш болаларда бўлса, вояга етган ва ўрта ёшли инсонларда фақат иссиқ ҳавода ёки маълум тиббий шароитларда (диарея, қусиш, буйраклар билан боғлиқ муаммолар) кўчада узоқ вақт қолиш вақтида юзага келади.

Агар сиз чанқамасангиз, демак ҳамма нарса тартибда, танангизда етарли миқдорда сув бор.

Сув ичиш учун энг яхши вақт қачон?

Эрталаб бир стакан сув ичиш яхши одат ҳисобланади, чунки тонг пайтига қадар танамиз бироз сувсизланади. Аммо умуман олганда, асосий қоида – хоҳлаган вақтда ичиш. Аммо бу учун нотўғри вақт, ҳаддан ташқари ташналик ҳолатлари бундан мустасно, одатда ётишдан ярим соат олдин сув ичиш керак. Бу, айниқса, агар сиз барибир яхши ухламаётган бўлсангиз, жуда муҳим: ярим тунда ҳожатхонага боришга тўғри келиши уйқуни янада безовта қилади.

Ортиқча вазн йўқотиш учун қанча сув ичиш керак?

Сув ҳақиқатан ҳам табиий иштаҳани бостирувчи воситадир, чунки у ошқозонни тўлдириши мумкин. Шунинг учун агар сиз ҳақиқатан ҳам вазнингиздан бир неча килограммни йўқотмоқчи бўлсангиз, овқатдан олдин бир стакан сув ичиш мантиқан тўғри. Бундан ташқари, танамиз липолиз, ёғ алмашинуви жараёни учун сувга муҳтож. Таркибида шакар бўлган газли ва газсиз ичимликларни тоза сув билан алмаштириш эса суюқ калория миқдорини камайтиришга ёрдам беради. Аммо фақат ичимлик сувигина етарли эмас: агар сиз кун тартибингизга соғлом овқатланиш ва спортни қўшмасангиз, сезиларли таъсир бўлмайди.

Лимонли сув ҳақида нима дейиш мумкин?

Лимонли сув фойдали бўлиб, уни иммунитетни мустаҳкамлаш, вазн йўқотиш ва терининг саломатлигини сақлаш учун идеал восита дейиш мумкин. Цитрус мевалари, қулупнай ва яшил баргли сабзавотлар ҳам шулар жумласидан.

Лимонли сув одатда ичиш учун хавфсиздир, аммо ошқозон билан боғлиқ муаммолар бўлса, ўзингизни мажбур қилманг. Бундан ташқари, лимон кислотаси тиш эмалига зарар етказиши мумкин, шунинг учун бу сувни “трубочка” орқали ичинг.

Газланган сув тишлар учун хавфлими? Бу очлик туйғусини кучайтирадими?

Газланган сувнинг водород қиймати 3-4 га тенг, яъни муҳит бироз кислотали. Аммо у тиш эмалиган оддий сувдан кўп зарар етказмайди. Аммо шакар ва карбонатнинг комбинацияси тишларнинг парчаланиш хавфини сезиларли даражада оширади, шунинг учун сиз, албатта, ширин тамли газли ичимликлардан узоқроқ бўлишингиз керак.

Газланган сув, эҳтимол, очликни кучайтирмайди: грелин гормонининг кўпайиши фақат кичик ҳайвонларда кузатилган, холос.

Шўр сув ичиш фойдалими?

Twitter яратувчиси ва биохакер Жек Дорсининг айтишича, у ҳар куни эрталаб Ҳимолой тузи, суви ва лимон аралашмасидан тайёрланган “шўр шарбат” билан бошланади. Аммо шифокорлар ва олимлар, ҳатто ичакларни тозалаш учун ҳам тузли сувни жуда эҳтиёткорлик билан ишлатиш керак, деб ҳисоблашади. Айтиш керакки, уй шароитида кескин детоксга уриниш электролитлар ва ичакдаги бактериялар мувозанатини бузиб қўйиши мумкин.

Аммо бу минерал сувга тааллуқли эмас, у натрийнинг юқори миқдори туфайли жуда шўр бўлиши ҳам мумкин. Тадқиқотлар шуни кўрсатадики, минерал сувдаги кальций сут маҳсулотларига қараганда деярли самаралироқ ва ундаги магний юрак соғлиғига катта ҳисса қўшади. Минерал сувни истеъмол қилишни чеклаш фақат шифокор томонидан паст тузли диетага риоя қилишни маслаҳат берганлар учундир.

Ушбу тавсияларнинг энг муҳими нима?

Сиз оддий ёки газланган, лимон таъми билан бойитилган сув ичишингиз мумкин (лекин шакарсиз энг яхши вариант). Энг муҳими буни ўзингиз истаган вақтда амалга оширинг. Аммо жуда кўп сув ичишни бошлаганингиз ёки уни бутунлай тўхтатганингизни сезсангиз, бу ҳақда шифокор билан маслаҳатлашинг!

• Ичимлик суви
• саломатлик