$
12634.34 UZS
-18.98
162.37 UZS
0.48
14821.34 UZS
-0.76
36° Kechasi 23°

“Oyijon, gapim rost...”: Farzandingiz yolgʻon gapiryaptimi?

17:06 / 29.06.2022

Har bir bola tabiatida oʻziga xos taʼsirchanlik va sezgirlik boʻlishi tabiiy. Har bir kichkintoyning ichida juda koʻp javobsiz savollar, qiziquvchanlik va cheksiz tasavvurga ega butun bir olam mavjud. Aynan yoshlik davrida shakllangan fantaziya va tasavvur kattalarga gʻayrioddiy fikrlash, kundalik muammolarni hal qilishda noodatiy yondashuvga ega boʻlish, shuningdek, ongni hayratda qoldiradigan sanʼat asarlarini yaratish imkonini beradi.

Ammo ota-onalar bolaning fantaziya yordamida yoʻq narsalarni toʻqib chiqarayotgani va uning gaplari ortida yolgʻon yashiringanidan xavotirga tushishadi. Quyida bolaning yolgʻon gapirishiga sabab boʻluvchi omillar haqida bilib olishingiz mumkin.

Bola nega yolgʻon gapiradi? Buning asosiy sabablari bilan tanishamiz.

Qoʻrquv

Qoʻrquv har qanday yoshda yolgʻon gapirishning asosiy sababi hisoblanadi. Bolalar jazodan qoʻrqmasalar oʻz qilmishlarini osonlikcha tan olishlari mumkin. Agar bola jim tursa va qilgan ishi haqida gapirmasa, bu ham qoʻrquv va yolgʻonning isbotiga aylanadi. Zamonaviy qadriyatlar tizimida va jamiyatning ijtimoiy-maʼnaviy rivojlanish darajasida “jazo” asosiy oʻrinda boʻlishi shart emas. Bola har bir bosgan qadami uning harakatlariga qarab ijobiy va salbiy oqibatlarga olib kelishini bilishi va anglashi kerak. Bolalarni qattiq jazolash har qanday shaxsga nisbatan zoʻravonlikdir. Shu sababli ota-onalar bolaga nisbatan tarbiya modelini yaratishlari kerak, uni qoʻrqitish va jazolashni chetlab oʻtgan holda farzand bilan suhbatlashish orqali vaziyatni oʻrganishlari lozim.

Diqqatni jalb qilish

Ota-onalarning bolaga yetarlicha mehr, eʼtibor koʻrsatmasliklari, ular bilan bilan oʻzaro aloqa qilmasliklari ham muhim sabablardan biri hisoblanadi. Bola ota-onalarning eʼtiborini jalb qilish uchun mavjud boʻlmagan muvaffaqiyatlar bilan maqtanadi, yolgʻon gapiradi, boʻlgan voqealarni boʻrttirib koʻrsatishni boshlaydi. Bu vaziyatdagi asosiy aybdor boladan ortiqcha narsa talab qiladigan ota-onalarning oʻzi boʻladi. Bunday sharoitda ota-onalar oʻzlariga savol berishlari kerak: “Nega mening bolam maqtov yoki dalda olishi uchun yolgʻon gapirishni boshladi?” Har bir bolaning ulgʻayish jarayonida ota-onaning cheksiz mehr-muhabbati bolaning ruhiyati va shaxsiyatining shakllanishida asosiy rolni oʻynaydi.

Norozilik

Bolalar yolgʻon gapirish kattalarning gʻazabiga sabab boʻlishini tushunishadi. Baʼzida ular salbiy munosabatlarini koʻrsatish va shu bilan oʻz noroziliklarini bildirish maqsadida ataylab yolgʻon gapirishadi.

Haddan tashqari qattiqqoʻllik

Taqiqlar ham bolaning yolgʻon gapirishiga sabab boʻluvchi omillardan biri sanaladi. Ota-onalar oʻz farzandlarini koʻp sabablarga koʻra “yoʻq” soʻzi bilan cheklab qoʻyishlari mumkin. Bu vaziyatda oʻz maqsadiga erishish uchun ortga chekinmaydigan bola aldashga majbur boʻladi. Agar kattalar doimiy ravishda “mumkin emas” deya takrorlashsa, bola taqiqlarga dosh berishga qiynalib, hiyla-nayrangga oʻtadi. Shunday qilib, yolgʻon gapirish ular orzu qilgan maqsadga erishish vositasiga aylanadi.

Yaxshilik yoʻlida aytilgan yolgʻon

Sizga biror narsa yoqmasa ham sherigingizni xafa qilmaslik uchun bolaning oldida yolgʻon gapirishingiz yoki uyda boʻlsangiz ham telefonda uyda emasligingizni aytishingiz bolada yolgʻon gapirishga moyillikni uygʻotadi.

