Inson organizmi esnash jarayonida bir qancha garmonlarni ishlab chiqaradi, qon aylanishi faollashadi va qon bosimi me’yorlashadi. Xo‘sh, u miyamizga qanday ta’sir qiladi? Keling, quyida esnash bilan bog‘liq qiziqarli faktlar haqida gaplashamiz.
Esnash miyani sovutadi
Nyu-York shtati universiteti shifokorlari sababsiz esnash va qondagi kislorod darajasi o‘rtasidagi bog‘liqlikni aniqlashdi. Unga ko‘ra, bu miya haroratiga ta’sir qilib, sovutishga yordam beradi. Chunki inson tanasi esnaganda nafaqat katta hajmdagi havoni yutadi, balki bir vaqtning o‘zida bosh suyagi atrofidagi mushaklarni refleksli ravishda cho‘zadi. Bu bosh qismiga sovuq qon oqimi kirishiga sabab bo‘ladi. Shuning uchun, issiq ob-havoda ko‘proq esnaymiz.
Insonlar bir vaqtning o‘zida esnaydi va yig‘laydi
Esnaganimizdagi ko‘z yoshlanishi yuz mushaklari harakatining yon ta’siriga bog‘liq. Ya’ni, tanamizning jag‘ qismi cho‘zilganda lakrimal bezlar kuchayadi va ko‘zimiz namlanadi. Agar siz to‘satdan yig‘lashingiz kerak bo‘lsa, o‘zingizni esnashga majbur qilishingiz kifoya.
Esnaganda o‘pkangiz shikastlanishi mumkin
Esnash bir qarashda zararsiz tuyulishi mumkin. Ammo bunday oddiy harakat ham qayg‘uli oqibatlarga olib kelishi mumkin. Masalan, xitoylik Vuxanda Ou ismli shaxs shu darajada qattiq esnaganidan o‘pkasida teshik paydo bo‘lgan. Bu “pnevmotoraks” deb ataladi. Keyinchalik og‘riq shu qadar kuchayib ketdiki, bechora nafas ololmay, uzoq davolanishiga to‘g‘ri kelgan. Ouni davolagan doktor Chen Baojunning aytishicha, pnevmotoraks 18 yoshdan 30 yoshgacha bo‘lgan uzun bo‘yli va ozg‘in odamlarda ko‘proq kuzatiladi.
Esnaganingizda miyangiz dofamin chiqaradi
Esnash odatda ruhiy salomatlik uchun foydali bo‘lishi mumkin. Nyu-York politexnika instituti davlat universiteti psixologi Endryu Gallupning fikricha, agar siz biror narsadan asabiylashsangiz yoki xavotirda bo‘lsangiz, o‘zingizni esnashga majbur qilishingiz kerak.
Gap shundaki, bu harakat paytida miya katta dozada dofamin, azot oksidi, serotonin va oksitotsinni ishlab chiqaradi. Ushbu moddalar stressni yengishga va dam olishga yordam beradi.
Esnash haqida o‘qish ham insonni esnatadi
Taxminan 70 foiz odamlar boshqa birovning esnayotganiga qarab, darhol buni qaytarishadi. Qiziqarlisi, agar siz ushbu harakatni fotosuratda ko‘rsangiz yoki eshitsangiz ham esnashingiz mumkin. Olimlarning fikricha, bu empatiya darajasi, ya’ni boshqa odamlarning holatini tushunish qobiliyati bilan bog‘liq. Agar siz boshqalardan keyin esnasangiz, sizda rahm-shafqat tuyg‘usi kuchli ekanidan darak beradi.
Pensilvaniyadagi Templ universiteti olimlari «esnash» so‘zi bo‘lgan matnlarni o‘qiganlarning yarmidan ko‘pi beixtiyor esnay boshlashini aniqlashdi. Bu refleks shunchalik yuqumliki, uni ongingizda tasavvur qilishning o‘zi kifoya.
Ayollar erkaklarga qaraganda ko‘proq esnashadi
Italiyaning Piza universiteti sosiobiologlari boshqa insonlarning esnaganini kuzatgan ayollar erkaklarga qaraganda kamida 34,5 foiz tezroq bu jarayonni takrorlashini aniqlashdi. Bu ayollarning ko‘proq empatik bo‘lganligi bilan bog‘liq.
Kichkina bolalar va psixopatlar buni qilmaydi
Empatiya darajasi past bo‘lgan odamlar uchun esnash yuqumli emas. Masalan, besh yoshgacha bo‘lgan bolalar hali bu tuyg‘uni rivojlantirmagani uchun bu harakat yuqumli emas. Shuningdek, bu empatiyadan mahrum bo‘lgan psixopatlarga ham tegishli.
O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!
O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!