$
12437.15 UZS
62.6
153.34 UZS
0.21
14480.57 UZS
55.56
33° Kechasi 20°

“Kristall tuni” takrorlanishi mumkinmi?

14:53 / 10.11.2023

Butun dunyo e’tiborida bo‘lgan Isroil-XAMAS urushi vaqtida ko‘plab tarixiy voqeliklar yodga olinyapti. Shu jumladan 9-noyabr butun dunyoda fashizmga qarshi kurashish kuni, ko‘plab Yevropa davlatlarida nishonlandi. Bu kunning tarixi aksar siyosatchi va oddiy insonlarga “Kristall tuni”ni ham eslatdi. Ushbu tarixiy voqeani eslab Gitlerning fashistik g‘oyasi hali ham mavjud ekanligini, faqat boshqalar tomonidan amalga oshirilayotganini qayd etganlar ham bo‘ldi.

“Kristall tuni” voqealari esa Kanadaning Monreal shahridagi universitet talabalari tomonidan ham esga olinib, maxsus plakatlar yaratildi. Bundan ko‘zlangan maqsad Falastin tarafdorlarini namoyishga chaqirish bo‘lgan. Namoyish 9-noyabr kuni bo‘lib o‘tishi kerak edi. Namoyish sodir etilgani haqida hech qanday rasmiy yoki norasmiy axborotlar topilmadi. 

Tarix qaytarilishi mumkinmi?

“Kristall tuni” voqealariga to‘xtalishdan avval Adolf Gitlerning fashizm g‘oyasini qisqacha izohlasak. Bu italyancha “fascio” so‘zidan kelib chiqib tayoqlar to‘plami, degan ma'nonini anglatadi. Fashizmning o‘ziga xos xususiyati shunda ediki, kuchlining kuchsizga, ko‘pchilikning ozchilikka qilgan jinoyati, deb qaralgan. Gitlerning irqchilik siyosati va bunda yahudiylarni qirg‘in qilish amaliyotlari jamlangan edi. Bugunga kelib “yahudiylar Gitlerning harakatini qaytarishmoqda, ular ham fashistlik qilishmoqda” deguvchilar ham topilmoqda. Vaziyatga qaralganda maqsad va mafkura boshqa bo‘lsada, voqelik oqibatlarida tarix qisman qaytarilayotganiga guvoh bo‘lamiz. Yani ko‘pchilik tomonidan ozchilikning o‘qqa tutilishi. Siyosiy taranglik cho‘qqisiga chiqmoqda, dunyo xalqlari namoyishlarni to‘xtatmayapti. “Kristall tuni” tarixi esga olinmoqda. Bu tunda qanday harakatlar amalga oshirilgan va nima sababidan bo‘lib o‘tganini yodga olamiz.

“Kristall tuni” yoxud yahudlarga qarshi kurash

Разбитые витрины

“Singan derazalar kechasi” (namoyishning ikkinchi nomi) 1938-yil 9-10-noyabrda Germaniya, Avstriya va Sudetning ayrim qismlarida yahudiylarga qarshi pogrom (bir qator kelishilgan hujumlar)bo‘lib o‘tgan. Bu harakat harbiylashtirilgan kuchlar jumladan Germaniyadagi Milliy sotsialistik nemis ishchilar partiyasining “Jigarrang ko‘ylaklilar” jangari tashkiloti va oddiy aholi tomonidan amalga oshirilgan. Politsiya bu voqealarga to‘sqinlik qilmagan. Hujumlar oqibatida ko‘plab yahudiylarga qarashli do‘konlar, binolar va sinagogalar derazalari sindirilgan. Shu sababli ushbu harakat “Kristall tuni”, deb nomlangan.

Bu qarshi namoyishga nemis diplomati Ernst vom Rathning Parijda polshalik yahudiy Gerschel Grynszpen tomonidan o‘ldirilishi sabab bo‘lgan. Bu jinoyat xalqaro yahudiylar tashkilotining Germaniya va Fyurerga hujumi, deb talqin qilgan. “Kristall kechasi”dan keyin yahudiylarga iqtisodiy, siyosiy ta'qiblar davom etgan va yahudiylar muammosi hamda Xolokost mojorosi boshlanishiga turtki bo‘lgan.