Bolaning yolgʻon gapirishiga qarshi kurashish uchun tavsiyalar

• Toʻgʻrisoʻzlikni ragʻbatlantiring. “Tushunaman, tan olish sen uchun qiyin edi, lekin sen rostini aytding. Rahmat, bu eng toʻgʻri yoʻl edi. Endi nima uchun bu holat yuzaga kelganini birgalikda aniqlaymiz.” Bola har qanday vaziyatda ota-ona uning yonida ekanligi, rostgoʻylikning qadrlanishi va yaqinlarga haqiqatni aytish tabiiy holat ekanligini tushunishi lozim.

• Bolani yolgʻon gapirishda ayblashga urinmang. “Menimcha, sen nimanidir yashiryapsan. Agar shunday boʻlsa, har doim qoʻllab-quvvatlashimni bilishingni istayman. Men senga bosim oʻtkazmoqchi emasman, qachon tayyor boʻlsang shunda aytishing mumkin”. Bola ham xuddi kattalar kabi shaxsiy daxlsizlik huquqiga ega. Agar u oʻzini xavfsiz his qilsa, barchasini tan oladi.

• Ishonchli munosabatlar oʻrnating. “Men senga ishonganim va fikringni qadrlaganim uchun bu haqida gapiryapman. Menga yordam berayotganingdan xursandman”.

• Nazoratni kuchaytirib yubormang. “Sen uy vazifalaringni bajarganingni aytding va men senga ishondim. Lekin bir marta, xuddi shunday vaziyatda meni aldading. Mening oʻrnimda qanday yoʻl tutgan boʻlarding?” Farzandlaringizga va ularning muammolariga eʼtiborli boʻling, hayoti bilan qiziqing, shunda ular oʻzlarini muhim va kerakli odamdek his qiladilar.

• Bolani odamlar orasida masʼuliyatsiz va nosamimiy insonlar mavjudligiga tayyorlang. U bilan insoniy nosamimiylik sabablarini muhokama qiling, bunday odamlardan ehtiyot boʻlishni oʻrgating. Kelajakda sizning darslaringiz unga firibgarlar qurboni boʻlmaslikka yordam beradi.

Guvohi boʻlganingizdek, bolaning yolgʻon gapirishiga bir qancha sabablar bor. Koʻp hollarda uning yolgʻonchiligi ota-ona va bolaning aloqa tizimiga boʻlgan ishonchni buzish natijasi ekanligini tushunish muhimdir. Ushbu muloqot tizimida yolgʻon gapirish uchun javobgarlik ota-onalarga tegishli. Bir qarashda bezarar koʻringan, ota-onaga nisbatan ishonchsizlikka asoslangan yolgʻon oʻsmirlik davrida, bola oʻz muammolarini oʻzi hal qila boshlaganida salbiy oqibatlarga olib kelishi, tajribasiz farzand koʻplab xatolarga yoʻl qoʻyishi mumkin. Farzandingiz barkamol va kuchli shaxs sifatida shakllanishi uchun oila – tayanch ekanligini bilishi muhimdir.


Qiziqarli


														
														2024-yilda dunyo millionerlari soni 2,34 million kishidan oshdi

2024-yilda dunyo millionerlari soni 2,34 million kishidan oshdi

Bu haqda Knight Frank kompaniyasining yillik Wealth Report hisobotida keltirildi.
12:45 / 08.03.2025

														
														Mumtoz Mahal kim edi va Toj Mahal nima uchun unga atalgan?

Mumtoz Mahal kim edi va Toj Mahal nima uchun unga atalgan?

Dunyoning eng buyuk me’moriy obidalaridan biri bo‘lgan va haqiqiy sadoqat, sevgining timsoli hisoblanadigan Toj Mahal o‘zini…
17:04 / 06.02.2025

														
														O‘sha tun...

O‘sha tun...

Voqeiy hikoyaO‘sha kuni qo‘shni bolalar bilan qora kechgacha o‘ynadik.
16:27 / 03.02.2025

														
														Meduza niqobi: Sitsiliyada 2000 yildan oshiq noodatiy artefakt topildi

Meduza niqobi: Sitsiliyada 2000 yildan oshiq noodatiy artefakt topildi

Italiyalik arxeologlar Sitsiliya janubidagi Agrigento provinsiyasidagi zamonaviy Likata yaqinida joylashgan qadimiy Finziade…
11:14 / 27.01.2025

														
														Ilm-fan “otalari”

Ilm-fan “otalari”

Ilm-fan otalari tarix kitoblaridagi shunchaki nomlar emas. Ular g‘oyalari bilan insoniyat sivilizatsiyasiga hissa qo‘shgan o…
12:11 / 15.01.2025

														
														Gender testlari mojarosi bilan tanilgan Iman Halif Google’da eng ko‘p qidirilgan sportchi bo‘ldi

Gender testlari mojarosi bilan tanilgan Iman Halif Google’da eng ko‘p qidirilgan sportchi bo‘ldi

Google qidiruv tizimi orqali 2024-yilda eng ko‘p izlangan mavzularni sarhisob qildi va qidiruvlarni yo‘nalishlar bo‘yicha aj…
11:22 / 12.12.2024

