Bola qoʻlini ogʻzidan chiqarmaydi yoki barmoqlarini birin-ketin ogʻziga soladi. Tanish holatmi? Albatta, ota-onalar bu holdan bezovtalanishadi va farzandlarini ushbu odatdan xalos qilishga urinishadi.
Mazkur muammo deyarli har bir oilaning maktabgacha yoshdagi farzandida sodir boʻladi. Baʼzi bolalarda tezda oʻtib ketadi, boshqalarda esa uzoq yillarga choʻzilishi mumkin. Ushbu odatning “surunkali” holatga aylanishiga yoʻl qoʻymaslik uchun bolaning nima sababdan tirnoqlarini tishlashini aniqlash va muammoni bartaraf etishga harakat qilish kerak.
Nima uchun bola tirnoqlarini tishlaydi?
Sabablari juda xilma-xil boʻlishi mumkin. Baʼzida bu shunchaki odat, baʼzan esa jiddiy psixologik muammo hisoblanadi. Xoʻsh, nima uchun bola tirnoqlarini tishlaydi? Quyida bu holatning asosiy sabablari bilan tanishishingiz mumkin:
Agar bu odat yaqinda paydo boʻlgan boʻlsa, sababini topish uchun bolaning qaysi vaqtda tirnoqlarini tishlay boshlaganini daftarga yoki kundalikka yozib qoʻyish yaxshi natija beradi, masalan, unga baqirganingizda, uxlashga yotganida, televizor tomosha qilganida... Bu orqali holatning sababini aniqlash va muammoni hal qilish osonroq boʻladi.
Bu odatni qanday yoʻqotish mumkin?
Koʻpincha ota-onalar bolaning tirnoqlarini tishlaganidan gʻazablanishni boshlaydilar, ular baqirishadi va hatto urishadi, “Ikkinchi bunday qilganingni koʻrmay” deb bolaning qoʻllarini ogʻzidan olib tashlashadi. Yana qoʻshimchasiga “Bu ishing meni asabimga tegadi, mening oldimda bunday qilma!” deyishadi. Vaholanki, ota-onalarning asosiy vazifasi bolani bu odatdan xalos qilishgina emas, balki uning sababini aniqlashdir. Eng muhimi, bir kunni ham oʻtkazib yubormaslikdir. Bola tirnoqlarini tishlaganini koʻrishingiz bilan harakatni boshlash lozim. Bolaning qoʻllarini ushlab, bola bilan gaplashing, xotirjam ohangda tushuntiring.
Stressni yoʻq qiling
Bola tirnoqlarini tishlay boshlagan vaqtni tahlil qiling, bundan oldin nima boʻlgan? Ehtimol, uning yaqinda singlisi yoki ukasi tugʻilgan va endi unga koʻproq eʼtibor qaratilmayotgandir? Yoki ota-onaning oʻzaro janjali guvohi boʻlgan va tashvishlangandir?
Bolaning hayotidagi stressga sabab boʻlgan omilni topish va uni yoʻq qilish, stressli vaziyatlarni imkon qadar cheklash kerak. Albatta, baʼzi omillarni istisno qilib boʻlmaydi: masalan, agar oilaviy boshqa shaharga yoki yangi kvartiraga koʻchib oʻtgan boʻlsangiz, oilada chaqaloq tugʻilgan boʻlsa, unda siz bola bilan gaplashib, bu holat normal ekanligiga uni ishontirishingiz va nima boʻlayotganini tushuntirishingiz lozim. Farzandingizni koʻproq quchoqlang, uni erkalang va qoʻllab-quvvatlang.
Bola bilan muzokaralar olib boring
Bir paytlar bola stressni boshdan kechirgan, lekin bu holatni tirnoqlarini tishlash odati tufayli yenggan. Stress yoʻqoladi, lekin odat saqlanib qoladi. Agar siz bolaning odati bilan alohida shugʻullanayotgan boʻlsangiz, u bilan kelishib olishingiz mumkin. Farzandingizga “Agar tirnoqlaringni olishga ruxsat bersang, doʻkonga borib, xohlagan narsangni xarid qilamiz” qabilida kelishuv taklif qiling. Keyinchalik, yangi shartni qoʻshishingiz mumkin: “Agar tirnoqlaringni uch kun davomida tishlamasang, biz sen bilan sevimli kafemizga boramiz (oʻzingiz tanlagan boshqa variant)”.
