$
12254.27 UZS
-30.89
147.89 UZS
-0.73
14516.41 UZS
1.49
31° Kechasi 18°

“Kristall tuni” takrorlanishi mumkinmi?

14:53 / 10.11.2023

Butun dunyo e’tiborida bo‘lgan Isroil-XAMAS urushi vaqtida ko‘plab tarixiy voqeliklar yodga olinyapti. Shu jumladan 9-noyabr butun dunyoda fashizmga qarshi kurashish kuni, ko‘plab Yevropa davlatlarida nishonlandi. Bu kunning tarixi aksar siyosatchi va oddiy insonlarga “Kristall tuni”ni ham eslatdi. Ushbu tarixiy voqeani eslab Gitlerning fashistik g‘oyasi hali ham mavjud ekanligini, faqat boshqalar tomonidan amalga oshirilayotganini qayd etganlar ham bo‘ldi.

“Kristall tuni” voqealari esa Kanadaning Monreal shahridagi universitet talabalari tomonidan ham esga olinib, maxsus plakatlar yaratildi. Bundan ko‘zlangan maqsad Falastin tarafdorlarini namoyishga chaqirish bo‘lgan. Namoyish 9-noyabr kuni bo‘lib o‘tishi kerak edi. Namoyish sodir etilgani haqida hech qanday rasmiy yoki norasmiy axborotlar topilmadi. 

Tarix qaytarilishi mumkinmi?

“Kristall tuni” voqealariga to‘xtalishdan avval Adolf Gitlerning fashizm g‘oyasini qisqacha izohlasak. Bu italyancha “fascio” so‘zidan kelib chiqib tayoqlar to‘plami, degan ma'nonini anglatadi. Fashizmning o‘ziga xos xususiyati shunda ediki, kuchlining kuchsizga, ko‘pchilikning ozchilikka qilgan jinoyati, deb qaralgan. Gitlerning irqchilik siyosati va bunda yahudiylarni qirg‘in qilish amaliyotlari jamlangan edi. Bugunga kelib “yahudiylar Gitlerning harakatini qaytarishmoqda, ular ham fashistlik qilishmoqda” deguvchilar ham topilmoqda. Vaziyatga qaralganda maqsad va mafkura boshqa bo‘lsada, voqelik oqibatlarida tarix qisman qaytarilayotganiga guvoh bo‘lamiz. Yani ko‘pchilik tomonidan ozchilikning o‘qqa tutilishi. Siyosiy taranglik cho‘qqisiga chiqmoqda, dunyo xalqlari namoyishlarni to‘xtatmayapti. “Kristall tuni” tarixi esga olinmoqda. Bu tunda qanday harakatlar amalga oshirilgan va nima sababidan bo‘lib o‘tganini yodga olamiz.

“Kristall tuni” yoxud yahudlarga qarshi kurash

Разбитые витрины

“Singan derazalar kechasi” (namoyishning ikkinchi nomi) 1938-yil 9-10-noyabrda Germaniya, Avstriya va Sudetning ayrim qismlarida yahudiylarga qarshi pogrom (bir qator kelishilgan hujumlar)bo‘lib o‘tgan. Bu harakat harbiylashtirilgan kuchlar jumladan Germaniyadagi Milliy sotsialistik nemis ishchilar partiyasining “Jigarrang ko‘ylaklilar” jangari tashkiloti va oddiy aholi tomonidan amalga oshirilgan. Politsiya bu voqealarga to‘sqinlik qilmagan. Hujumlar oqibatida ko‘plab yahudiylarga qarashli do‘konlar, binolar va sinagogalar derazalari sindirilgan. Shu sababli ushbu harakat “Kristall tuni”, deb nomlangan.

Bu qarshi namoyishga nemis diplomati Ernst vom Rathning Parijda polshalik yahudiy Gerschel Grynszpen tomonidan o‘ldirilishi sabab bo‘lgan. Bu jinoyat xalqaro yahudiylar tashkilotining Germaniya va Fyurerga hujumi, deb talqin qilgan. “Kristall kechasi”dan keyin yahudiylarga iqtisodiy, siyosiy ta'qiblar davom etgan va yahudiylar muammosi hamda Xolokost mojorosi boshlanishiga turtki bo‘lgan.

