$
12557.56 UZS
-34.15
159.44 UZS
-0.74
14809.13 UZS
-12.57
43° Kechasi 27°

“Kristall tuni” takrorlanishi mumkinmi?

14:53 / 10.11.2023

Butun dunyo e’tiborida bo‘lgan Isroil-XAMAS urushi vaqtida ko‘plab tarixiy voqeliklar yodga olinyapti. Shu jumladan 9-noyabr butun dunyoda fashizmga qarshi kurashish kuni, ko‘plab Yevropa davlatlarida nishonlandi. Bu kunning tarixi aksar siyosatchi va oddiy insonlarga “Kristall tuni”ni ham eslatdi. Ushbu tarixiy voqeani eslab Gitlerning fashistik g‘oyasi hali ham mavjud ekanligini, faqat boshqalar tomonidan amalga oshirilayotganini qayd etganlar ham bo‘ldi.

“Kristall tuni” voqealari esa Kanadaning Monreal shahridagi universitet talabalari tomonidan ham esga olinib, maxsus plakatlar yaratildi. Bundan ko‘zlangan maqsad Falastin tarafdorlarini namoyishga chaqirish bo‘lgan. Namoyish 9-noyabr kuni bo‘lib o‘tishi kerak edi. Namoyish sodir etilgani haqida hech qanday rasmiy yoki norasmiy axborotlar topilmadi. 

Tarix qaytarilishi mumkinmi?

“Kristall tuni” voqealariga to‘xtalishdan avval Adolf Gitlerning fashizm g‘oyasini qisqacha izohlasak. Bu italyancha “fascio” so‘zidan kelib chiqib tayoqlar to‘plami, degan ma'nonini anglatadi. Fashizmning o‘ziga xos xususiyati shunda ediki, kuchlining kuchsizga, ko‘pchilikning ozchilikka qilgan jinoyati, deb qaralgan. Gitlerning irqchilik siyosati va bunda yahudiylarni qirg‘in qilish amaliyotlari jamlangan edi. Bugunga kelib “yahudiylar Gitlerning harakatini qaytarishmoqda, ular ham fashistlik qilishmoqda” deguvchilar ham topilmoqda. Vaziyatga qaralganda maqsad va mafkura boshqa bo‘lsada, voqelik oqibatlarida tarix qisman qaytarilayotganiga guvoh bo‘lamiz. Yani ko‘pchilik tomonidan ozchilikning o‘qqa tutilishi. Siyosiy taranglik cho‘qqisiga chiqmoqda, dunyo xalqlari namoyishlarni to‘xtatmayapti. “Kristall tuni” tarixi esga olinmoqda. Bu tunda qanday harakatlar amalga oshirilgan va nima sababidan bo‘lib o‘tganini yodga olamiz.

“Kristall tuni” yoxud yahudlarga qarshi kurash

Разбитые витрины

“Singan derazalar kechasi” (namoyishning ikkinchi nomi) 1938-yil 9-10-noyabrda Germaniya, Avstriya va Sudetning ayrim qismlarida yahudiylarga qarshi pogrom (bir qator kelishilgan hujumlar)bo‘lib o‘tgan. Bu harakat harbiylashtirilgan kuchlar jumladan Germaniyadagi Milliy sotsialistik nemis ishchilar partiyasining “Jigarrang ko‘ylaklilar” jangari tashkiloti va oddiy aholi tomonidan amalga oshirilgan. Politsiya bu voqealarga to‘sqinlik qilmagan. Hujumlar oqibatida ko‘plab yahudiylarga qarashli do‘konlar, binolar va sinagogalar derazalari sindirilgan. Shu sababli ushbu harakat “Kristall tuni”, deb nomlangan.

Bu qarshi namoyishga nemis diplomati Ernst vom Rathning Parijda polshalik yahudiy Gerschel Grynszpen tomonidan o‘ldirilishi sabab bo‘lgan. Bu jinoyat xalqaro yahudiylar tashkilotining Germaniya va Fyurerga hujumi, deb talqin qilgan. “Kristall kechasi”dan keyin yahudiylarga iqtisodiy, siyosiy ta'qiblar davom etgan va yahudiylar muammosi hamda Xolokost mojorosi boshlanishiga turtki bo‘lgan.