Albatta, boshlanishiga bola oʻzini tuta olmay kelishuvni buzishi mumkin. Asosiysi bolani sharmanda qilish yoki uni jazolash emas, balki “Hamma kelishuvimiz oʻz kuchida, menga bergan vaʼdangni bajarishing bilanoq kelishuvimizni bajaraman” soʻzlari bilan uni tinchlantirish lozim.
Bu kelishuvlar yordamida bolada oʻzini-oʻzi boshqarish stimuli ishga tushadi. Agar bolada bu holat stress tufayli emas, balki shunchaki odat boʻlsa, uni mustaqil ravishda yengishi mumkin.
Oʻyinlar orqali chalgʻiting
Bu oddiy Lego, boshqa konstruktor yoki oʻzingiz tanlagan boshqa oʻyinlar boʻlishi mumkin.
Qum bilan: bolaning qoʻllarini qumga koʻming, ehtiyotkorlik bilan qazishi kerakligi, ammo qoʻllari bir-biriga tegishi mumkinmasligini tushuntiring. Agar qoʻllari bir-biri bilan uchrashsa, oʻyin tugatiladi.
“Sehrli qoʻlqoplar”: Lateks qoʻlqoplarni olasiz, ularni turli xil don, noʻxat, shakar, tuz kabi mahsulotlar bilan zich qilib toʻldirasiz va ularni bir-biriga bogʻlab chiqasiz. Tayyor qoʻlqoplarni kuniga bir marta bolaga oʻynashga berasiz.
Torting! Yopishtirish mumkin boʻlgan qogʻozli tasma skotchlarni eshikka, stolga yoki maxsus oʻyin taxtasiga yopishtirib chiqing va boladan bu skotchlarni tortib, ajratib chiqishini soʻrang.
Koʻpincha bolalar tirnoqlarini tishlabgina qolmay, balki uzib olishadi, shuning uchun bola bu yomon odatidan voz kechishi uchun unga alternativ taklif berish foydali yechim hisoblanadi. Bundan tashqari, bolaga ushbu mavzu boʻyicha baxtli yakunli terapevtik ertak aytib berish yaxshi natija beradi.
Bolaning qoʻllarini band qiling
Turli xil sensorli oʻyinchoqlarni bir nechta savatga yigʻing. Sayohatga, sayrga yoki boshqa joyga borganingizda ham ulardan birini oʻzingiz bilan olib boring. Bu usul bolaning qoʻlini band qilishga katta yordam beradi, shu bilan birga farzandingizning qoʻl motorikasi rivojlanishiga ham taʼsir koʻrsatadi.
Kundalik tartibni oʻrnating
Bolaning ruhiyati uchun nafaqat qandaydir tanqidiy vaziyat stressga aylanishi, balki noratsional kun tartibi ham stressga sabab boʻlishi mumkin.
Farzandingizning kun tartibini tahlil qiling. Ehtimol, qoʻshimcha mashgʻulotlar, darslarni qisqartirib, boladagi zoʻriqishni kamaytirish kerakdir. Televizor va gadjetlarni uzoqlashtiring. Chunki texnika vositalari ham bolaning asab tizimi uchun katta yuk boʻlib xizmat qiladi. Uning oʻrniga koʻproq yurish, jismoniy faollikka oʻrgatuvchi turli xil oʻyinlar oʻylab topib, farzandingiz bilan birga bajaring.
“Tishla!”
5-6 yoshli bolalarga kelsak, teskari usulni sinab koʻrishingiz mumkin. Yomon odat uchun maxsus ajratilgan vaqtni kun rejimiga kiriting. Qaysidir vaqtda bolani oʻyindan, ovqatlanishdan va boshqa mashgʻul ishlaridan toʻxtatib, “Tirnogʻingni tishlash vaqting keldi – tishla!” deng. Bu bilan bolaga psixologik taʼsir koʻrsatib, uni bu odatdan xalos etishingiz mumkin.
Balki shifokorga murojaat qilish kerakdir?
Bu holatda nevropatologga murojaat qilish mantiqqa toʻgʻri keladi, chunki bola tirnoqlarini tishlay boshlasa, bu asab tizimi qaysidir muammoga bardosh bera olmayotganini bildiradi. Bundan tashqari, agar siz bu muammoni oʻzingiz hal qila olmasangiz, psixolog bilan maslahatlashish tavsiya etiladi.
O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!
O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!