$
12412.98 UZS
58.33
154.28 UZS
0.35
14386.64 UZS
2.12
37° Kechasi 22°

Zamonaviy bolalik: ortiqcha vazn epidemiyasi va uning ildizlari

17:21 / 07.05.2025

So‘nggi o‘n yillikda texnologiya, ovqatlanish madaniyati va turmush tarzi keskin o‘zgardi. Afsuski, bu o‘zgarishlar faqat qulayliklarni emas, balki yangi muammolarni ham keltirib chiqarmoqda. Ular orasida eng xavflilaridan biri – bolalar orasida ortiqcha vaznning keskin ko‘payishidir. Bu nafaqat jismoniy sog‘lik, balki kelajak avlodning psixologik, ijtimoiy va intellektual salohiyatiga ham tahdid solmoqda.

Ortiqcha vaznning zamonaviy ko‘rinishi
Bugungi kunda ortiqcha vazn – bu faqat semizlik emas, balki organizmda yomon odatlarning yillar davomida to‘planishidir. Bunday odatlar bola hali mustaqil fikrlay olmaydigan yoshda shakllana boshlaydi. Kattalar tomonidan bexosdan berilgan noto‘g‘ri signal — “ko‘p yesa sog‘lom bo‘ladi”, “qimirlab yurmagin, o‘ynama, charchaysan” kabi gaplar bola tanasida noto‘g‘ri dasturlashga sabab bo‘ladi.

Sabablar: Ko‘z ilg‘amas ildizlar

1). Digital dunyoga mahkumlik
Bolalar ertalab uyg‘oniboq ekranga qaraydi: telefon, planshet yoki televizor. Hatto ovqat payti ham multfilmni o‘chirib qo‘yish janjalga sabab bo‘lmoqda. Bu esa faollikning kamayishiga, kaloriyalarning esa to‘planishiga olib keladi. Raqamli asrda farzandni qo‘liga qurilma bermaslik qiyin bo‘lishi mumkin, lekin nazoratsiz berish undan ham xavfli.

2). Ovqatlanish madaniyatining yo‘qolishi
Fast-food, gazli ichimliklar, chips, shirinliklar — bular bugungi bola ratsionining muhim qismini egallab bo‘ldi. Ayniqsa, tayyor ovqatlarning arzonligi va reklama vositalarida ularning “xushbo‘y, mazali” qilib ko‘rsatilishi bolalar tanlovini noto‘g‘ri yo‘nalishda shakllantiradi.

3). Oilaviy va ijtimoiy omillar
Ba’zi oilalarda bola to‘yib ovqat yemasa, bu e’tiborsizlik deb hisoblanadi. Ayrim hollarda esa aksincha, iqtisodiy qiyinchiliklar sababli foydali va tabiiy ovqatlarga emas, sun’iy va arzon mahsulotlarga murojaat qilinadi. Bularning har ikkisi ham xavfli natijalarga olib keladi.

4). Stress va psixologik bosim
Zamonaviy bola zamon bosimini kichkina yelkalarida his qiladi. Maktabdagi baholar, ota-onaning kutgan natijasi, ijtimoiy tarmoqdagi solishtirishlar — bularning barchasi bolani ichki bosim ostida yashashga majbur qiladi. Bu esa ovqat orqali o‘zini tinchlantirishga olib keladi.

Tadqiqotlar nimalarni ko‘rsatmoqda?
Ko‘plab xalqaro ilmiy manbalar bu muammo jiddiy ekanini tasdiqlaydi:

JSST ma’lumotiga ko‘ra, 5 yoshdan 19 yoshgacha bo‘lgan bolalarning semizlik darajasi 1975-yildan 2020-yilgacha 10 baravar oshgan.

CDC (AQSh) esa bolalarning deyarli 20 foizi ortiqcha vaznga ega ekanini qayd etgan.

COVID-19 pandemiyasi davrida esa uyda ko‘proq o‘tirish, onlayn ta’lim va stress bolalar semizligini yanada kuchaytirdi.

Bu raqamlar shunchaki statistika emas, balki har bir raqam ortida sog‘lig‘idan ayrilayotgan bola, xavotirda yashayotgan ota-ona turibdi.

Semizlik qanday oqibatlarga olib keladi? Jismoniy va ruhiy salomatlikka ta’siri nimalarda aks etadi? Semizlik – faqat tana emas, ruhga ham og‘irlik qiladi.