2023-yil 9-noyabr kuni Germaniyada bo‘lib o‘tgan fashizmga qarshi kurashish kuni tadbirida hukumatning antisemitizmga qarshi kurash bo‘yicha komissari Feliks Klayn hali ham antisemitizm insonlar ongida yashayotganini, Isroil-XAMAS urushi vaqtida bu yaqqol ko‘ringanini aytib o‘tgan.

“Kristall tuni” butun boshli Gitlerning qirg‘inlariga debocha bo‘la olgan bo‘lsa, dunyodagi hozirgi vaziyat oddiy aholi tomonidan “Kristall tuni” boshlanmasligining oldini olishi kerak degani emasmi? Buning uchun tinchlik bitimi, adolatli kelishuv zarur. Ammo Falastinda har kuni kasalxonalar, binolar o‘qqa tutilmoqda. Xamas jangari harakatini yo‘q qilishga tinimsiz urunish oqibatida qanchadan-qancha tinch aholi halok bo‘lyapti. 7-oktyabrdan buyon Isroil havo hujumlaridan 10 000 nafardan ortiq falastinlik halok bo‘ldi, ular orasida minglab ayollar, bolalar hamda qariyalar ham bor.


“Kristall tuni”ga nisbatan davlatlarda qanday munosabat bildirilgan?

SSSR gazetalari butun dunyo bo‘ylab “Singan derazalar tuni”ga qarshi norozilik namoyishlari o‘tkazgan. Shu jumladan 15-noyabr kuni Moskvadagi gazetalar davlat konservatoriyasining katta zalida "sovet ziyolilari" nomidan antisemitizmni qoralovchi rezolyutsiya qabul qilgani haqidagi xabarlarni nashr etgan. AQSh prezidenti Franklin Ruzvelt norozilik belgisi sifatida faqat Berlindan Amerika elchisini maslahatlashuvlar uchun chaqirib olgan. Buyuk Britaniya va Fransiya ham norozilik bildirgan, ammo fashistlar Germaniyasi bilan diplomatik aloqalarni uzmagan. Germaniya hukumati buyrug‘I bilan qo‘lga olingan yahudiylar 3 ta konslagerga joylashtirilgan. Ayrimlari davlatdan chiqib ketish evaziga ozod qilingan. O‘sha vaqtdagi voqeliklarni gazetalar tomonidan qizg‘in yoritilishi tarixda ilk bor edi, deyiladi The Times jurnalida.

Bugungi kunda ham OAVlarining sahifalari Isroil-XAMAS urushining “qonli” ma’lumotlari bilan to‘lib-toshmoqda. BMTga taqdim qilinayotgan ushbu urushni bartaraf etishga qaratilgan rezolutsiyalar amalda natija berishini butun dunyo kutmoqda. Isroil bosh vaziri Netanyaxuning garovdagilarni qaytarmaguncha va Xamas yo‘q qilinmaguncha jangovor harakatlarni to‘xtatmasligi, to‘g‘risidagi bayonoti vaziyatni yanada keskinlashtirdi shu bilan birga ancha oydinlashtirdi. Isroil qurolli kuchlari tinch aholi saqlanayotgan kasalxona va binolar ichida XAMAS jangovаr tashkilotining yashirin yer osti tunellari borligini, da’vo qilmoqda. Shu sababdan ham tinch aholi jon saqlayotgan va davolanayotgan kasalxonalar havo hujumlariga uchrashni davom etmoqda. Isroil armiyasi ushbu hujumlarni shunday izohlamoqda. Ammo bundan ko‘rilgan zarar, tinch aholining halok bo‘layotgani inobatga olinmayapti.

Namoyishlarning aksariyati begunoh, tinch aholining qirg‘in qilinishiga qarshi uyushtirilmoqda. Ammo yahudiylarni tahqirlash, zo‘ravonlik qilish holatlari ham mavjud. Hatto Isroil va Falastin namoyishchilari o‘rtasidagi janjallar ijtimoiy tarmoqlardagi tasvirlarda aks etmoqda.

Jahon Sionistik Tashkiloti va Yahudiy agentligi oktabr oyida Isroil-XAMAS mojarosi natijasida dunyo bo‘ylab antisemitizm darajasi 1180 foizga oshganini ma'lum qilgan. Yahudiylarga qarshi zo‘ravonlik holatlari ayniqsa Parij, Nyu-York, Buyenos-Ayres, Los-Anjeles va Vashingtonda sezilarli kechmoqda.

