1922-yilning 4-noyabr kuni arxeolog Govard Karter rahbarligidagi ekspeditsiya qadimgi Misr firʼavni – Tutanxamon maqbarasini topdi. U bugungi kunga qadar dunyodagi eng mashhur topilmalardan biri sifatida eʼtirof etiladi.

Uchta tobut

Arxeologlar maqbaraga kirish yoʻli topilganidan keyin oradan 2 yil vaqt oʻtib, 1924-yilda ulkan yogʻoch quti joylashtirilgan xonani ochdilar. Quti iyerogliflar hamda turli suratlar bilan bezatilgandi. Tutanxamonga tegishli boʻlgan tosh sarkofag bevosita mana shu qutining ichida boʻlgan. Sarkofagdan esa bir-birining ichiga solingan uchta tobut chiqadi. Uchinchi, nisbatan kichik tobut sof oltindan ishlangan boʻlib, umumiy ogʻirligi 100 kilogrammni tashkil qilgan. Aynan mana shu tobutning ichida Tutanxamonning moʻmiyolangan jasadi yotardi. Suratlarda Tutanxamon tobuti sifatida aks ettiriladigan hashamatli sarkofag – ana shu uchinchi tobut boʻlib, u keyinchalik nafaqat Tutanxamonning, balki qadimgi Misrning barcha firʼavnlari tashrif qogʻoziga aylangan. Ushbu oltin tobut ayni vaqtda Qohiradagi Misr muzeyida saqlanadi, tosh sarkofag esa 2007-yilda Firʼavnlar vodiysidagi maqbaraga qaytarilgan.

Tutanxamon nimadan vafot etgandi?

Bu boradagi taxminlar haddan tashqari koʻp. Misrni tadqiq qilish jamiyati direktori doktor Kris Naunton kriminalistlar bilan birgalikda firʼavn arava gʻildiragi ostida qolib ketib, halok boʻlgan degan fikrni bergan. Ular firʼavn jasadining kompyuter modelini koʻzdan kechirishgan, uning bir nechta qovurgʻasi, oyogʻi singani, ayrim qovurgʻalari va tos suyaklarining baʼzi yirik qismlari yoʻq ekani, bosh suyagiga ham jarohat yetganini aniqlashgan. Nauntonning fikriga koʻra, firʼavn aravadan yiqilib tushgan va ortidan kelayotgan aravaning gʻildiragi ostida qolib ketgan.

1960-yillarda jasadni rentgen qilib koʻrishgan va Tutanxamonning ensa sohasida jarohat borligi aniqlangan. Goʻyoki uning ensa sohasiga birov oʻtkir buyuk bilan urgandek edi.

2005-yilda oʻtkazilgan tomografiya tekshiruvlarida uning bosh suyagidagi jarohatlar oʻlimdan keyin yuzaga kelgani aniqlangan. Chap oyoq suyagi esa Tutanxamon hali tirik boʻlgan vaqtda jarohatlangan. Bu ham yangi taxminni keltirib chiqargan. Unga koʻra, Tutanxamon oyogʻini sindirib olgan, qon orqali kasallik yuqtirgan va hayotdan koʻz yumgan.

DNK tahlillari esa uning ogʻir bezgak kasalligiga chalinganini koʻrsatgan. Firʼavn mana shundan ham vafot etgan boʻlishi mumkin.

Tutanxamonning ota-onasi qondosh aka-singil boʻlishgan, shu sababli hukmdor bir nechta irsiy kasalliklardan aziyat chekkan. Firʼavnga tegishli boʻlgan poyabzalga oʻxshash oyoq kiyim boshqa maqbaralarda uchramagan. Taxminlarga koʻra, yosh firʼavn irsiy kasalliklar tufayli yaxshi yura olmagan, poyabzallar esa uning oyoqlariga moslab tikilgan.

Maqbara laʼnatlanganmidi?

Tutanxamon maqbarasi laʼnati haqida bir nechta afsonalar mavjud. Uni tadqiq qilishda ishtirok etgan olimlarning ayrimlari oʻlimini aynan mana shunga bogʻlashadi. Qazishma ishlariga homiylik qilgan lord Karnarvon maqbara ochilganidan keyin oradan 5 oy oʻtib Qohiradagi mehmonxonalarning birida oʻpka yalligʻlanishidan vafot etgan. Uning ortidan jasadning rentgen tahlillari bilan shugʻullangan tadqiqotchi Archibald Reyd, maqbaradagi jasad joylashgan xonani ochgan A.K. Meys, Karterning yosh kotibi lord Vestburn ham birin-keyin vafot etadi. Bu holat tadqiqotchilarni shunchalar dahshatga solib qoʻyganki, ularning ayrimlari laʼnat ulargacha yetib kelishini kutib oʻtirmay, oʻz jonlariga qasd qilishgan.

Jurnalistlar Tutanxamon maqbarasining laʼnati tufayli 22 kishi halok boʻlgani, ularning 13 nafari maqbarani ochishda bevosita ishtirok etganini aytishadi.

Maqbaradagi embrionlar

Tutanxamon maqbarasidan ikkita odam embrioni ham topilgan. 2008-yilda embrionlar olimlar tomonidan tadqiq etiladi. Olimlar qiz bola embrionlar firʼavnning farzandlari boʻlganini aytishgan. Ularning biri homiladorlikning beshinchi, ikkinchisi sakkizinchi oyida nobud boʻlgan. Olimlar DNK tahlillarini oʻtkazgach, ular Tutanxamon farzandlari ekani, bolalar katta ehtimol bilan egizaklar boʻlgani haqidagi xulosaga kelganlar.

• Bilasizmi?
• Piramida
• qiziqarli