2023-yil 9-noyabr kuni Germaniyada bo‘lib o‘tgan fashizmga qarshi kurashish kuni tadbirida hukumatning antisemitizmga qarshi kurash bo‘yicha komissari Feliks Klayn hali ham antisemitizm insonlar ongida yashayotganini, Isroil-XAMAS urushi vaqtida bu yaqqol ko‘ringanini aytib o‘tgan.

“Kristall tuni” butun boshli Gitlerning qirg‘inlariga debocha bo‘la olgan bo‘lsa, dunyodagi hozirgi vaziyat oddiy aholi tomonidan “Kristall tuni” boshlanmasligining oldini olishi kerak degani emasmi? Buning uchun tinchlik bitimi, adolatli kelishuv zarur. Ammo Falastinda har kuni kasalxonalar, binolar o‘qqa tutilmoqda. Xamas jangari harakatini yo‘q qilishga tinimsiz urunish oqibatida qanchadan-qancha tinch aholi halok bo‘lyapti. 7-oktyabrdan buyon Isroil havo hujumlaridan 10 000 nafardan ortiq falastinlik halok bo‘ldi, ular orasida minglab ayollar, bolalar hamda qariyalar ham bor.


“Kristall tuni”ga nisbatan davlatlarda qanday munosabat bildirilgan?

SSSR gazetalari butun dunyo bo‘ylab “Singan derazalar tuni”ga qarshi norozilik namoyishlari o‘tkazgan. Shu jumladan 15-noyabr kuni Moskvadagi gazetalar davlat konservatoriyasining katta zalida "sovet ziyolilari" nomidan antisemitizmni qoralovchi rezolyutsiya qabul qilgani haqidagi xabarlarni nashr etgan. AQSh prezidenti Franklin Ruzvelt norozilik belgisi sifatida faqat Berlindan Amerika elchisini maslahatlashuvlar uchun chaqirib olgan. Buyuk Britaniya va Fransiya ham norozilik bildirgan, ammo fashistlar Germaniyasi bilan diplomatik aloqalarni uzmagan. Germaniya hukumati buyrug‘I bilan qo‘lga olingan yahudiylar 3 ta konslagerga joylashtirilgan. Ayrimlari davlatdan chiqib ketish evaziga ozod qilingan. O‘sha vaqtdagi voqeliklarni gazetalar tomonidan qizg‘in yoritilishi tarixda ilk bor edi, deyiladi The Times jurnalida.

Bugungi kunda ham OAVlarining sahifalari Isroil-XAMAS urushining “qonli” ma’lumotlari bilan to‘lib-toshmoqda. BMTga taqdim qilinayotgan ushbu urushni bartaraf etishga qaratilgan rezolutsiyalar amalda natija berishini butun dunyo kutmoqda. Isroil bosh vaziri Netanyaxuning garovdagilarni qaytarmaguncha va Xamas yo‘q qilinmaguncha jangovor harakatlarni to‘xtatmasligi, to‘g‘risidagi bayonoti vaziyatni yanada keskinlashtirdi shu bilan birga ancha oydinlashtirdi. Isroil qurolli kuchlari tinch aholi saqlanayotgan kasalxona va binolar ichida XAMAS jangovаr tashkilotining yashirin yer osti tunellari borligini, da’vo qilmoqda. Shu sababdan ham tinch aholi jon saqlayotgan va davolanayotgan kasalxonalar havo hujumlariga uchrashni davom etmoqda. Isroil armiyasi ushbu hujumlarni shunday izohlamoqda. Ammo bundan ko‘rilgan zarar, tinch aholining halok bo‘layotgani inobatga olinmayapti.

Namoyishlarning aksariyati begunoh, tinch aholining qirg‘in qilinishiga qarshi uyushtirilmoqda. Ammo yahudiylarni tahqirlash, zo‘ravonlik qilish holatlari ham mavjud. Hatto Isroil va Falastin namoyishchilari o‘rtasidagi janjallar ijtimoiy tarmoqlardagi tasvirlarda aks etmoqda.