Agentlik butun dunyo bo‘ylab internetdagi antisemitistik kontentning asosiy qismi arab (71 foiz) va ingliz (28 foiz) tillarida nashr etilgani to‘g‘risidagi axborotni taqdim etdi. Bu esa o‘z-o‘zidan vaziyatning yanada keskinlashishiga olib keladi. Sonlar islom davlati qurbonlarining tarafdorlari ko‘p ekanligini anglatadi.

Axborotning imkoniyatlari juda keng va kuchini to‘g‘ri baholay olish hozir muhim. Negaki, noroziliklarning oxiri bo‘lishi kerak. Buning uchun tinchlik o‘rnatilishi zarur, deydi Los-Anjelsdagi Falastinni qo‘llab-quvvatlashda ishtirok etayotgan namoyishchilardan biri.

Malika NORBEKOVA


Siyosat


														
														Charli Kirkni o‘ldirishda gumonlanayotgan shaxs aybini tan olmadi

Charli Kirkni o‘ldirishda gumonlanayotgan shaxs aybini tan olmadi

U tergov bilan hamkorlik qilishdan bosh tortmoqda
22:52 / 14.09.2025

														
														Markaziy osiyoliklarga Rossiya fuqaroligini berishni to‘xtatish taklif qilindi

Markaziy osiyoliklarga Rossiya fuqaroligini berishni to‘xtatish taklif qilindi

Fikrlarga ko'ra, migrantlar oqimining ortishi Rossiya milliy xavfsizligiga tahdid solmoqda
20:59 / 14.09.2025

														
														BMT Falastin davlatini tan olish haqidagi deklaratsiyani qo‘llab-quvvatladi

BMT Falastin davlatini tan olish haqidagi deklaratsiyani qo‘llab-quvvatladi

Deklaratsiyani qo‘llab, 142 ta davlat ovoz bergan, jumladan O‘zbekiston ham
19:52 / 13.09.2025

														
														Shavkat Mirziyoyev Isroilning Dohaga bergan raketa zarbalarini keskin qoraladi

Shavkat Mirziyoyev Isroilning Dohaga bergan raketa zarbalarini keskin qoraladi

O‘zbekiston va Qatar yetakchilari telefon orqali muloqot qildilar
22:36 / 12.09.2025

														
														Tramp O‘zbekistonga keladi(mi?)

Tramp O‘zbekistonga keladi(mi?)

TIV e’lon qilgan maqolada shu xususida batafsil ma’lumotlar berib o‘tildi
21:48 / 12.09.2025

														
														TIV: “O‘zbekiston Afg‘onistonga harbiy vertolyotlarni qaytarmaydi”

TIV: “O‘zbekiston Afg‘onistonga harbiy vertolyotlarni qaytarmaydi”

Avvalroq “Tolibon” O‘zbekiston hukumati bunga rozi bo‘lganligi haqida xabar bergandi
22:51 / 11.09.2025

														
														Shavkat Mirziyoyev tinchlik mukofotiga nomzod deb e’lon qilindi

Shavkat Mirziyoyev tinchlik mukofotiga nomzod deb e’lon qilindi

Xalqaro tinchlik mukofotini rasman topshirish marosimi yaqin orada e’lon qilinadi
11:21 / 10.09.2025

														
														Endilikda ta’lim muassasalarida xitoy tili o‘rgatiladi

Endilikda ta’lim muassasalarida xitoy tili o‘rgatiladi

Prezidentning Xitoyga tashrifi davomida loyihalar uchun xitoy tilini biladigan kadrlar kerakligi ta’kidlangan
10:41 / 10.09.2025

														
														Tashqi ishlar vazirligi: “O‘zbekiston Isroilning Dohadagi turar-joy binolariga qilgan hujumini qoralaydi”

Tashqi ishlar vazirligi: “O‘zbekiston Isroilning Dohadagi turar-joy binolariga qilgan hujumini qoralaydi”

“Bunday tajovuzkor xatti-harakatlar BMT nizomlariga zid” - deyiladi xabarda
21:07 / 09.09.2025

Bu ham qiziq

2026-yilda 32 ta tuman va 328 ta og‘ir mahalla tanlanib, ularni rivojlantirish bo‘yicha dastur qabul qilinadi