2023-yil 9-noyabr kuni Germaniyada bo‘lib o‘tgan fashizmga qarshi kurashish kuni tadbirida hukumatning antisemitizmga qarshi kurash bo‘yicha komissari Feliks Klayn hali ham antisemitizm insonlar ongida yashayotganini, Isroil-XAMAS urushi vaqtida bu yaqqol ko‘ringanini aytib o‘tgan.

“Kristall tuni” butun boshli Gitlerning qirg‘inlariga debocha bo‘la olgan bo‘lsa, dunyodagi hozirgi vaziyat oddiy aholi tomonidan “Kristall tuni” boshlanmasligining oldini olishi kerak degani emasmi? Buning uchun tinchlik bitimi, adolatli kelishuv zarur. Ammo Falastinda har kuni kasalxonalar, binolar o‘qqa tutilmoqda. Xamas jangari harakatini yo‘q qilishga tinimsiz urunish oqibatida qanchadan-qancha tinch aholi halok bo‘lyapti. 7-oktyabrdan buyon Isroil havo hujumlaridan 10 000 nafardan ortiq falastinlik halok bo‘ldi, ular orasida minglab ayollar, bolalar hamda qariyalar ham bor.


“Kristall tuni”ga nisbatan davlatlarda qanday munosabat bildirilgan?

SSSR gazetalari butun dunyo bo‘ylab “Singan derazalar tuni”ga qarshi norozilik namoyishlari o‘tkazgan. Shu jumladan 15-noyabr kuni Moskvadagi gazetalar davlat konservatoriyasining katta zalida "sovet ziyolilari" nomidan antisemitizmni qoralovchi rezolyutsiya qabul qilgani haqidagi xabarlarni nashr etgan. AQSh prezidenti Franklin Ruzvelt norozilik belgisi sifatida faqat Berlindan Amerika elchisini maslahatlashuvlar uchun chaqirib olgan. Buyuk Britaniya va Fransiya ham norozilik bildirgan, ammo fashistlar Germaniyasi bilan diplomatik aloqalarni uzmagan. Germaniya hukumati buyrug‘I bilan qo‘lga olingan yahudiylar 3 ta konslagerga joylashtirilgan. Ayrimlari davlatdan chiqib ketish evaziga ozod qilingan. O‘sha vaqtdagi voqeliklarni gazetalar tomonidan qizg‘in yoritilishi tarixda ilk bor edi, deyiladi The Times jurnalida.

Bugungi kunda ham OAVlarining sahifalari Isroil-XAMAS urushining “qonli” ma’lumotlari bilan to‘lib-toshmoqda. BMTga taqdim qilinayotgan ushbu urushni bartaraf etishga qaratilgan rezolutsiyalar amalda natija berishini butun dunyo kutmoqda. Isroil bosh vaziri Netanyaxuning garovdagilarni qaytarmaguncha va Xamas yo‘q qilinmaguncha jangovor harakatlarni to‘xtatmasligi, to‘g‘risidagi bayonoti vaziyatni yanada keskinlashtirdi shu bilan birga ancha oydinlashtirdi. Isroil qurolli kuchlari tinch aholi saqlanayotgan kasalxona va binolar ichida XAMAS jangovаr tashkilotining yashirin yer osti tunellari borligini, da’vo qilmoqda. Shu sababdan ham tinch aholi jon saqlayotgan va davolanayotgan kasalxonalar havo hujumlariga uchrashni davom etmoqda. Isroil armiyasi ushbu hujumlarni shunday izohlamoqda. Ammo bundan ko‘rilgan zarar, tinch aholining halok bo‘layotgani inobatga olinmayapti.

Namoyishlarning aksariyati begunoh, tinch aholining qirg‘in qilinishiga qarshi uyushtirilmoqda. Ammo yahudiylarni tahqirlash, zo‘ravonlik qilish holatlari ham mavjud. Hatto Isroil va Falastin namoyishchilari o‘rtasidagi janjallar ijtimoiy tarmoqlardagi tasvirlarda aks etmoqda.

Jahon Sionistik Tashkiloti va Yahudiy agentligi oktabr oyida Isroil-XAMAS mojarosi natijasida dunyo bo‘ylab antisemitizm darajasi 1180 foizga oshganini ma'lum qilgan. Yahudiylarga qarshi zo‘ravonlik holatlari ayniqsa Parij, Nyu-York, Buyenos-Ayres, Los-Anjeles va Vashingtonda sezilarli kechmoqda.