Jahon Sionistik Tashkiloti va Yahudiy agentligi oktabr oyida Isroil-XAMAS mojarosi natijasida dunyo bo‘ylab antisemitizm darajasi 1180 foizga oshganini ma'lum qilgan. Yahudiylarga qarshi zo‘ravonlik holatlari ayniqsa Parij, Nyu-York, Buyenos-Ayres, Los-Anjeles va Vashingtonda sezilarli kechmoqda.

Agentlik butun dunyo bo‘ylab internetdagi antisemitistik kontentning asosiy qismi arab (71 foiz) va ingliz (28 foiz) tillarida nashr etilgani to‘g‘risidagi axborotni taqdim etdi. Bu esa o‘z-o‘zidan vaziyatning yanada keskinlashishiga olib keladi. Sonlar islom davlati qurbonlarining tarafdorlari ko‘p ekanligini anglatadi.

Axborotning imkoniyatlari juda keng va kuchini to‘g‘ri baholay olish hozir muhim. Negaki, noroziliklarning oxiri bo‘lishi kerak. Buning uchun tinchlik o‘rnatilishi zarur, deydi Los-Anjelsdagi Falastinni qo‘llab-quvvatlashda ishtirok etayotgan namoyishchilardan biri.

Malika NORBEKOVA


Siyosat


														
														Oyatulloh Ali Xomanaiy Netanyaxuga o‘lim jazosi berish kerakligini aytdi

Oyatulloh Ali Xomanaiy Netanyaxuga o‘lim jazosi berish kerakligini aytdi

Eron oliy rahnamosi Oyatulloh Ali Xomanaiy Binyamin Netanyaxuga o‘lim jazosi berish kerakligini aytdi, deya xabar bermoqda R…
08:37 / 26.11.2024

														
														Bayden Si Szinpindan Ukrainadagi vaziyat yuzasidan KXDRga ta’sir o‘tkazishni so‘radi

Bayden Si Szinpindan Ukrainadagi vaziyat yuzasidan KXDRga ta’sir o‘tkazishni so‘radi

“Prezident Bayden XXRning Ukrainadagi urush borasidagi ochiq pozitsiyasi mojaroning keskinlashuvi yoki kengayishiga yo‘l qo‘…
10:06 / 17.11.2024

														
														Netanyaxu Isroil Tehron bilan urushishni xohlamasligini aytdi

Netanyaxu Isroil Tehron bilan urushishni xohlamasligini aytdi

Isroil Bosh vaziri Binyamin Netanyaxu Eron xalqiga videomurojaat qilib, Isroil Tehron bilan “ziddiyat istamasligini” va go‘y…
13:11 / 13.11.2024

														
														Ilon Mask qanday lavozim egallashi ma’lum qilindi

Ilon Mask qanday lavozim egallashi ma’lum qilindi

AQSh prezidentlik saylovlari g‘olibi Donald Trampning media platformada qilgan bayonotiga ko‘ra biznesmen Ilon Mask yangi oc…
08:55 / 13.11.2024

														
														AQSh Ukraina tabiiy resurslarini ko‘zlamoqdami?

AQSh Ukraina tabiiy resurslarini ko‘zlamoqdami?

Trampni Zelenskiyning “g‘alaba rejasi”dagi ikki jihat ko‘proq qiziqtiradi.
14:51 / 12.11.2024

														
														Yaponiya Rossiya bilan tinchlik shartnomasi tuzishni xohlaydi

Yaponiya Rossiya bilan tinchlik shartnomasi tuzishni xohlaydi

Yaponiya TIV rahbari Takeshi Ivay quyidagi bayonotlarini berib o‘tdi:
12:42 / 12.11.2024

														
														Kim Chen In Rossiya bilan muhim shartnoma imzoladi

Kim Chen In Rossiya bilan muhim shartnoma imzoladi

KXDR Rossiya bilan strategik sheriklik to‘g‘risidagi shartnomani ratifikatsiya qildi. Hujjatni mamlakat prezidenti Kim Chen …
09:11 / 12.11.2024

														
														Ilon Mask Tramp ma’muriyatida lavozim egallaydimi?