														
														Yaponiyada odamlarni yuvadigan kir mashina yaratildi

Yaponiyada odamlarni yuvadigan kir mashina yaratildi

2025-yil aprel oyida Osaka shahrida bo‘lib o‘tadigan Butunjahon ko‘rgazmasida insonlar foydalanishi uchun mo‘ljallangan kir …
14:41 / 23.11.2024

														
														2024-yilning eng yaxshi pishlog‘i aniqlandi

2024-yilning eng yaxshi pishlog‘i aniqlandi

“Yilning eng yaxshi pishlog‘i” nomli an’anaviy xalqaro tanlov Portugaliyaning Vizeu shahrida o‘tkazildi.
10:26 / 20.11.2024

														
														“Titanik”dagi kapitanning soati auksionda sotildi

“Titanik”dagi kapitanning soati auksionda sotildi

Henry Aldridge and Son auksion uyining xabar berishicha, “Titanik”ning 700 dan ortiq yo‘lovchisini qutqargan “Karpatiya” kem…
10:22 / 18.11.2024

														
														Dunyodagi eng qimmat zumrad kimoshdi savdosida sotildi

Dunyodagi eng qimmat zumrad kimoshdi savdosida sotildi

CBS News nashrining xabar berishicha, shahzoda Sadriddin Og‘axon III ning Cartier broshidan zumradlari kimoshdi savdosida so…
09:34 / 16.11.2024

Bu ham qiziq

Qo‘shni davlatlarda kuydirgi tarqaldi: O‘zbekistonda qanday choralar ko‘rilmoqda?

Qo‘shni davlatlarda kuydirgi tarqaldi: O‘zbekistonda qanday choralar ko‘rilmoqda?

Mazkur vaziyat yuzasidan O‘zbekiston Sanitariya-epidemiologik osoyishtalik va jamoat salomatligi qo‘mitasi Epidemiologiya va…
15:55 / 12.07.2025
Farg‘onada Gentra haydovchisi tanishini qasddan bosib ketdi

Farg‘onada Gentra haydovchisi tanishini qasddan bosib ketdi

Jabrlanuvchi shifoxonada vafot etgan.
11:28 / 13.07.2025
Suriyaning muvaqqat prezidenti Ozarbayjonga keldi

Suriyaning muvaqqat prezidenti Ozarbayjonga keldi

Ozarbayjon rahbari bu uchrashuvni o'ta muhim deb atagan
19:59 / 12.07.2025
13-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

13-iyul kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

Kechasi 20–23 daraja iliq, kunduzgi harorat esa 35–38 daraja bo‘ladi
23:13 / 12.07.2025
O‘zbekiston, Afg‘oniston va Pokiston o‘rtasida transport-logistika sohasidagi hamkorlikni rivojlantirish masalalari muhokama qilindi

O‘zbekiston, Afg‘oniston va Pokiston o‘rtasida transport-logistika sohasidagi hamkorlikni rivojlantirish masalalari muhokama qilindi

Afg‘oniston va Pokiston transport idoralari ishtirokida onlayn uchrashuv o‘tkazildi
22:43 / 11.07.2025
Taxtiqoracha dovoni orqali pulli tunnel qurilishi bo‘yicha shartnoma imzolanadi

Taxtiqoracha dovoni orqali pulli tunnel qurilishi bo‘yicha shartnoma imzolanadi

Tunnel qurilishidagi asosiy murakkabliklar geologik sharoit va tog‘lik hududda ish olib borish bilan bog‘liq.
18:01 / 12.07.2025
Samarqandda sifatsiz qurilayotgan maktablar buzib tashlandi

Samarqandda sifatsiz qurilayotgan maktablar buzib tashlandi

Ularda rekonstruksiya ishlari sifatsiz holda amalga oshirilayotgani aniqlangan.
17:34 / 12.07.2025
DXX tezkor tadbir davomida noqonuniy psixotrop moddalar savdosiga chek qo‘ydi

DXX tezkor tadbir davomida noqonuniy psixotrop moddalar savdosiga chek qo‘ydi

Farg'onadagi tadbirda kuchli ta'sir ko'rsatuvchi dori vositalarining faoliyatiga chek qo'yildi
22:54 / 12.07.2025
Baxtiyor Saidov Afg‘oniston tashqi ishlar vaziri bilan uchrashdi

Baxtiyor Saidov Afg‘oniston tashqi ishlar vaziri bilan uchrashdi

Uchrashuvda ko‘plab dolzarb masalalar muhokama qilindi
21:23 / 11.07.2025
O‘zbekistonda sug‘urtaning qaysi turi ko‘proq qo‘llanilmoqda?

O‘zbekistonda sug‘urtaning qaysi turi ko‘proq qo‘llanilmoqda?

O‘zbekistonda sug‘urtaning qaysi turi ko‘proq qo‘llanilishi ma’lum qilindi.
15:06 / 13.07.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!