Yevropa kosmik agentligining “Mars Express” robot-sayyoralararo stansiyasi Marsdagi Mariner vodiysining yangi suratlarini yubordi. Bu ulkan kanyon tizimi bo‘lib, sayyora yuzasi bo‘ylab 4000 kilometrdan oshadi va kengligi 200 kilometr, chuqurligi esa 7 kilometrgacha yetadi.

Yangi suratlar vodiyning g‘arbiy qismidagi ikkita yirik daraga qaratilgan: uzunligi 840 kilometr bo‘lgan Io va 805 kilometrlik Teton. Ularning suratlari “Mars Express” stereokamerasining kadrlari asosida 3D modellashtirish orqali olingan.

Teton darasi tasvirga rang kontrastini beruvchi quyuq qum parchasi bilan ajralib turadi. Bu qum yaqin atrofdagi Tarsis vulqoni hududidan kelgan bo‘lishi mumkin.

Qorong‘i qum tepalari yonida ikkita kichik tepalik bor. Bu “qo‘rg‘on”lar ko‘proq balandligi 3000 metrdan ko‘tarilgan tog‘larga o‘xshaydi. Ularning sirtlari Mars shamollari natijasida qattiq eroziyalangan. Bu ularning atrofdagilarga qaraganda kamroq bardoshli materialdan hosil bo‘lganligini ko‘rsatadi.

Ikki qo‘rg‘on o‘rtasida bir qator tepaliklarlar mavjud. “Mars Express” mintaqada suv sulfatli minerallarni topgani uchun, bu bo‘rtiqlar bir vaqtlar jarlikni to‘ldirgan suyuqlik bug‘langanda paydo bo‘lganini taxmin qilish mumkin. Garchi bu nazariya haligacha olimlar o‘rtasida qizg‘in munozaralarga sabab bo‘lmoqda.

Yerda kattaligi Mariner vodiysi kabi kanyon Norvegiyaning eng shimoliy nuqtasidan janubiy Sitsiliyagacha yoki deyarli AQSH qirg‘oqlarigacha cho‘zilgan bo‘lardi. Aksariyat tadqiqotchilar bu yoriq Mars shakllanishining dastlabki bosqichlarida tektonik plitalar harakati paytida paydo bo‘lgan deb hisoblashadi.

• AQSh
• Mars
• Quyosh
• Yer
• kosmos