Agentlik butun dunyo bo‘ylab internetdagi antisemitistik kontentning asosiy qismi arab (71 foiz) va ingliz (28 foiz) tillarida nashr etilgani to‘g‘risidagi axborotni taqdim etdi. Bu esa o‘z-o‘zidan vaziyatning yanada keskinlashishiga olib keladi. Sonlar islom davlati qurbonlarining tarafdorlari ko‘p ekanligini anglatadi.

Axborotning imkoniyatlari juda keng va kuchini to‘g‘ri baholay olish hozir muhim. Negaki, noroziliklarning oxiri bo‘lishi kerak. Buning uchun tinchlik o‘rnatilishi zarur, deydi Los-Anjelsdagi Falastinni qo‘llab-quvvatlashda ishtirok etayotgan namoyishchilardan biri.

Malika NORBEKOVA


Siyosat


														
														Shavkat Mirziyoyevning Donald Tramp bilan telefon orqali muloqoti bo‘lib o‘tdi

Shavkat Mirziyoyevning Donald Tramp bilan telefon orqali muloqoti bo‘lib o‘tdi

O‘zbekiston va AQSH yetakchilari telefon orqali muloqot qildilar: strategik sheriklikni yanada kengaytirishga kelishib olindi
19:31 / 05.09.2025

														
														Shavkat Mirziyoyev Pekinda Vladimir Putin bilan uchrashdi

Shavkat Mirziyoyev Pekinda Vladimir Putin bilan uchrashdi

O‘zbekiston va Rossiya Prezidentlari ikki tomonlama hamkorlikning dolzarb masalalarini muhokama qildilar
21:08 / 02.09.2025

														
														O‘zbekiston Prezidenti Xitoyning yetakchi kompaniyalari rahbarlari bilan uchrashuv o‘tkazdi

O‘zbekiston Prezidenti Xitoyning yetakchi kompaniyalari rahbarlari bilan uchrashuv o‘tkazdi

Davlat rahbari Xitoy biznesining O‘zbekistonga qiziqishi har doimgidek yuqori ekanini mamnuniyat bilan qayd etdi
19:04 / 02.09.2025

														
														Shavkat Mirziyoyev: “Falastin – Isroil muammosini “ikki xalq - ikki davlat” tamoyili asosida hal etish Yaqin Sharqdagi mojaroni to‘xtatishi mumkin”

Shavkat Mirziyoyev: “Falastin – Isroil muammosini “ikki xalq - ikki davlat” tamoyili asosida hal etish Yaqin Sharqdagi mojaroni to‘xtatishi mumkin”

O‘zbekiston Prezidenti “ShHT plyus” shaklidagi uchrashuvlar ko‘p qirrali sheriklikni kengaytirishda muhim ahamiyatga ega eka…
18:30 / 01.09.2025

														
														ShHT sammitida ishtirok etayotgan davlat rahbarlarini rasmiy kutib olish marosimi bo‘lib o‘tdi

ShHT sammitida ishtirok etayotgan davlat rahbarlarini rasmiy kutib olish marosimi bo‘lib o‘tdi

Mazkur marosim Tyanszin shahridagi “Meyszyan” kongress markazida o‘tkazildi
18:43 / 31.08.2025

														
														Shavkat Mirziyoyev Xitoyga yetib bordi

Shavkat Mirziyoyev Xitoyga yetib bordi

O‘zbekiston Prezidenti Tyanszin shahriga keldi
21:51 / 30.08.2025

														
														Shavkat Mirziyoyev Aleksandr Lukashenko bilan telefon orqali muloqot qildi

Shavkat Mirziyoyev Aleksandr Lukashenko bilan telefon orqali muloqot qildi

O‘zbekiston va Belarus Prezidentlari amaliy hamkorlikni kengaytirish masalalarini muhokama qildilar
12:06 / 30.08.2025

														
														Shavkat Mirziyoyev rasmiy tashrif bilan Xitoyda bo‘ladi

Shavkat Mirziyoyev rasmiy tashrif bilan Xitoyda bo‘ladi

2-sentyabr kuni Pekin shahrida davlat rahbari XXR Raisi Si Szinpin bilan muzokaralar o‘tkazadi
10:38 / 30.08.2025

														
														Shavkat Mirziyoyev AQSh prezidentining maxsus vakili bilan uchrashuvda bo‘lajak muloqotlar va qo‘shma tadbirlar rejasini muhokama qildi