Ilon Mask Tramp ma’muriyatida lavozim egallaydimi?

Ilon Mask Tramp ma’muriyatida lavozim egallashiga keng jamoatchilik shubha bilan qaramoqda.
15:32 / 11.11.2024

														
														Isroil Mudofaa vaziri “Hizbulloh” mag‘lub etilganini aytdi

Isroil Mudofaa vaziri “Hizbulloh” mag‘lub etilganini aytdi

Isroil Mudofaa vaziri Kats Livanning “Hizbulloh” guruhini mag‘lub etganligini aytmoqda. Bu haqda Reuters xabar berdi.
13:14 / 11.11.2024

														
														Yaponiya parlamentida yangi bosh vazir saylanadi

Yaponiya parlamentida yangi bosh vazir saylanadi

Yaponiya parlamenti mamlakat bosh vazirini katta ehtimol bilan navbatdan tashqari yig‘ilishda saylashi kutilmoqda, 1-oktyabr…
12:14 / 11.11.2024

Bu ham qiziq

Putin va Tramp yana telefonlashdi

Putin va Tramp yana telefonlashdi

Bu haqda Putinning yordamchisi Yuriy Ushakov ma’lum qildi.
09:48 / 04.07.2025
Yigit kishiga qirq hunar oz

Yigit kishiga qirq hunar oz

Namangandagi koloniyadagi mahkumlarga oshpazlikdan saboq berildi
22:23 / 03.07.2025
Mirziyoyev Ozarbayjonga jo‘nab ketdi

Mirziyoyev Ozarbayjonga jo‘nab ketdi

O‘zbekiston yetakchisi Xonkendi shahrida o‘tkaziladigan Iqtisodiy hamkorlik tashkilotining navbatdagi sammitida ham ishtirok…
11:19 / 02.07.2025
O‘zbekistonda harorat 46 darajagacha ko‘tariladi

O‘zbekistonda harorat 46 darajagacha ko‘tariladi

“O‘zgidromet” 2–5-iyul kunlari uchun ob-havo prognozini e’lon qildi.
15:10 / 01.07.2025
“Sevimli” telekanali jarimaga tortildi

“Sevimli” telekanali jarimaga tortildi

Telekanal mualliflik huquqini buzganligi aytilmoqda.
12:52 / 03.07.2025
AQSh urushdan chiqmoqda, Oq uy Ukrainaga o‘q-dorilar yetkazib berishni to‘xtatdi

AQSh urushdan chiqmoqda, Oq uy Ukrainaga o‘q-dorilar yetkazib berishni to‘xtatdi

“AQSh uchun Ukraina endi ustuvor yo‘nalish emas, Vashington tashqi siyosatining markazida ham emas”, — dedi Ukraina Oliy Rad…
09:30 / 03.07.2025
Mirziyoyev Afg‘oniston bosh vaziri o‘rinbosari bilan uchrashdi

Mirziyoyev Afg‘oniston bosh vaziri o‘rinbosari bilan uchrashdi

O‘zbekiston Prezidenti Afg‘oniston bilan savdo-iqtisodiy hamkorlik masalalarini muhokama qildi
18:49 / 03.07.2025
Ertaga, 5-iyul kuni ba’zi joylarda chang-to‘zon hodisasi kuzatilishi kutilmoqda

Ertaga, 5-iyul kuni ba’zi joylarda chang-to‘zon hodisasi kuzatilishi kutilmoqda

4-5-iyulda respublika hududi bo‘yicha havo harorati 40-43 daraja atrofida, janubda va cho‘l hududlarda ba’zi joylarda 44-46 …
11:41 / 04.07.2025
Toshkentda bankdan 90 ming AQSh dollari o‘g‘irlandi

Toshkentda bankdan 90 ming AQSh dollari o‘g‘irlandi

Bu haqda Ichki ishlar vazirligi xabar berdi.
15:10 / 03.07.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!