Sariyog‘ yuzlab yillar davomida mavjud bo‘lsa-da, margarin yangi ixtirodir. Fransiya imperatori Napoleon III qurolli kuchlar va quyi sinflar tomonidan qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan qoniqarli sariyog‘ muqobilini tayyorlay oladigan har bir kishiga mukofot taklif qilgan. 1869-yilda fransuz kimyogari Hippolyte Mège-Mouriès mol go‘shti, sut va margarik kislotani birlashtirib, sariyog‘ o‘rnini bosuvchi vositani yaratgan va uni oleomargarin deb nomlagan. 

Sigir sutidan olinadigan sariyog‘ bir oz sarg‘ish rang, margarin esa oq rangga ega bo‘lib, dastlab margarin cho‘chqa yog‘iga o‘xshab ko‘ringanligi sababli, ko‘pchilikka ishtahasiz tuyilgan. Taxminan 1880-yillarning oxirlarida ishlab chiqaruvchilar sotishni yaxshilash uchun margarinni sariq rangga bo‘yashni boshlaganlar. 

Xo‘sh, bugungi kunda deyarli barcha pishiriqlarni tayyorlashda foydalaniladigan margarin inson sog‘lig‘ining kushandasi desak, ishongan bo‘larmidingiz? Oziq-ovqat mutaxassislarining fikriga ko‘ra, har yili minglab odamlar trans yog‘larini haddan tashqari ko‘p iste’mol qilish natijasida bevaqt nobud bo‘lishadi.

Garvard tibbiyotining 2018-yilda o‘tkazilgan tadqiqotiga ko‘ra, margarin iste’mol qilish ayollarda bir xil miqdordagi sariyog‘ni iste’mol qilishdan ko‘ra, yurak xastaliklarini 53% ga oshirishi mumkin.
Trans yog‘lar margarinning ko‘p turlarida mavjud bo‘lib, ular ko‘p yillar davomida yurak xurujining asosiy sababi deb hisoblangan to‘yingan yog‘larga qaraganda, xavfliroq yoki undan ham xavflidir.

Xavotirli yangi tadqiqotlar shuni ko‘rsatadiki, bir oz ko‘p trans yog‘larini iste’mol qilish yurak xuruji yoki diabet va hatto saraton kasalligiga chalinish ehtimolini besh baravarga oshirishi mumkin. Bundan tashqari, ona suti sifatini va insulin reaksiyasini pasaytiradi. 

Non yoki fabrikada ishlab chiqarilgan pishiriqlarda va ko‘pincha uy sanoatida pishirilgan mahsulotlarda ishlatiladigan qattiq margarin pechenyelar, pirog, pirojniy, kruassanlar va boshqa pishiriqlarni sog‘liq uchun jiddiy xavfga aylantiradi. Chunki ba’zi margarinlar sariyog‘da 3 foizga nisbatan 15 foizgacha trans yog‘larni o‘z ichiga olishi mumkin.

Umumiy ko‘rsatma: margarin qanchalik qattiq bo‘lsa, unda ko‘proq trans yog‘lari mavjud.

Margarin oziq-ovqatning ta’mi va tuzilishini yaxshilaydi va uni uzoq vaqt davomida yangiday saqlaydi. Shuning uchun trans yog‘lar pishirish va qovurish uchun “ideal” deb hisoblanadi. Biroq ko‘zimizga ishtahaochar bo‘lib ko‘ringan pishiriqlar tarkibidagi margarin sabab sog‘lig‘imizga putur yetkazishi mumkin. Shu sababli, trans yog‘larni oziq-ovqatda umuman ishlatmaslik lozim.
Ma’lumotlar nazdingizda juda bo‘rttirilgan ko‘rinyaptimi? Unda ushbu eksperimentni albatta sinab ko‘ring: 

Margarinli idishni oching va uni soyali joyda ochiq qoldiring. Bir necha kun ichida siz bir nechta narsani sezasiz: hech qanday ozuqaviy qiymatga ega bo‘lmagani uchun u chirimaydi va hidlanmaydi; unda hech narsa o‘smaydi. Hatto o‘sha mayda-mayda mikroorganizmlar ham o‘sish uchun uy topa olmaydi. 

Trans yog‘lar yurak uchun hayvon yog‘laridan ham yomonroqdir. Ular sizning “yomon” LDL xolesteriningizni oshiradi va “yaxshi” HDL xolesterolingizni kamaytiradi. Trans yog‘lar qon tomirlarining yallig‘lanishi va qattiqlashishiga olib keladi, bu esa yuqori qon bosimini keltirib chiqarishi mumkin. Ular qon ivish ehtimolini oshiradi, ortiqcha vaznga va sizning organlaringiz atrofida ko‘proq yog‘ to‘planishiga olib keladi.

Trans yog‘lar 2-toifa diabetda muhim rol o‘ynaydi. Agar siz dietangizdagi barcha trans yog‘larini ko‘p to‘yinmagan yog‘lar bilan almashtirsangiz, 2-toifa diabet xavfi 40 foizga kamayadi.
Yuragingizni sog‘lom va vazningizni maqbul chegaralarda saqlashni istasangiz, kuniga 60-80 gdan ortiq yog‘ni iste’mol qilmang. Bunga oziq-ovqat tarkibidagi yashirin yog‘lar kiradi. Ularning uchdan bir qismi to‘yingan yog‘lar, uchdan bir qismi mono to‘yinmagan yog‘lar va uchinchi omega-3 yog‘ kislotalari bo‘lishi kerak.

Bu faktlarning o‘zi bizni margarindan umrbod qochishimiz uchun yetarli bo‘lishi kerak.

• Foydali
• salomatlik