Ortiqcha vazn bola hayotida quyidagi muammolarga sabab bo‘lishi mumkin:

Sog‘liq bilan bog‘liq xavflar: qandli diabet, qon bosimi, yurak kasalliklari.

Psixologik oqibatlar: o‘ziga past baho, uyatchanlik, jamoadan chetlashish.

Ijtimoiy oqibatlar: kulgiga qolish, do‘stlarcha munosabatlarning yo‘qolishi.

O‘qishga ta’siri: e’tibor va diqqatning pasayishi, charchoq.

Semizlikning oldini olish uchun nimalar qilish kerak?
Bola uchun eng yaqin namunasi ota-ona. Agar ota-onaning o‘zi sport bilan shug‘ullanmasa, to‘g‘ri ovqatlanmasa — bola qanday qilib o‘rganadi?

Maktablarda sog‘lom ovqatlanish bo‘yicha darslar, sport mashg‘ulotlari, interaktiv o‘yinlar orqali farzandlar ongiga sog‘lom hayot tarzi singdirilishi kerak.

Ekran qarshisida o‘tkaziladigan vaqt cheklanishi va o‘rniga birgalikda sayr qilish, o‘yin o‘ynash odat bo‘lishi kerak.

Gazli ichimlik o‘rniga mevali suv, chips o‘rniga yong‘oq, fast-food o‘rniga uy sharoitida tayyorlangan ovqat taklif qilish — bu kichik, ammo muhim qadam hisoblanadi.

Bugungi bola — ertangi jamiyat. Ularning sog‘lom o‘sishi faqat shaxsiy emas, balki milliy masala hamdir. Ortiqcha vazn masalasiga e’tibor qaratmaslik – kelajak avlodga nisbatan loqaydlikdir. Har bir ota-ona, ustoz va jamiyat a’zosi bu mas’uliyatni his qilsa, semizlik epidemiyasini to‘xtatish mumkin.

Maqola muallifi: Munisaxonim Irisova


salomatlik


														
														Ortiqcha vazn ko‘rkamlik emas!

Ortiqcha vazn ko‘rkamlik emas!

Bu borada mutaxassis fikri bilan tanishamiz
21:03 / 27.08.2025

														
														Gipertoniya, yurak ishemik kasalligi va qandli diabet 85 foiz holatlarda oxir-oqibat nogironlikka olib kelmoqda

Gipertoniya, yurak ishemik kasalligi va qandli diabet 85 foiz holatlarda oxir-oqibat nogironlikka olib kelmoqda

Prezident sog‘liqni saqlash tizimidagi loyihalarning taqdimoti bilan tanishdi
20:47 / 19.08.2025

														
														Shifokorlar alstgeymerga shifo topdi

Shifokorlar alstgeymerga shifo topdi

Olimlar hatto unutilgan xotirani tiklashni ham o‘rganishdi
21:51 / 10.08.2025

														
														Gepatit kasalliklarini aniqlash maqsadida 1.6 million kishi skrining tekshiruvidan o‘tkazildi

Gepatit kasalliklarini aniqlash maqsadida 1.6 million kishi skrining tekshiruvidan o‘tkazildi

Mazkur ishlarning tahlili haqida Virusologiya instituti direktori Erkin Musaboyev axborot berib o‘tdi
19:18 / 20.07.2025

														
														2025-yilning 6 oyi davomida tez yordamga qancha murojaat kelib tushdi?

2025-yilning 6 oyi davomida tez yordamga qancha murojaat kelib tushdi?

Sog‘liqni saqlash vazirligi bu bo‘yicha rasmiy statistikani taqdim etdi
21:26 / 08.07.2025

														
														Zamonaviy bolalik: ortiqcha vazn epidemiyasi va uning ildizlari

Zamonaviy bolalik: ortiqcha vazn epidemiyasi va uning ildizlari

So‘nggi o‘n yillikda texnologiya, ovqatlanish madaniyati va turmush tarzi keskin o‘zgardi. Afsuski, bu o‘zgarishlar faqat qu…
17:21 / 07.05.2025

														
														Uyqu yetishmovchiligi – yashirin epidemiya

Uyqu yetishmovchiligi – yashirin epidemiya

Har kuni millionlab insonlar telefonga tikilgancha, tun yarmida ham uyg‘oq yurishmoqda. Kimdir ishdan charchagan, kimdir esa…
17:23 / 26.04.2025

														
														Gipertoniya: Bemorlar qanday tavsiyalarga amal qilishi kerak?

Gipertoniya: Bemorlar qanday tavsiyalarga amal qilishi kerak?