Shavkat Mirziyoyev AQSh prezidentining maxsus vakili bilan uchrashuvda bo‘lajak muloqotlar va qo‘shma tadbirlar rejasini muhokama qildi

O‘zbekiston yetakchisi AQSH bilan o‘zaro manfaatli hamkorlikni kengaytirish uchun katta salohiyat mavjudligini qayd etdi
19:40 / 28.08.2025

														
														Shavkat Mirziyoyev O‘zbekistonda bo‘lib turgan Yaponiya tashqi ishlar vazirini qabul qildi

Shavkat Mirziyoyev O‘zbekistonda bo‘lib turgan Yaponiya tashqi ishlar vazirini qabul qildi

O‘zbekiston Prezidenti Yaponiya tashqi ishlar vazirini qabul qildi
20:22 / 27.08.2025

Bu ham qiziq

Tataristonda og‘ir kasallikka chalingan o‘zbekistonlik vatanga qaytarildi

Tataristonda og‘ir kasallikka chalingan o‘zbekistonlik vatanga qaytarildi

“O‘zbekistonning Bosh konsulxonasi ko‘magida Qozon shahrida og‘ir kasallikka chalingan hamyurtimiz vatanga qaytarildi”, – de…
09:30 / 06.09.2025
6-sentyabr kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

6-sentyabr kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

Kechasi 18-20 daraja iliq, kunduzi 34-36 daraja issiq bo‘ladi
22:31 / 05.09.2025
O‘zbekiston Afg‘onistonga 300 tonnaga yaqin insonparvarlik yordami jo‘natdi

O‘zbekiston Afg‘onistonga 300 tonnaga yaqin insonparvarlik yordami jo‘natdi

Bu haqda Surxondaryo viloyati hokimligi xabar berdi.
19:01 / 06.09.2025
7-sentyabr kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

7-sentyabr kuni kutilayotgan ob-havo ma’lumoti

7-sentyabr kuni Toshkentda havo biroz bulutli bo‘ladi, yog‘ingarchilik kutilmaydi. Sharqdan sekundiga 3-8 metr tezlikda sham…
19:12 / 06.09.2025
Isroil armiyasi G‘azodan ikkita raketa otilganini ma’lum qildi

Isroil armiyasi G‘azodan ikkita raketa otilganini ma’lum qildi

Isroil harbiylari G‘azodan otilgan raketani tutib olganini ma’lum qildi.
11:49 / 07.09.2025
Afg‘onistonda zilziladan keyingi qidiruv-qutqaruv ishlari yakunlandi

Afg‘onistonda zilziladan keyingi qidiruv-qutqaruv ishlari yakunlandi

Afg‘oniston hukumati 31-avgust kuni sodir bo‘lgan kuchli zilziladan so‘ng qidiruv-qutqaruv operatsiyalarini to‘liq yakunladi.
09:29 / 07.09.2025
Qirg‘izistondan katta miqdordagi kuchli ta’sir qiluvchi dorilarni olib kirgan shaxslar ushlandi

Qirg‘izistondan katta miqdordagi kuchli ta’sir qiluvchi dorilarni olib kirgan shaxslar ushlandi

Namangan shahrida yashovchi, 1985-yilda tug‘ilgan, muqaddam Jinoyat Kodeksining 246 va 251-1-moddalarida nazarda tutilgan ji…
10:24 / 06.09.2025
AQSh Puerto-Rikoga 10 ta F-35 qiruvchi samolyotini yuboradi

AQSh Puerto-Rikoga 10 ta F-35 qiruvchi samolyotini yuboradi

Ushbu faollikni Venesuela rahbari o‘z mamlakati uchun katta tahdid deb atadi
20:13 / 05.09.2025
Surxondaryoda oziq-ovqat do‘koni yonib ketdi

Surxondaryoda oziq-ovqat do‘koni yonib ketdi

Voqea joyiga soat 18:28 da yetib borgan 2 ta yong‘in-qutqaruv ekipaji tomonidan yong‘in o‘rab olingan va 18:50 larda yong‘in…
15:56 / 06.09.2025

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!

O‘zbekiston va jahonda ro‘y berayotgan eng so‘nggi voqea-hodisalar, sport, shou-biznes, madaniyat, informatsion texnologiyalar va ilm-fan yangiliklaridan doimo xabardor bo‘ling!