2026-yilda 32 ta tuman va 328 ta og‘ir mahalla tanlanib, ularni rivojlantirish bo‘yicha dastur qabul qilinadi

Shavkat Mirziyoyev hududlarda infratuzilmani yaxshilash va odamlarga yashash uchun qulay sharoit yaratish kambag‘allikni qis…
13:11 / 17.09.2025
Isroil G‘azoni to‘liq nazoratga olish uchun bir necha oylik harbiy amaliyotga tayyorlanyapti

Isroil G‘azoni to‘liq nazoratga olish uchun bir necha oylik harbiy amaliyotga tayyorlanyapti

Ma’lumot uchun, Isroil armiyasining hujum rejalari avgust oyi oxirida Bosh vazir Netanyaxu tomonidan tasdiqlangan edi.
11:21 / 17.09.2025
Bugun “Nasaf” Elit Chempionlar ligasida o‘z yurishini boshlaydi

Bugun “Nasaf” Elit Chempionlar ligasida o‘z yurishini boshlaydi

Bugun, 15-sentyabr kuni Qarshining “Nasaf” klubi OFK Elit Chempionlar ligasi musobaqasidagi yurishini boshlaydi. Qarshilikla…
18:03 / 15.09.2025
Xitoyda ikkita uchar mashina to‘qnashdi

Xitoyda ikkita uchar mashina to‘qnashdi

“Xitoyning Changchun shahrida bo‘lib o‘tgan havo shousi mashqlari paytida ikkita uchar mashina to‘qnashdi”, – deya xabar ber…
16:32 / 17.09.2025
Samarqandda oilaviy korxona 2,1 mlrd so‘mlik “svet”ni o‘mardi

Samarqandda oilaviy korxona 2,1 mlrd so‘mlik “svet”ni o‘mardi

Ushbu qoidabuzarlik natijasida dastlabki hisob-kitoblarga ko‘ra elektr ta’minoti korxonasiga 2 milliard 160 million so‘mlik …
14:42 / 17.09.2025
Surxondaryoda hakamlik sudi mas’ul xodimi qo‘lga olindi

Surxondaryoda hakamlik sudi mas’ul xodimi qo‘lga olindi

Hozirda unga nisbatan Jinoyat Kodeksining 168-moddasi 3-qismi “v” bandi va 28,211-moddasi 1-qismi bilan jinoyat ishi qo‘zg‘a…
12:40 / 17.09.2025
9 va 11-sinf bitiruvchilari uchun yagona davlat imtihonlari joriy qilinadi

9 va 11-sinf bitiruvchilari uchun yagona davlat imtihonlari joriy qilinadi

Prezident Toshkent viloyati Bo‘stonliq tumanida o‘qituvchi va murabbiylar kuni arafasida soha xodimlari bilan muloqot o‘tkaz…
14:46 / 15.09.2025
1-noyabrdan talabalar ijara to‘lovining bir qismini qaytarish bo‘yicha YIDXP (my.gov.uz)ga murojaat qilishlari mumkin bo‘ladi

1-noyabrdan talabalar ijara to‘lovining bir qismini qaytarish bo‘yicha YIDXP (my.gov.uz)ga murojaat qilishlari mumkin bo‘ladi

Qarorga ko‘ra, 2026-yil 1-maydan nogironlikni belgilash bo‘yicha davlat xizmatini ko‘rsatishda fuqarolarga tibbiyot muassasa…
11:32 / 17.09.2025
Buxoroda hokim yordamchisi pora bilan ushlandi

Buxoroda hokim yordamchisi pora bilan ushlandi

Hozirda unga nisbatan Jinoyat Kodeksining 210-moddasi 2-qismi “v” bandi bilan jinoyat ishi qo‘zg‘atilib, qamoq ehtiyot chora…
12:49 / 16.09.2025
“2030-yilga borib, O‘zbekistonda mutlaq kambag‘allikka to‘liq barham berishga barcha imkoniyatimiz bor” – Shavkat Mirziyoyev

“2030-yilga borib, O‘zbekistonda mutlaq kambag‘allikka to‘liq barham berishga barcha imkoniyatimiz bor” – Shavkat Mirziyoyev

Prezident Namangan shahridagi “Kambag‘allikdan farovonlik sari” xalqaro forumida nutq so‘zlamoqda.
12:54 / 17.09.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!