Gipertoniya – eng ko‘p uchraydigan yurak-qon tomir kasalliklaridan biri. Uni o‘z vaqtida davolamaslik infarkt, insult va yur…
16:30 / 15.01.2025

														
														“3,5 milliard odam og‘iz bo‘shlig‘i kasalliklaridan aziyat chekmoqda” – JSST

“3,5 milliard odam og‘iz bo‘shlig‘i kasalliklaridan aziyat chekmoqda” – JSST

Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti yangi hisobot berdi. Unga ko‘ra, og‘iz bo‘shlig‘i patologiyalari — yuqumli bo‘lmagan kasa…
12:56 / 30.11.2024

														
														Husnbuzarlarning chiqishiga sabab bo‘ladigan mahsulotlar

Husnbuzarlarning chiqishiga sabab bo‘ladigan mahsulotlar

Ko‘p qahva ichish stress uchun mas’ul bo‘lgan kortizol gormoni ishlab chiqarishni oshiradi. Shu sabab husnbuzar va dog‘larni…
15:57 / 23.11.2024

Bu ham qiziq

Iordaniya Podshohi Abdulla II ibn al-Husaynning O‘zbekistonga davlat tashrifi yakunlandi

Iordaniya Podshohi Abdulla II ibn al-Husaynning O‘zbekistonga davlat tashrifi yakunlandi

Shu bilan Prezidenti Shavkat Mirziyoyev ham Samarqandga safarini yakunlab, Toshkentga qaytib kelgan.
17:47 / 26.08.2025
Tarixda ilk bor! Muso al-Xorazmiyning asari jamoatchilikka ochiq holda namoyish etiladi

Tarixda ilk bor! Muso al-Xorazmiyning asari jamoatchilikka ochiq holda namoyish etiladi

“Al-jabr val-muqobala hisobi haqida qisqacha kitob” nusxasi shu paytgacha Oksford universitetining kutubxonasida saqlanib ke…
16:14 / 26.08.2025
Mo‘ynoqdagi kondan otilib chiqqan gaz jilovlandi

Mo‘ynoqdagi kondan otilib chiqqan gaz jilovlandi

“Murakkab sharoitdagi quduqni yopish ishlarida ko‘rsatgan g‘ayrat va shijoati, olovli maydondagi o‘ta og‘ir va mashaqqatli m…
19:54 / 26.08.2025
Toshkent viloyatida 3 ta hibsxona faoliyati tugatildi

Toshkent viloyatida 3 ta hibsxona faoliyati tugatildi

Toshkent viloyatining Chinoz, Qibray va Yuqori Chirchiq tumanlaridagi vaqtincha saqlash hibsxonalari faoliyati tugatildi. Bu…
11:38 / 27.08.2025
Rossiyada mushkul ahvolda qolgan ona va bolalari O‘zbekistonga qaytarildi

Rossiyada mushkul ahvolda qolgan ona va bolalari O‘zbekistonga qaytarildi

R.F. 25-avgust kuni Bosh konsulxona xodimlari tomonidan Namanganga kuzatib qo‘yilgan.
10:47 / 27.08.2025
Ilon Mask Apple va OpenAI’ni sudga berdi

Ilon Mask Apple va OpenAI’ni sudga berdi

Bloomberg xabariga ko‘ra, amerikalik milliarder Ilon Maskning X va xAI kompaniyalari Apple’ning OpenAI’ga tegishli ChatGPT’i…
18:16 / 26.08.2025
Ortiqcha vazn ko‘rkamlik emas!

Ortiqcha vazn ko‘rkamlik emas!

Bu borada mutaxassis fikri bilan tanishamiz
21:03 / 27.08.2025
Shavkat Mirziyoyev O‘zbekistonda bo‘lib turgan Yaponiya tashqi ishlar vazirini qabul qildi

Shavkat Mirziyoyev O‘zbekistonda bo‘lib turgan Yaponiya tashqi ishlar vazirini qabul qildi

O‘zbekiston Prezidenti Yaponiya tashqi ishlar vazirini qabul qildi
20:22 / 27.08.2025
Toshkentda 4 ta mashina ishtirokida YTH sodir bo‘ldi

Toshkentda 4 ta mashina ishtirokida YTH sodir bo‘ldi

YTH natijasida Zeekr avtomashinasi haydovchisiga shifokorlar tomonidan birinchi tibbiy yordam ko‘rsatilgan.
12:25 / 27.08.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!